Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Η ζώνη του ευρώ βρίσκεται στον έκτο χρόνο από όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καθόρισε τα βασικά επιτόκια σε επίπεδα κάτω από το μηδέν. Η συγκεκριμένη, μη συμβατική, οικονομική πολιτική επιλέγηκε από την ευρωπαϊκή εποπτική αρχή ως μια προσπάθεια να εξευρεθεί αντίδοτο στον χαμηλό πληθωρισμό και στην αναιμική ανάπτυξη. Τα προβλήματα ξεκίνησαν το 2010 με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους των χωρών, ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης των subprime δανείων στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, δυο χρόνια νωρίτερα.
Η τελευταία πράξη στο σήριαλ των αρνητικών επιτοκίων «παίχτηκε» τον Αύγουστο που μας πέρασε όταν o πληθωρισμός καταγράφηκε στο 1% οδηγώντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μειώσει περαιτέρω τα επιτόκια βάσης στο ιστορικό χαμηλό επίπεδο του -0,5%. Παράλληλα, η πρόβλεψη για το έτος, όσον αφορά στην ανάπτυξη, αναθεωρήθηκε προς τα κάτω και εκτιμάται πως θα κυμανθεί λίγο πάνω από το 1%.
Σε καθεστώς αρνητικών επιτοκίων εμφανίζεται το παράδοξο φαινόμενο όπου οι καταθέτες λαμβάνουν στη λήξη λιγότερα χρήματα από όσα αρχικά κατέθεσαν. Αυτό μακροχρόνια δημιουργεί αυξητικές τάσεις στην επιλογή χαμηλότερης διαβάθμισης στοιχείων του ενεργητικού, αφού πλέον το ζητούμενο είναι η πραγματοποίηση αποδόσεων πάνω από το μηδέν. Η αύξηση της ζήτησης για επενδύσεις υψηλού κινδύνου προκαλεί συνθήκες «φουσκώματος» των τιμών σε μη ρεαλιστικά επίπεδα, με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα που αυτό περιλαμβάνει.
Όμως, η παγίδα των αρνητικών επιτοκίων δεν αφορά αποκλειστικά στις φούσκες αλλά κυρίως το γεγονός ότι η ανάπτυξη, παρόλες τις προς το αντίθετο προσδοκίες, δεν κάνει ποτέ την εμφάνισή της, γιατί η μείωση στην κατανάλωση επέρχεται ως νομοτελειακό γεγονός. Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα της αύξησης των αποταμιεύσεων από τους εργαζόμενους προκειμένου να καλύψουν την υστέρηση που παρατηρείται στα συνταξιοδοτικά τους ωφελήματα. Αντίστοιχα, τα εθνικά σχέδια παροχής συντάξεων παρουσιάζουν ελλείμματα και άρα νέες επιβαρύνσεις για ιδιώτες και επιχειρήσεις κάνουν την εμφάνισή τους.
Οι οικονομίες με αρνητικά επιτόκια παραμένουν παγιδευμένες για μεγάλο χρονικό διάστημα στον φαύλο κύκλο της κατάστασης που δημιουργείται. Στην Ευρώπη, το καθεστώς αρνητικών επιτοκίων θα τερματιστεί εφόσον ο πληθωρισμός κινηθεί ανοδικά, προσεγγίζοντας το μακροχρόνιο στόχο του 2%.
Το κλειδί βρίσκεται στην επιτυχή διοχέτευση της απαραίτητης ρευστότητας στην πραγματική οικονομία, μέσω του μηχανισμού των τραπεζών. Οι συμμετέχοντες σε αυτή την διαδικασία είναι από την μια οι δανειολήπτες που ζητούν αποδόσεις μεγαλύτερες από το κόστος δανεισμού και από την άλλη οι τράπεζες που θέλουν ανταμοιβή για τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν.
Στην πραγματικότητα, όμως, με βάση τα στατιστικά στοιχεία, οι ευρωπαϊκές τράπεζες υπολογίζεται ότι επιβαρύνουν τα έξοδά τους με το ποσό των 7,5 δισ. ευρώ ετησίως, αποδεχόμενες αρνητική απόδοση στις καταθέσεις που έχουν με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Η αποτυχία του τραπεζικού συστήματος να διοχετεύσει τη ρευστότητα στο σύστημα, καθηλώνει την ανάπτυξη ενώ παρατείνει και ενισχύει τον φαύλο κύκλο των αρνητικών επιτοκίων μαζί με όλες τις αρνητικές συνέπειες για την οικονομία.
Αν και διέσωσε το κοινό μας νόμισμα, η ευρωπαϊκή νομισματική πολιτική δεν κατάφερε να τονώσει την ανάπτυξη. Πλέον, όλες οι ελπίδες εναποτίθενται στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες καλούνται εν μέσω κρίσης να δώσουν ελπίδα στους λαούς τους και να μετατρέψουν ένα πρόβλημα όπως είναι το μεταναστευτικό σε ευκαιρία για τόνωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών.
