Του Αθανάσιου Έλλις
Είτε πρόκειται για μεγάλες δυνάμεις, είτε για χώρες μεσαίας ή και μικρής ισχύος, μια βασική παράμετρος των διεθνών σχέσεων ήταν και παραμένει, η μυστική διπλωματία. Για την άσκησή της κάποιοι έχουν κατηγορηθεί και άλλοι έχουν αναγκασθεί να παραιτηθούν. Αλλά είναι κανόνας της όποιας προσπάθειας επίλυσης δύσκολων προβλημάτων.
Μέσα από τη μυστική διπλωματία, που περιλαμβάνει επαφές, διαβουλεύσεις, διαπραγματεύσεις, συχνά επιτυγχάνεται σύγκλιση θέσεων, ενίοτε και τελικές συμφωνίες. Το είδαμε και με τη συμφωνία των Πρεσπών, η οποία προετοιμάστηκε αθόρυβα στο παρασκήνιο.
Το ζήτημα στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με το αποτέλεσμα –αυτή είναι μια άλλη, πολύ σοβαρή συζήτηση– αλλά το γεγονός, το οποίο έχει επανειλημμένως επιβεβαιωθεί στην πράξη, πως συνήθως για να καταλήξεις κάπου στη διεθνή σκακιέρα, πρέπει προηγουμένως να επενδύσεις σε ώρες διαπραγματεύσεων μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Στην περίπτωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων απαιτούνται άνθρωποι εμπιστοσύνης του Έλληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου, γνώστες των θεμάτων, ικανοί να διαβουλεύονται άμεσα και αποτελεσματικά, να γνωρίζουν και οι δύο πλευρές ότι αυτά που λένε αντανακλούν το σκεπτικό των ηγετών τους, και έχουν την εξουσιοδότηση να προβούν σε κινήσεις. Προφανώς, μέχρις ενός ορίου, αλλά είναι αυτές οι κινήσεις προεργασίας που αποτελούν προϋπόθεση για να ακολουθήσουν τα επόμενα βήματα.
Το σκηνικό αυτών των προσπαθειών περιλαμβάνει και κάποια ακόμη δεδομένα. Ότι, πρώτον, αυτά που θα ειπωθούν, αυτά για τα οποία θα δεσμευθούν οι συμμετέχοντες σε μια μυστική συζήτηση, θα υλοποιηθούν, και δεύτερον, ότι οι όποιες επαφές δεν θα διαρρεύσουν. Έτσι, κερδίζεται η εμπιστοσύνη. Έτσι αρχίζουν να ξετυλίγονται τα διπλωματικά κουβάρια.
Ένας δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας είναι αυτός μεταξύ του Νίκου Δένδια και του Μεβλούτ Τσαβούσογλου οι οποίοι διατηρούν καλή προσωπική σχέση. Ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας συχνά περιγράφει τον Έλληνα ομόλογό του ως φίλο του από την εποχή που συνεργάζονταν στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Είναι σίγουρο ότι τέτοιου είδους προσωπικές σχέσεις μόνο χρήσιμες είναι. Ωστόσο, ο κ. Τσαβούσογλου δεν χαράσσει πολιτική. Το γραφείο του Τούρκου προέδρου το κάνει. Και από την ελληνική πλευρά, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος χαίρει εκτίμησης, επιδεικνύει μεγάλη κινητικότητα και διατηρεί πολύ καλή σχέση με τον πρωθυπουργό, δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί άνθρωπος του στενού περιβάλλοντός του. Επιπροσθέτως, σπάνια τα υπουργεία Εξωτερικών σε επίπεδο ηγεσίας, μπορούν να λειτουργήσουν ως παρασκηνιακός δίαυλος επικοινωνίας. Ο ρόλος αυτός ανήκει συνήθως σε άμεσους συνεργάτες των ηγετών οι οποίοι βρίσκονται καθημερινά δίπλα τους. Το είδαμε με τον διπλωματικό σύμβουλο του τέως πρωθυπουργού. Τώρα, έγινε μια απόπειρα να υπάρξει ανάλογη προσέγγιση. Όσο πιο δύσκολο το πρόβλημα, όσο πιο σύνθετη η εξίσωση, όσο πιο μεγάλη η συναισθηματική φόρτιση της μιας ή της άλλης πλευράς, στην περίπτωση της Ελλάδας και της Τουρκίας, και των δύο, τόσο μεγαλύτερη η ανάγκη για μυστική διπλωματία.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ, η συγκυρία επιβάλλει έναν τέτοιο δίαυλο μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Στη διαδικασία συχνά εμπλέκονται – ελπίζεται παραγωγικά– και τρίτες χώρες με επιρροή και προς τα δύο ενδιαφερόμενα μέρη.
Αυτό συνέβη με την περίπτωση της πρόσφατης μυστικής συνάντησης στο Βερολίνο, μεταξύ των συνεργατών του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν και της Γερμανίδας καγκελαρίου Μέρκελ: των Ελένης Σουρανή, Ιμπραχήμ Καλίν και Γιαν Χέκερ.
Με δεδομένο το επιδεινούμενο κλίμα των προηγούμενων μηνών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η συνάντηση πρόσφερε μια αχτίδα αισιοδοξίας. Αλλά για να επιτύχει μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει οι πρωταγωνιστές να πιστεύουν σε αυτή, όχι να την προσεγγίζουν με όρους επικράτησης επί του άλλου ή και δημοσίων σχέσεων.
Με την επιλογή του να δημοσιοποιήσει τη συγκεκριμένη επαφή, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας «έκαψε» εν τη γενέσει της μια δυνητικά σοβαρή προσπάθεια διαμεσολάβησης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από έναν σοβαρό τρίτο παράγοντα.
