Λίγο πριν κλείσει τρεις μήνες ως επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Λέων ΙΔ΄, ο πρώτος γεννημένος στην Αμερική Ποντίφικας, θα εγκαινιάσει σήμερα –Ημέρα των Ευχαριστιών στις ΗΠΑ– το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό επισκεπτόμενος την Τουρκία και τον Λίβανο σε περιοδεία έξι ημερών.
Η επιλογή του προορισμού της πρώτης μετακίνησης του Πάπα στο εξωτερικό υπήρξε παραδοσιακά σημαδιακή, αποκαλύπτοντας τις διπλωματικές προτεραιότητες του Βατικανού. Τους πρώτους μήνες μετά την εκλογή του Πάπα, παρατηρητές της Αγίας Εδρας αναρωτήθηκαν εάν ο νέος προκαθήμενος, ο οποίος εξελέγη τον Μάιο, θα επέλεγε τη γενέτειρά του ΗΠΑ ως προορισμό, το Περού, χώρα όπου υπηρέτησε για δύο δεκαετίες ως ιεραπόστολος και αργότερα επίσκοπος, ή την Αλγερία, τόπο γέννησης του Αγίου Αυγουστίνου, ιδρυτή του μοναστικού τάγματος του οποίου ηγήθηκε κάποτε ο σημερινός Πάπας.
Διαψεύδοντας τους παρατηρητές, ο Ποντίφικας θα μεταβεί τελικά σε εμπόλεμη και βαθιά διχασμένη ζώνη, θέτοντας τον εαυτό του ενώπιον φαινομενικά ανυπέρβλητων διπλωματικών και γεωπολιτικών προκλήσεων. Εκεί θα συναντηθεί με θρησκευτικούς ηγέτες, καθώς και με τους προέδρους Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία και Ζοζέφ Αούν στον Λίβανο. Θα έρθει επίσης σε επαφή με πιστούς, επισκεπτόμενος νοσοκομεία και ιερουργώντας σε συναυλιακό χώρο στην Κωνσταντινούπολη και στο σημείο της καταστροφικής έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020.
Ο Πάπας επέλεξε τη διαδρομή του με γνώμονα την ιστορία του χριστιανισμού. Η περιοχή υπήρξε το λίκνο και το επίκεντρο της χριστιανικής θρησκείας για εκατοντάδες χρόνια. Η Κωνσταντινούπολη, σημερινή Ιστανμπούλ, υπήρξε πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας για περισσότερο από μία χιλιετία και βρέθηκε στο επίκεντρο του σχίσματος μεταξύ Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η απόφαση του Πάπα να ταξιδέψει εκεί αποδεικνύει το ενδιαφέρον του να χτίσει γέφυρες μεταξύ των δογμάτων του χριστιανισμού.
«Το δρομολόγιο του Πάπα δεν αφορά μόνο την ιστορία του χριστιανισμού, αλλά το παρόν του και το μέλλον του, όπως ελπίζει το Βατικανό», λέει η Φιόνα Μακάλουμ-Γκίνι, ιστορικός της μαρωνίτικης εκκλησίας του Λιβάνου και του χριστιανισμού στη Μέση Ανατολή. Πέρα από τον συμβολισμό που περιέχει το παρθενικό ταξίδι του Πάπα Λέοντος για τους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής, η επίσκεψη αποτελεί επαναδιαβεβαίωση του μηνύματος που έστειλε στο πρώτο του κυριακάτικο κήρυγμα τον Μάιο, καλώντας σε ειρήνη στους Ιερούς Τόπους.
Η επίσκεψη του Ποντίφικα περιπλέκεται, όμως, με την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα να παραμένει εύθραυστη και την εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ στον Λίβανο να δοκιμάζεται καθημερινά, όπως αυτό το Σαββατοκύριακο με τον ισραηλινό βομβαρδισμό στη νότια Βηρυτό με στόχο στέλεχος της Χεζμπολάχ. «Κάθε διεθνής παρατηρητής στον μουσουλμανικό κόσμο, στο Ισραήλ και σε άλλες χώρες θα ακούσει προσεκτικά όσα θα πει ο Πάπας για τις ενεργές συρράξεις στην περιοχή», υπογραμμίζει ο Μάρκο Πολίτι, βετεράνος ανταποκριτής ιταλικών εφημερίδων στο Βατικανό.
Η επιλογή της Τουρκίας ως προορισμού του Πάπα ήταν σε κάποιο βαθμό προδιαγεγραμμένη. Παρότι ελάχιστοι ρωμαιοκαθολικοί ζουν στη χώρα, ο Πάπας Φραγκίσκος, προκάτοχος του σημερινού Πάπα, σχεδίαζε να επισκεφθεί την Τουρκία προτού ασθενήσει στις αρχές του χρόνου. Είχε εκδηλώσει την επιθυμία να επισκεφθεί την αρχαία Νίκαια, σημερινή Ιζνίκ, για να τιμήσει την επέτειο των 1.700 ετών από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο.
Η Σύνοδος της Νίκαιας
Η κρίσιμη συνάντηση του 325 μ.Χ. οδήγησε στη εκπόνηση του Συμβόλου της Νίκαιας (ή Σύμβολο της Πίστεως) που καθιέρωσε τον όρο ομοούσιος για τον Ιησού, όρισε την ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα και καθιέρωσε τον συνοδικό θεσμό σε όλα τα χριστιανικά δόγματα αποτελώντας πρότυπο για κάθε μελλοντική Οικουμενική Σύνοδο. «Το Σύμβολο της Νίκαιας είναι το ευρύτερα αποδεκτό, μετά τις Γραφές, θρησκευτικό κείμενο του χριστιανισμού», εξηγεί ο αιδεσιμότατος Ντέιβιντ Μάξουελ, καθηγητής Θεολογίας της θεολογικής σχολής Κονκόρντια στο Σεν Λούις των ΗΠΑ.
Η τελετή στη μνήμη της Συνόδου της Νίκαιας συμβολίζει την επιθυμία του Πάπα να προσεγγίσει τα άλλα χριστιανικά δόγματα. «Μας προσφέρει πρότυπο πραγματικής ενότητας σε καιρούς αμφιβολίας και αντιξοότητας», έγραψε ο Πάπας Λέων σε αποστολική εγκύκλιό του την Κυριακή. Το Μεγάλο Σχίσμα των εκκλησιών του 11ου αιώνα, αλλά και αυτό μεταξύ ρωμαιοκαθολικών και προτεσταντών τον 16ο αιώνα, παρέμενε αγεφύρωτο μέχρι τη δεκαετία του 1960, εποχή των πρώτων συμφιλιωτικών επαφών μεταξύ Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας. «Μάθαμε να αντιμετωπίζουμε το Σύμβολο της Πίστεως ως ένα από τα στοιχεία που μας ενώνουν ως χριστιανούς», τονίζει η Κίμπερλι Μπέλτσερ, καθηγήτρια Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Νοτρ Ντέιμ των ΗΠΑ. Η επίσκεψη στην Τουρκία θα προσφέρει την ευκαιρία στον Πάπα να εξομαλύνει τις σχέσεις του Βατικανού με τον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος έχει δεχθεί επικρίσεις για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος. Η συνάντηση Πάπα – Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Φανάρι αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, με το ζήτημα της επανέναρξης λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης να βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα των συζητήσεων.
Και Ευρωπαίοι
Τον Πάπα θα συνοδεύει αντιπροσωπεία Ευρωπαίων πολιτικών, όπως ο βουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών στην ομοσπονδιακή βουλή της Γερμανίας Τόμας Ράχελ. Σε χθεσινή ανακοίνωσή του ενόψει του ταξιδιού του Πάπα στην Τουρκία, ο Ράχελ καλεί τις τουρκικές αρχές να επιδείξουν πνεύμα συνεργασίας, επιτρέποντας την επαναλειτουργία της Σχολής.
«Η Σχολή της Χάλκης και η εκπαίδευση σε αυτή νέων ορθόδοξων ιερέων είναι αναγκαία για τη μελλοντική βιωσιμότητα της Ορθοδοξίας», αναφέρει στην ανακοίνωσή του ο Γερμανός κοινοβουλευτικός. «Επομένως, υποστηρίζω την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Η κατάλληλη περίσταση για αυτό θα ήταν η επικείμενη επίσκεψη του Πάπα Λέοντος ΙΔ΄ στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο Α΄ στην Τουρκία με την ευκαιρία της επετείου της 1.700ής επετείου της Συνόδου της Νίκαιας. Αυτή η απόφαση θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα για τη θρησκευτική ελευθερία και ταυτόχρονα θα αποτελούσε ένδειξη σεβασμού προς την Ορθοδοξία».
