Kathimerini.gr
Είναι γνωστό ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα, δηλαδή η κύρια γραμμή άμυνας του σώματος μας ενάντια στα μικρόβια, μπορεί να «ξεφύγει» και να επιτεθεί σε υγιή κύτταρά μας, οδηγώντας στην εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων, διαβήτη τύπου 1, ρευματοειδούς αρθρίτιδας, ακόμη και καρκίνου. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό είναι η αναγνώριση και η λειτουργία του συστήματος που «φρενάρει» το ανοσοποιητικό από το να βλάψει περαιτέρω το σώμα μας.
Για την ανακάλυψη των μυστικών αυτού του συστήματος, της περιφερικής ανοσολογικής ανοχής, τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής Φυσιολογίας 2025 τρεις επιστήμονες. Ο λόγος για τους Μέρι Μπράνκοου, Φρεντ Ράμσντελ και Σιμόν Σακαγκούτσι των οποίων οι ανακαλύψεις σχετικά με την περιφερική ανοσολογική ανοχή έθεσαν τα θεμέλια για ένα νέο πεδίο έρευνας και ώθησαν την ανάπτυξη νέων θεραπειών για τον καρκίνο, τα αυτοάνοσα νοσήματα και όχι μόνο. Ηδη μάλιστα περισσότερες από 200 κλινικές δοκιμές για θεραπείες βασίζονται σε αυτήν την περιφερική ανοσολογική ανοχή.
Τι ανακάλυψαν οι τρεις επιστήμονες
Αν και οι τρεις επιστήμονες που τιμήθηκαν με το Νόμπελ συνέβαλαν καθοριστικά στην κατανόηση της περιφερικής ανοσολογικής ανοχής, η έρευνα του Σακαγκούτσι έθεσε τις βάσεις για την ανακάλυψη των ρυθμιστικών Τ-κυττάρων, και συνέδεσε άμεσα τα ευρήματά του με τη λειτουργία του γονιδίου FoxP3.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο Ιάπωνας που ξεκλείδωσε τα μυστικά του ανοσοποιητικού μας και πως έφτασε μέχρι εκεί;
Ο «θύμος» που οδήγησε στην ανακάλυψη
Ενα πράγμα που ενδεχομένως να αναφέρουν οι περισσότεροι ερευνητές οι οποίοι έχουν συνεργαστεί με τον 74χρονο ανοσολόγο και διακεκριμένο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οσάκα, είναι πως για τον ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα φαινόταν πάντα μία ανεξερεύνητη περιοχή που αν με επισταμένη έρευνα θα μπορούσε να δώσει αρκετές απαντήσεις.
Σε συνεντεύξεις του έχει πει πως ήδη από όταν φοιτητής ιατρικής, ήταν εντυπωσιασμένος από την παραδοξότητα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Εχοντας σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Κιότο με υποτροφίες για μεταδιδακτορικό σε Τζονς Χόπκινς και Στάνφορντ, o Σακαγκούτσι ήταν έτοιμος να ξεκινήσει την πανεπιστημιακή του καριέρα, όταν ουσιαστικά μία ελληνική λέξη τον οδήγησε να κάνει στροφή 180 μοιρών και να αφιερωθεί στην έρευνα. Οπως διαβάζουμε σε συνέντευξή του στο Thermo Fisher Scientific, το παράδοξο εύρημα αφορούσε τον «θύμο αδένα» (το όνομά του προέρχεται από τη λέξη «θυμός» ενδεχομένως λόγω της θέσης του στο στήθος, κοντά στο σημείο όπου υποκειμενικά νιώθουμε τα συναισθήματα, ή από το βότανο «θυμάρι»), η αφαίρεση του οποίου προκάλεσε ισχυρή ανοσολογική απόκριση στα ποντίκια (μια απόκριση που έμοιαζε με ανθρώπινο αυτοάνοσο νόσημα) τη στιγμή που οι ερευνητές ανέμεναν το αντίθετο.
Γοητευμένος από αυτή την ανακάλυψη, ο δρ Σακαγκούτσι εγκατέλειψε το μεταδιδακτορικό πρόγραμμα για να ενταχθεί στην ομάδα που πραγματοποιούσε την εν λόγω μελέτη. Αυτή ήταν η αρχή για την περαιτέρω έρευνα στα ρυθμιστικά Τ-κύτταρα (Treg). «Για να αποδείξω τη θεωρία μου, χρειαζόταν να ορίσω σαφώς τα άγνωστα Τ κύτταρα που καταστέλλουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις», είχε πει ο ίδιος για εκείνη την περίοδο, τονίζοντας πως η θεωρία του δεν ήταν τόσο δημοφιλής στους ερευνητικούς κύκλους του, χωρίς όμως να τα παρατά.
20 χρόνια έρευνας
Για την ιστορία ύστερα από έρευνα 20 ετών, ο καθηγητής ανακάλυψε ένα είδος Τ κυττάρων που βοηθά να «φρενάρει» το ανοσοποιητικό σύστημα και να μην επιτίθεται στα υγιή κύτταρα. Το 2000, αυτά τα κύτταρα ονομάστηκαν «ρυθμιστικά Τ κύτταρα» ή «Treg κύτταρα». Λίγο αργότερα η ομάδα του ανακάλυψε πως το γονίδιο Foxp3 ελέγχει τη δημιουργία και τη λειτουργία των Treg κυττάρων με αποτέλεσμα αν υπάρχει πρόβλημα σε αυτό το γονίδιο, τα εν λόγω κύτταρα να μη δουλεύουν σωστά και να προκαλούνται αυτοάνοσες και άλλες ασθένειες. Οι ανακαλύψεις συνεχίστηκαν και επόμενες έρευνες έδειξαν πως η αύξηση του αριθμού των «ρυθμιστικών Τ κυττάρων» μπορεί να προλάβει και να θεραπεύσει αυτοάνοσα νοσήματα, ενώ η μείωσή τους σε αριθμό ή δραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει αποτελεσματική ανοσία κατά του καρκίνου.
Εφαρμογές σε αυτοάνοσα, φλεγμονές και καρκίνο
Με την εν λόγω θεραπευτική προσέγγιση να βρίσκει εφαρμογές σε αυτοάνοσα νοσήματα, αλλεργίες, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και σε επιπλοκές έπειτα από μεταμοσχεύσεις οργάνων, όλο και περισσότερες μελέτες επικεντρώνονται πλέον στο αν γίνεται αυτή η μέθοδος να αντιμετωπίσει τον καρκίνο.
Η απάντηση δεν είναι απλή. Οπως είχε πει ο ίδιος ο Σακαγκούτσι, υπάρχει ακόμη δουλειά να γίνει όσον αφορά τη χρήση αυτής της μεθόδου στην αντιμετώπιση του καρκίνου. «Εργαζόμαστε στην επόμενη γενιά θεραπειών για τον καρκίνο και στην ανάπτυξη νέων προληπτικών μέτρων κατά του καρκίνου», είχε δηλώσει.
Τα μυστικά της επιτυχίας
Μετρώντας σήμερα περισσότερες από 300 επιστημονικές δημοσιεύσεις, οι οποίες έχουν επικαλεστεί πάνω από 126.000 φορές επιστήμονες και ερευνητές, ο Ιάπωνας ανοσολόγος όχι μόνο έψαξε ασταμάτητα και αδιάκοπα για τα μυστικά του ανοσοποιητικού μας, αλλά και γνώρισε εκ των έσω τη δυσκολία του να είσαι επιστήμονας σε ένα νέο ή μη δημοφιλές πεδίο. «Οταν ξεκίνησα την έρευνά μου, η μελέτη των ανοσοκατασταλτικών κυττάρων δεν ήταν δημοφιλής. Ημασταν απομονωμένοι και μη δημοφιλείς στις ακαδημαϊκές κοινωνίες», θυμάται ο ίδιος, επιμένοντας πως εν τέλει είναι και αυτό που κάνει έναν ερευνητή να ξεχωρίζει.
Σε ερώτηση μάλιστα που του είχαν απευθύνει για τα μυστικά της επιτυχίας που θα μοιραζόταν με έναν νέο ερευνητή, ο ίδιος είχε πει ότι το πιο σημαντικό είναι να έχεις καλές ερωτήσεις και υπομονή. «Η συμβουλή που μπορώ να δώσω σε νέους φοιτητές διδακτορικού είναι ότι η τεχνολογία προοδεύει, και είναι σημαντικό να έχεις τη δική σου ερώτηση και να προσπαθείς να βρεις μια απάντηση σε αυτή μαθαίνοντας διάφορες τεχνολογίες και αμφισβητώντας πάντα αυτήν την ερώτηση».
