ΕΞΟΔΟΣ 10

Η «Καθημερινή» της Κυριακής, που κυκλοφορεί στις 9 Οκτωβρίου, φιλοξενεί τον δέκατο από τους δώδεκα τόμους με μαρτυρίες από τον ξεριζωμό του μικρασιατικού Ελληνισμού.

Στον δέκατο τόμο περιλαμβάνονται μαρτυρίες από τις περιφέρειες της Κερασούντας και της Τριπόλεως, στον δυτικό παράλιο Πόντο.

Χώρος με διαφορές από τον Ανατολικό και τον Μεσόγειο Πόντο, ο Δυτικός Παράλιος Πόντος παρουσίαζε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη κατά την έσχατη περίοδο της εκεί παρουσίας του ποντιακού Ελληνισμού. Η οικονομική άνθηση και η επαφή με τον κοσμοπολιτισμό προσέφεραν την υποδομή για την αξιοσημείωτη ανάπτυξη της παιδείας, του εθνικού αισθήματος και της εκκλησιαστικής ζωής. Επιπλέον, εδώ η αντίσταση στην οθωμανική εξουσία εκδηλώθηκε αμέσως με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι μαρτυρίες της Εξόδου βασίζονται στο υλικό του Αρχείου Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, της μεγαλύτερης και παλαιότερης συλλογής προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα και μίας από τις σημαντικότερες της Ευρώπης.
«Το 1916 έπεσε στην Κερασούντα εξανθηματικός τύφος και θέριζε τον κόσμο», αναφέρει μία από τις μαρτυρίες. «Μέρα καλή από τότε δεν είδαμε. Στα 1919, που έγινε το κεμαλικό κίνημα, είχαμε στην Τραπεζούντα τον περίφημο Τοπάλ Οσμάν αγά, που μας κατέστρεψε πραγματικά. Και τι δεν έκανε! Και τις περιουσίες μας πήρε και σκοτώματα και μαρτύρια απίστευτα έκανε. Λέγανε “ο Τοπάλ Οσμάν έρχεται” κι έφευγαν όλοι μακριά. Έβαλε ένα παιδί μέσα σ’ ένα βαρέλι γεμάτο καρφιά και αφού το άφησε εκεί μέσα και τυραννίστηκε, το έριξε μαζί με το βαρέλι μέσα στη θάλασσα. Κάποιον Μαυρίδη από την Τραπεζούντα τον έβαλαν πάλι σε βαρέλι μέσα και τον πέταξαν στη θάλασσα.

»Και στα χωριά άρχισαν τα σκοτώματα και οι συλλήψεις χωρίς λόγο κι αιτία. Έστελναν τους άντρες σ’ εξορία, από δεκατεσσάρων χρονώ ως εξήντα. Κρύβονταν στα σπίτια, πλήρωναν για να γλιτώσουν. Τότε, στα ’19, προσπαθούσανε και πληρώνοντας φεύγανε στη Ρωσία. Ο ίδιος ο Τοπάλ, που στο βάθος του τίποτα δεν πίστευε, άμα τον πλήρωνες, σ’ έβαζε σε καΐκι κι έφευγες. Η δουλειά του ήταν ψαράς και είχε δικά του καΐκια. Ο Κεμάλ τον έκανε διοικητή της Μαύρης Θάλασσας. Στο τέλος, όμως, βρήκε κι’ αυτός άσκημο τέλος, γιατί και στους Τούρκους μέσα είχε εχθρούς. […]

»Εμείς φύγαμε όλοι από την Κερασούντα τον Οκτώβριο του 1922. Την ημέρα της γιορτής του Αγίου Δημητρίου βγήκανε στους δρόμους της Κερασούντας τελάληδες και φώναζαν παντού, να τους ακούσουν όλοι: “Να βγείτε όλοι οι γκιαούρηδες από τα σπίτια σας και να πάτε να μπείτε στα βαπόρια, να φύγετε στην πατρίδα σας, το Γιουνανιστάν”. Μας ήρθε ξαφνικό, αλλά και τι να κάνουμε! Βγήκαμε όλοι, κατεβαίνουμε στην προκυμαία και προσπαθούσαμε να βρούμε θέση σε βαπόρι, να φύγουμε. Ως την τελευταία στιγμή ό,τι μπορούσαν οι Τούρκοι του Τοπάλ το έκαναν».

Μια πολύτομη έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών από τη Βιβλιοθήκη Μνήμης της «Καθημερινής».

Μαζί Beautiful People, Κ ,Ένθετο Ασφάλισης και New York Times.