Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Προτεραιότητα στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης παραμένει η διεύρυνση του «μπλοκ» με νέα μέλη. Στο φετινό «πακέτο» των εκθέσεων προόδου για τα υποψήφια προς ένταξη μέλη, η Κομισιόν «επιβεβαιώνει ότι το μομέντουμ για τη διεύρυνση παραμένει ψηλά στην ατζέντα της Ε.Ε.», ωστόσο ούτε και φέτος προσδιορίζεται χρονικά από πλευράς του «μπλοκ» η δυνατότητα εισδοχής νέων κρατών-μελών και παρά τους φιλόδοξους στόχους τουλάχιστον δύο χωρών, του Μαυροβουνίου και της Αλβανίας.
Η Κομισιόν υπογραμμίζει σε κάθε περίπτωση ότι «η εφαρμογή μιας αξιοκρατικής προσέγγισης είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχή ένταξη στην Ε.Ε.».
Στα γενικά συμπεράσματα αναφέρεται ότι «δεδομένου του επιταχυνόμενου ρυθμού της διαδικασίας για ορισμένες υποψήφιες χώρες, η διεύρυνση είναι μια ρεαλιστική δυνατότητα», όμως, διατυπώνονται και προβληματισμοί για συγκεκριμένα υποψήφια κράτη-μέλη ειδικά ως προς την έλλειψη προόδου στις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις.
Την πρόθεση της Ε.Ε. να μετατρέψει τη διεύρυνση «σε μια πραγματικότητα» εξέφρασε πάντως η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν που επισήμανε παράλληλα ότι «μια μεγαλύτερη ένωση σημαίνει μια ισχυρότερη και πιο ισχυρή Ευρώπη στην παγκόσμια σκηνή». Σε δήλωσή της πρόσθεσε ωστόσο ότι «η διεύρυνση είναι μια αξιοκρατική διαδικασία. Το πακέτο μας παρέχει συγκεκριμένες συστάσεις».
«Η ένταξη στην Ε.Ε. είναι μια μοναδική προσφορά. Μια υπόσχεση ειρήνης, ευημερίας και αλληλεγγύης. Με τις σωστές μεταρρυθμίσεις και την ισχυρή πολιτική βούληση, οι εταίροι μας μπορούν να αδράξουν αυτή την ευκαιρία», τόνισε.
Από την πλευρά της η επίτροπος Διεύρυνσης Μάρτα Κος στη σχετική συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου, πριν από λίγη ώρα, ανέφερε ότι «σημειώθηκε σημαντική πρόοδος μέχρι στιγμής από το Μαυροβούνιο, την Αλβανία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία», ενώ υπογράμμισε πως «οι μεταρρυθμίσεις αποδίδουν». «Μπορώ να πω ότι τα τέσσερα υποψήφια κράτη-μέλη έχουν ταιριάξει τις φιλοδοξίες τους με συγκεκριμένες ενέργειες», πρόσθεσε.
Η Κος σημείωσε, παράλληλα, ότι το Μαυροβούνιο είναι «το πιο προηγμένο και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς την ένταξη στην Ε.Ε. και είναι η πιο προετοιμασμένη χώρα», όμως επαίνεσε και την Αλβανία για την «άνευ προηγουμένου πρόοδο τον τελευταίο χρόνο, με «σταθερή πολιτική δέσμευση… και σαφείς φιλοδοξίες της Ε.Ε για την κοινωνία της».
Σχετικά με τη Μολδαβία σχολίασε ότι «προχώρησε αρκετά» παρά τις προσπάθειες να την πετάξει εκτός πορείας από τη Ρωσία.
Για την Ουκρανία, η Μάρτα Κος υπογράμμισε ότι είναι απαραίτητο να «διατηρηθεί η δυναμική και να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος οπισθοδρόμησης, εν μέρει, για την καταπολέμηση της διαφθοράς».
Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, αν και παραδέχθηκε ότι παραμένει «στρατηγικός εταίρος» της Ε.Ε., η επίτροπος Κος υπογράμμισε ότι η ευθυγράμμιση της χώρας με την εξωτερική πολιτική του «μπλοκ» παραμένει χαμηλή, καθώς δεν σημείωσε φέτος καμία πρόοδο, ενώ υπενθύμισε ότι η ενταξιακή της πορεία παραμένει «παγωμένη» από το 2018.
Προβληματισμό και για την πορεία της Σερβίας εξέφρασε η Μάρτα Κος για την οποία προειδοποίησε δηκτικά ότι «ο πραγματικός ρυθμός εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων έχει επιβραδυνθεί σημαντικά» κατά το τελευταίο έτος, κατά τη διάρκεια του οποίου η αυταρχική ηγεσία της χώρας αντιμετώπισε μαζικές διαμαρτυρίες για υποτιθέμενη διαφθορά.
Επέκρινε παράλληλα την επιδείνωση της πολιτικής κατάσταση στη Γεωργία που κατά την ίδια «παραμένει υποψήφια μόνο κατ’ όνομα».
Βασικά συμπεράσματα
Προπορευόμενες χώρες Μαυροβούνιο και Αλβανία
Για το Μαυροβούνιο η Κομισιόν υπογραμμίζει τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει κλείνοντας τέσσερα κεφάλαια διαπραγματεύσεων κατά το τελευταίο έτος, ενώ στηρίζει τη φιλόδοξη δέσμευση της χώρας να κλείσει περαιτέρω κεφάλαια έως το τέλος του χρόνου και τις διαπραγματεύσεις έως τα τέλη του 2026. «Με την επιφύλαξη της διατήρησης του ρυθμού των μεταρρυθμίσεων, το Μαυροβούνιο βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου», επισημαίνεται.
Η Κομισιόν χαιρετίζει τη σημαντική πρόοδο της Αλβανίας, που άνοιξε συνολικά τέσσερις δέσμες στις διαπραγματεύσεις της, τον τελευταίο χρόνο και στηρίζει τις προετοιμασίες για το άνοιγμα και της τελευταίας έως το τέλος του χρόνου. Σημειώνεται η πρόοδος «ιδίως όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης και την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς», όμως υπογραμμίζεται ότι «απαιτούνται τώρα συνεχείς προσπάθειες για την επίτευξη των ενδιάμεσων ορόσημων τα οποία θα ανοίξουν το δρόμο για την έναρξη κλεισίματος των κεφαλαίων διαπραγμάτευσης μόλις πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες τομεακές μεταρρυθμίσεις». Η Κομισιόν στηρίζει τον φιλόδοξο στόχο της Αλβανίας για ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων έως το 2027 αλλά υπογραμμίζει ότι αυτός «εξαρτάται από τη διατήρηση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων και την προώθηση του πολιτικού διαλόγου χωρίς αποκλεισμούς». Με την επιφύλαξη της διατήρησης του ρυθμού των μεταρρυθμίσεων, η Αλβανία βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου.
Συνέχιση της προσπάθειας παρά τις δυσκολίες
«Παρά τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας, η Ουκρανία παραμένει σταθερά προσηλωμένη στην ενταξιακή πορεία της στην Ε.Ε., έχοντας ολοκληρώσει με επιτυχία τη διαδικασία ελέγχου και προχωρώντας σε βασικές μεταρρυθμίσεις», αναφέρει η έκθεση ενώ σημειώνει ότι το Κίεβο έχει υιοθετήσει «οδικό χάρτη» για το κράτος δικαίου, τη δημόσια διοίκηση και τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, καθώς και ένα σχέδιο δράσης για τις εθνικές μειονότητες, που αξιολογείται θετικά. Η Κομισιόν στηρίζει φυσικά το άνοιγμα των διαπραγματεύσεων με το Κίεβο που προσώρας δεν μπορεί να συμβεί λόγω «βέτο» της Ουγγαρίας. Σημειώνει παράλληλα ότι στηρίζει τον φιλόδοξο στόχο να κλείσουν οι διαπραγματεύσεις έως το τέλος του 2028, όμως, θεωρεί ότι για την επίτευξή του απαιτείται επιτάχυνση του ρυθμού των μεταρρυθμίσεων, ιδίως όσον αφορά τα θεμελιώδη μεγέθη, ιδίως το κράτος δικαίου.
Παρά τις συνεχείς «υβριδικές απειλές» και τις προσπάθειες αποσταθεροποίησης της χώρας η Μολδαβία έχει προχωρήσει σημαντικά στην πορεία ένταξής της, ολοκληρώνοντας με επιτυχία τη διαδικασία ελέγχου. «Η πρώτη σύνοδος κορυφής Ε.Ε.-Μολδαβίας τον Ιούλιο του 2025 σηματοδότησε ένα νέο στάδιο συνεργασίας και ολοκλήρωσης», αναφέρει η Κομισιόν δίνοντας σημασία στους οδικούς χάρτες για το κράτος δικαίου, τη δημόσια διοίκηση και τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, τους οποίους η Επιτροπή αξιολόγησε θετικά. Κατά την Επιτροπή, η Μολδαβία «πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να ανοίξει κεφάλαια που αφορούν τις βασικές αρχές, τις εξωτερικές σχέσεις και την εσωτερική αγορά», ενώ στηρίζει τον στόχο της να κλείσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις έως τις αρχές του 2028.
Προβληματισμός για Σερβία και Βόρεια Μακεδονία
Για την Κομισιόν, είναι ανησυχητική η πόλωση στη σερβική κοινωνία όπως εκδηλώνεται από τις μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από τον Νοέμβριο του 2024. Οι διαδηλώσεις «αντανακλούν την απογοήτευση των πολιτών για τη διαφθορά και την αντιληπτή έλλειψη λογοδοσίας και διαφάνειας» ενώ σημειώνονται και οι περιπτώσεις υπερβολικής χρήσης βίας εναντίον διαδηλωτών και πίεσης στην κοινωνία των πολιτών. «Αυτό έχει οδηγήσει σε ένα όλο και πιο δύσκολο περιβάλλον όπου η διχαστική ρητορική έχει οδηγήσει σε σοβαρή διάβρωση της εμπιστοσύνης μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, η οποία, με τη σειρά της, επηρεάζει τη διαδικασία ένταξης. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν επιβραδυνθεί σημαντικά», επισημαίνεται μεταξύ άλλων. Πάντως, η Κομισιόν υπογραμμίζει τη βελτίωση της ευθυγράμμισης της χώρας με την κοινή εξωτερική πολιτική της Ε.Ε.
Αν και η Βόρεια Μακεδονία έχει συνεχίσει τις απαιτούμενες εργασίες στη βάση του «οδικού χάρτη» για το κράτος δικαίου, τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, καθώς και για το σχέδιο δράσης για την προστασία των μειονοτήτων, η Κομισιόν προειδοποιεί ότι πρέπει να υιοθετήσει τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές με σκοπό να συμπεριλάβει στο Σύνταγμα πολίτες που ζουν εντός των συνόρων του κράτους και που ανήκουν σε άλλους εθνότητες, όπως οι Βούλγαροι, όπως περιγράφεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου του Ιουλίου 2022, τα οποία η χώρα δεσμεύτηκε να ξεκινήσει και να επιτύχει. Πρόκειται για τον βασικό λόγο, που η χώρα δεν έχει ακόμα εκκινήσει τις ενταξιακές της συνομιλίες. Επίσης, στην έκθεση σημειώνεται και η υποχρέωσή της να σέβεται την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Εταίρος με αστερίσκους
Για την Κομισιόν, η Τουρκία ως υποψήφια χώρα παραμένει «βασικός εταίρος για την Ε.Ε.» Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου 2024, η Ε.Ε. έχει προωθήσει τις σχέσεις με την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό αλλά και αναστρέψιμο τρόπο. Η επανέναρξη των συνομιλιών για την επίλυση του Κυπριακού αποτελεί βασικό στοιχείο της συνεργασίας. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες νομικές ενέργειες εναντίον προσωπικοτήτων και κομμάτων της αντιπολίτευσης, παράλληλα με πολλές άλλες συλλήψεις, εγείρουν σοβαρές ανησυχίες ως προς τον σεβασμό της χώρας έναντι των δημοκρατικών αξιών. Ο διάλογος για το κράτος δικαίου συνεχίζεται ενώ προειδοποιείται η Αγκυρα και για τη μη ευθυγράμμισή της με την κοινή εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., την επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Υπογραμμίζεται εξάλλου ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις «παραμένουν σε στασιμότητα από το 2018».
Περιορισμένες μεταρρυθμίσεις
Η συνεχιζόμενη κρίση εντός της οντότητας της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας (Ρεπούμπλικα Σρπσκα) και το τέλος του κυβερνώντος συνασπισμού έχουν υπονομεύσει την πρόοδο της ένταξης στην Ε.Ε., με αποτέλεσμα περιορισμένες μεταρρυθμίσεις, δηλαδή την προστασία των δεδομένων και τον έλεγχο των συνόρων, καθώς και την υπογραφή της συμφωνίας για το καθεστώς του Frontex. Αν και η χώρα υπέβαλε τον Σεπτέμβριο του 2025 το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα, «για να ξεκινήσουν αποτελεσματικά οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, οι αρχές πρέπει καταρχάς να οριστικοποιήσουν και να εγκρίνουν νόμους για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, σε πλήρη ευθυγράμμιση με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, και να διορίσουν έναν επικεφαλής διαπραγματευτή», αναφέρεται στην έκθεση.
Το Κόσοβο παραμένει προσηλωμένο στην ευρωπαϊκή του πορεία, αναφέρει η Κομισιόν παρά το γεγονός ότι δεν είναι υποψήφιο κράτος-μέλος. Η εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σερβία και η εφαρμογή των δεσμεύσεων διαλόγου παραμένουν αναπόσπαστο μέρος της ευρωπαϊκής προοπτικής του Κοσόβου. Η Κομισιόν είναι έτοιμη να εκπονήσει γνώμη σχετικά με την αίτηση ένταξης του, εφόσον το ζητήσει το Συμβούλιο.
Για τη Γεωργία, παράλληλα, υπενθυμίζεται ότι το 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαδικασία ένταξης έχει σταματήσει de facto. «Εκτοτε, η κατάσταση επιδεινώθηκε απότομα, με σοβαρή δημοκρατική οπισθοδρόμηση που χαρακτηρίζεται από ταχεία διάβρωση του κράτους δικαίου και αυστηρούς περιορισμούς στα θεμελιώδη δικαιώματα», υπογραμμίζεται.
