Kathimerini.com.cy
Του Απόστολου Κουρουπάκη
Είκοσι τρία εκκλησιαστικά αντικείμενα (εικόνες, βημόθυρα, σπαράγματα ψηφιδωτών και χειρόγραφα, αγγεία και ειδώλια) επέστρεψαν τις προηγούμενες ημέρες στην Κύπρο, αντικείμενα που ο αρχαιοκάπηλος Αϊντίν Ντικμέν είχε υφαρπάξει από το νησί μετά τα γεγονότα του 1974.
Συγκεκριμένα επαναπατρίστηκαν τρία ζεύγη βημοθύρων, εικόνες ρωσικής τεχνοτροπίας και μία από την Αχειροποίητο, δύο χειρόγραφα βιβλία το ένα είναι αρμενικό και το άλλο ελληνικό από τη Μονή Χρυσορρογιάτισσας, το οποίο βρισκόταν στη Μονή Αγίου Σπυρίδωνος στην Τρεμετουσιά, από όπου και εκλάπη. Επίσης, επεστράφησαν επτά προϊστορικές αρχαιότητες, οι οποίες έχουν μεταφερθεί στο αρχαιολογικό Μουσείο. Οι αρχαιότητες που επεστράφησαν είναι αγγεία και ειδώλια της Νεολιθικής, της πρώιμης και μέσης εποχής του Χαλκού.
Τέσσερα από αυτά προέρχονται από την ιδιωτική συλλογή του Χρ. Χατζηπροδρόμου και τρία από τον Άγιο Επίκτητο στο Βρυσί (το ένα δυστυχώς είναι θραύσματα αγγείου). Τα αντικείμενα της ιδιωτικής συλλογής πρόκειται να αποδοθούν στον κάτοχο τους και τα υπόλοιπα τρία θα παραμείνουν στο Τμήμα, δήλωσε στην «Κ» η κ. Μαρίνα Ιερωνυμίδου, διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Οπωσδήποτε ο αγώνας της Κύπρου για την επιστροφή κλεμμένων αρχαιοτήτων και άλλων κειμηλίων δεν έχει τελειώσει και ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς, μέχρι να επαναπατριστούν όλα όσα αφαιρέθηκαν ανόσια από το νησί, αφότου αυτό χωρίστηκε στα δύο, με το βόρειο κατεχόμενο μέρος του να απορφανίζεται από τις προαιώνιες καταβολές του με βίαιο τρόπο. Όπως είπε η κ. Ιερωνυμίδου η Κυπριακή Δημοκρατία διεκδικεί και άλλες αρχαιότητες από την παράνομη συλλογή του Ντικμέν και οπωσδήποτε στα ζητήματα αυτά επιβάλλεται διακριτική μεταχείριση, λόγω των περίπλοκων νομικών διαδικασιών που πρέπει να ακολουθηθούν.
Όσον αφορά τα εκκλησιαστικά αντικείμενα αναμένονται τρεις ακόμα εικόνες (δύο από το Τρίκωμο και μία από τον Αντιφωνητή) από την Ελβετία, οι υποθέσεις των οποίων βρίσκονται στο Δικαστήριο. Ένα ακόμη βημόθυρο από την Περιστερωνοπηγή βρίσκεται στην Ιαπωνία, το οποίο ωστόσο πολύ δύσκολα θα επαναπατρισθεί. Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν επιστρέψει στην Κύπρο λιγότερες από 400 αρχαιότητες-εκκλησιαστικά αντικείμενα, και η αλήθεια είναι ότι παρά τις πολύ δύσκολες νομικές και άλλες συνθήκες η Κύπρος με συνεχή αγώνα και πίστη καταφέρνει να φέρνει πίσω ό,τι δικαιωματικά της ανήκει. Αναμένονται να επιστραφούν οι εικόνες και τα άλλα αντικείμενα τα οποία δεν δόθηκαν από το Δικαστήριο στο Μόναχο και θα δημοπρατηθούν. Μάλιστα, πολλές κυπριακές εικόνες που εντοπίζονται σε δημοπρασίες στη Γερμανία προέρχονται από αποθήκες του Ντικμέν που δεν έχουν εντοπισθεί.
Πλήρης αποκατάσταση
Ο διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου και Πινακοθήκης του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ είπε στην «Κ» ότι το Ίδρυμα αποδίδει πολύ μεγάλη σημασία στην πλήρη αποκατάσταση των κειμηλίων και για τον λόγο αυτό κίνησε όλες τις διαδικασίες προκειμένου τα κειμήλια να τύχουν σωστής και επιστημονικής μεταχείρισης, απαλείφοντας κατά το δυνατόν τις ταλαιπωρίες που υπέστησαν όλο αυτό το διάστημα. Το Πρόγραμμα συντήρησης των επαναπατρισθέντων θησαυρών υποβλήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2014 σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου και εγκρίθηκε από την αρμόδια Επιτροπή της Ελβετικής Ομοσπονδίας. Μάλιστα, ο δρ Ηλιάδης επεσήμανε ότι σύμφωνα με ηλεκτρονική επιστολή ημερομηνίας 12 Μαΐου 2015, η Ελβετική Ομοσπονδία ενέκρινε τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα με ποσόν 100.000 ελβετικών φράγκων, ποσό που αποτελεί το 22% του όλου προγράμματος. Στην ερώτησή μας ποια έργα αφορά κυρίως η συντήρηση, μας απάντησε ότι θα αποκατασταθούν τα έργα που επαναπατρίσθηκαν από το Μόναχο το 2013 και εκείνα που επιστράφηκαν τον Αύγουστο 2015. Πρόκειται για ένα μεγάλο αριθμό εικόνων, καθώς επίσης αρκετά σπαράγματα ψηφιδωτών και τοιχογραφιών, όπως και δύο βιβλία τα οποία κλάπηκαν από Τούρκους αρχαιοκάπηλους από ναούς στην τουρκοκρατούμενη Κύπρο και έχουν επαναπατρισθεί μετά από χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες.
Η συντήρηση των έργων θα γίνει στα Εργαστήρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου και αφορούν τη στερέωση, τον καθαρισμό και την αισθητική αποκατάσταση των έργων για να μπορούν να εκτεθούν με ασφάλεια στους χώρους του Βυζαντινού Μουσείου. Τα τέσσερα σπαράγματα της ψηφιδωτής Παράστασης της αψίδας της Παναγίας Κανακαριάς θα επανενωθούν με τα άλλα επτά σπαράγματα που βρίσκονται στο Μουσείο και επαναπατρίσθηκαν από τη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1985, 1991 και 1997 και θα τοποθετηθούν σε αψίδα που θα δημιουργηθεί στον χώρο του Βυζαντινού Μουσείου. Επίσης θα επανενωθούν τα σπαράγματα από τις τοιχογραφικές παραστάσεις της Δευτέρας Παρουσίας και της Ρίζας Ιεσσαί από το ναό του Αντιφωνητή που επαναπατρίσθηκαν το 2013 με τα 36 σπαράγματα που επαναπατρίσθηκαν το 1997. Στο πρόγραμμα συντήρησης και αποκατάστασης θα συμβάλει και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.
Ο αρχαιοκάπηλος Ντικμέν
Ο Τούρκος αρχαιοκάπηλος Αϊντίν Ντικμέν είχε την έδρα του στο Μόναχο της Γερμανίας και σε διαμέρισμά του στην πόλη είχε συγκεντρώσει εκατοντάδες πολύτιμα κειμήλια από την Κύπρο, τα οποία είχε βιαίως υφαρπάξει από ναούς και μοναστήρια της κατεχόμενης Κύπρου. Από τη στιγμή που τα αντικείμενα έφταναν στη Γερμανία και στα χέρια του Τούρκου αρχαιοκάπηλου οι πολύτιμες αρχαιότητες έβρισκαν αγοραστές στα πέρατα του κόσμου. Ο Ντικμέν είχε αναπτύξει ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών, το οποίο χρησιμοποιούσε προκειμένου να επιτύχει παράνομες πωλήσεις του σε πολύ υψηλό επίπεδο. Συνολικά πιστεύεται ότι ο Αϊντίν Ντικμέν είχε στην κατοχή του εκατοντάδες πολύτιμα αντικείμενα όλων των κατηγοριών.
Οι περιπτώσεις του αγίου Ευφημιανού στη Λύση και της Παναγίας της Κανακαριάς ήταν από τις πιο εμβληματικές περιπτώσεις βανδαλισμού. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1997 η γερμανική αστυνομία μετά από συντονισμένες ενέργειες και τη συμβολή της κ. Τασούλας Χατζηττοφή και των αρχών της Δημοκρατίας, εισέβαλε στο διαμέρισμα του Τούρκου αρχαιοκάπηλου, βρίσκοντας έναν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό αντικειμένων. Ο Αϊντίν Ντικμέν διατηρούσε λεπτομερή κατάλογο των παράνομα αποκτηθέντων αντικειμένων, πράγμα που βοήθησε στην ταυτοποίηση αρκετών αντικειμένων και σπαραγμάτων από μωσαϊκά και τοιχογραφίες. Έκτοτε οι κυπριακές αρχές, φορείς πολιτισμού και οργανισμοί δίνουν μάχη προκειμένου να επιστραφούν όλοι οι παράνομα εξαχθέντες θησαυροί πίσω στον τόπο που τους δημιούργησε.
Info: Την Τρίτη 15 Σεπτεμβρίου στις 10:00 στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση για την υποδοχή των επαναπατρισθεντων αντικειμένων. Στην εκδήλωση θα γίνει παρουσίαση του Προγράμματος Συντήρησής τους και θα ακολουθήσει ξενάγηση και παρουσίαση των αντικειμένων.
