Του Πάρη Δημητριάδη
Γενοκτονία στη Γάζα, γκουρμέ λαχταριστά φαγητά, μαγευτικές παραλίες, προσωπικές στιγμές φίλων, εξωτικά ταξίδια, asmr βίντεο, πόλεμος στην Ουκρανία, δολοφονία Τσάρλι Κερκ, διαδηλώσεις ακροδεξιών, χορηγούμενες διαφημίσεις ακινήτων, σοβαρή γεωπολιτική ανάλυση, ερωτικά καλέσματα και προσωπικές στιγμές φίλων, γενοκτονία στη Γάζα, ρετρό νοσταλγικά βίντεο, χιουμοριστικά βίντεο, γάτες, σκύλοι, Τραμπ, παραπλανητική γεωπολιτική ανάλυση, παπαγάλοι, ένα σπάνιο και τρισχαριτωμένο ζώο που λέγεται awawa, σπονσαρισμένα προϊόντα για ευεξία και υγιεινή διατροφή, πόλεμος στην Ουκρανία, εθνοκάθαρση, γιόγκα με ηλιοβασίλεμα, μωρά σε πόλεμο που κλαίνε, φωτογραφίες από εικαστικές εκθέσεις στην Κύπρο και στο εξωτερικό, παραλίες, σπιτικά φαγητά, βίντεο get ready with me, γάτες, χιουμοριστικά memes, ρετρό βίντεο, asmr βίντεο, απάχικα φαγητά, διαδηλώσεις, Πούτιν, Νετανιάχου, παπαγάλοι.
Αν εντοπίσατε μια κάποια ακαταστασία και μια κάποια αταξία στην παραπάνω πρόταση η οποία περιγράφει μια δική μου, πρόσφατη καθημερινή μέρα στην εξατομικευμένη αλγοριθμική μου φούσκα, αν ζαλιστήκατε μια στάλα διαβάζοντάς την, εάν συναισθήματα θολούρας πιθανώς και δυσανασχέτησης διαπέρασαν το εσωτερικό σας σύμπαν, τότε μάλλον παραμένετε φυσιολογικοί ως άνθρωποι. Γιατί τι άλλο αν όχι αφύσικη, αρρωστημένη και ξένη από την ανθρώπινη συμπεριφορά και φύση μπορεί να περιγραφεί η συνεχόμενη παράθεση ενώπιον της οθόνης των κινητών μας συσκευών όλων αυτών των τόσο διαφορετικών, τόσο αντιθετικών και τόσο αντιφατικών μεταξύ τους θεμάτων με διάρκεια λίγα μόνο δευτερόλεπτα το καθένα;
Αυτή είναι όμως η νέα δυστοπική πραγματικότητα που έχει πρωταγωνιστήσει στη ζωή των περισσοτέρων από εμάς τα τελευταία χρόνια και αν κάποτε αναζητούμε τους λόγους και τις αιτίες που τα δημοκρατικά μας αντανακλαστικά –και ευρύτερα τα λογικά μας αντανακλαστικά θα μπορούσε να ειπωθεί– ευτελίζονται και ξεφτίζουν χρόνο με τον χρόνο, μήνα με τον μήνα και μέρα με τη μέρα, όλο και περισσότερο, θα ήταν οπωσδήποτε στρουθοκαμηλισμός να μην στρέψουμε την προσοχή μας στις αρνητικές επιπτώσεις που προκαλεί ο συλλογικός μας εθισμός στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Υπενθυμίζεται ότι το Λεξικό της Οξφόρδης έχει ανακηρύξει ως λέξη της χρονιάς για το 2024 το εγκεφαλικό σάπισμα (brain rot) που είναι ένας νεολογισμός της διαδικτυακής κουλτούρας που περιγράφει την πνευματική εξασθένηση ή την αποχαύνωση που προκαλείται από την υπερβολική έκθεση σε ψηφιακό περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας, όπως τα social media. Ο όρος αναφέρεται επιπλέον στις αρνητικές επιπτώσεις της ψηφιακής υπερφόρτωσης στην ψυχική υγεία, οδηγώντας σε μειωμένη συγκέντρωση, έλλειψη κινήτρου και πνευματική κόπωση.
Δεν ισχυρίζομαι ότι η τεχνολογική υπερανάπτυξη κρύβεται πίσω από όλα τα κακά που μαστίζουν αυτή τη στιγμή την ανθρωπότητα και αρνούμαι να δηλώσω τεχνοφοβικός. Είναι όμως νομίζω τίμιο και λογικό να ειπωθεί πως η κατάσταση με τα social media έχει ξεφύγει και το ζήτημα δεν μπορεί να περιορίζεται στην προσωπική επιλογή και χρήση. Μιλάμε για ελέφαντα στο δωμάτιο.
Στο μεταξύ, πέραν από το γεγονός ότι είναι απλώς αδύνατο να συγκρατήσουμε όλες αυτές τις παντελώς άσχετες μεταξύ τους πληροφορίες, να τις επεξεργαστούμε και τελικά να μας φανούν με κάποιο τρόπο ωφέλιμες και χρήσιμες στη ζωή μας, στην παράνοια του όλου ζητήματος θα ήταν καλό να μιλήσουμε ξανά για την αλγοριθμική φούσκα και τη μαρκετινίστικη, κερδοσκοπική λογική με την οποία δουλεύουν οι κολοσσοί που έχουν στην ιδιοκτησία τους τις πλατφόρμες. Αυτό που σε εμένα μπορεί να μοιάζει τεράστιο και ως ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα του αιώνα που διανύουμε, επειδή μου εμφανίζεται καθημερινά κι από πολλές διαφορετικές πηγές, στον τυχαίο διπλανό μου μπορεί να μην έχει φτάσει ποτέ ως πληροφορία απλώς επειδή έτυχε να ακολουθεί διαφορετικές σελίδες και να έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα. Τα ζητήματα δημοσίου ενδιαφέροντος, όμως, όπως προκύπτουν από μια στοιχειώδη γνώση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, πάντοτε θα υπάρχουν και μας αφορούν όλους. Οι προκλήσεις που έφερε μαζί της η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, τα deep fakes και τα παραποιημένα και σκηνοθετημένα βίντεο είναι πρόσθετα ως κακά.
Όπως πάντως μου έλεγε σε πλαίσιο συνέντευξής του στην «Κ» ο διευθυντής του Ινστιτούτου Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Νικόλας Καρύδης, ο οποίος έχει ασχοληθεί σχολαστικά με το ζήτημα της απουσίας του ειδησεογραφικού γραμματισμού, κυρίως ανάμεσα στους εκπροσώπους της Gen Z, τα δημοκρατικά κράτη έχουν τουλάχιστον την υποχρέωση να εισαγάγουν το φλέγον αυτό θέμα ως μάθημα στα σχολεία μας, όπως και να το εντάξουν με δημιουργικό τρόπο γενικά στην κοινωνία μας.
