Του Μάριου Χριστοφή
Ομόφωνα ψηφίστηκε από την Ολομέλεια της Βουλής η πρόταση νόμου της βουλεύτριας του ΔΗΣΥ και προέδρου του Συνδέσμου Φίλων του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», Φωτεινής Τσιρίδου, για θεσμοθέτηση των προγεννητικών και νεογνικών ανιχνευτικών προγραμμάτων, σηματοδοτώντας μια ιστορική στιγμή για την υγεία των παιδιών στην Κύπρο. Η Φωτεινή Τσιρίδου εξηγεί στην «Καθημερινή» τι αλλάζει, γιατί η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να καθορίσει τη ζωή ενός παιδιού και πώς η Πολιτεία αποκτά για πρώτη φορά ξεκάθαρη υποχρέωση να προσφέρει καθολική, δωρεάν και υψηλής ποιότητας πρόληψη σε όλους.
–Τι σημαίνει για εσάς η ομόφωνη ψήφιση του Νόμου και τα συγχαρητήρια που δεχτήκατε από συναδέλφους των άλλων κομμάτων;
–Πρόκειται για μια βαθιά συγκινητική στιγμή, πέρα από πολιτικές ταυτότητες και κομματικές γραμμές. Είναι μια από τις λίγες φορές που η Βουλή λειτουργεί πραγματικά ως συλλογικό σώμα, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχουν ζητήματα –όπως η υγεία των παιδιών μας– που δεν προσφέρονται για αντιπαράθεση.
Είναι επίσης η δικαίωση μιας πολύχρονης προσπάθειας. Εργάστηκα για αυτό το ζήτημα πριν ακόμη εκλεγώ στη Βουλή, μέσα από τη δράση μου στο Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής. Και συνέχισα με την ίδια αποφασιστικότητα εντός του Κοινοβουλίου, γιατί γνώριζα από πολύ κοντά πόσο κρίσιμο ήταν να αποκτήσει η χώρα μας θεσμικό πλαίσιο για τα προγεννητικά και νεογνικά ανιχνευτικά προγράμματα.
Το ότι συνάδελφοι από όλο το πολιτικό φάσμα αναγνώρισαν αυτή την προσπάθεια και με στήριξαν απόλυτα, ήταν μια στιγμή μεγάλης ηθικής ανταμοιβής. Όχι για προσωπική ικανοποίηση, αλλά γιατί αποδεικνύει ότι όταν υπάρχει τεκμηρίωση, συνέπεια και μια βαθιά κοινωνική αναγκαιότητα, τα κόμματα μπορούν να σταθούν στο ύψος της ευθύνης τους. Και είναι κάτι που τους τιμά και συστήνει ένα καλό παράδειγμα για το μέλλον.
Η ομόφωνη ψήφιση δείχνει ότι ως Πολιτεία αποφασίσαμε επιτέλους να βάλουμε την πρόληψη, την επιστήμη και την ισότητα στην πρώτη γραμμή. Και για μένα, αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο βήμα που έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια στη δημόσια υγεία.
–Ποια είναι τα προγράμματα και πώς επικαιροποιούνται;
–Τα προγεννητικά και νεογνικά ανιχνευτικά προγράμματα αποτελούν έναν από τους πιο κρίσιμους πυλώνες της δημόσιας υγείας. Πρόκειται για εξειδικευμένες εξετάσεις, οι οποίες διεξάγονται τόσο κατά την εγκυμοσύνη όσο και αμέσως μετά τη γέννηση, με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό παθήσεων που μπορεί να επηρεάσουν τη ζωή ενός παιδιού πριν καν εμφανιστούν συμπτώματα.
Τα προγράμματα αυτά καλύπτουν μεταβολικές, ενδοκρινολογικές και κληρονομικές παθήσεις, καθώς και τον έλεγχο ακοής. Η καινοτομία του νέου νόμου έγκειται στο ότι πλέον τα προγράμματα αυτά επικαιροποιούνται, μετά από γνωμοδότηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής που συστήνεται για τον σκοπό αυτό. Έτσι η Κύπρος παραμένει σε επιστημονικό συγχρονισμό με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις.
Για πρώτη φορά, υπάρχει θεσμοθετημένος μηχανισμός που εγγυάται ότι αυτή η εξέλιξη δεν θα εξαρτάται από τη βούληση ή την προτεραιοποίηση της εκάστοτε κυβέρνησης, αλλά θα αποτελεί μόνιμη υποχρέωση του κράτους.
–Ποιες είναι οι δυσκολίες που σήμερα αντιμετωπίζουν γονείς και κηδεμόνες πρόωρων μωρών;
–Οι γονείς πρόωρων βρεφών βρίσκονται αντιμέτωποι με μεγάλο άγχος, αβεβαιότητα και συχνά ένα πολύπλοκο σύστημα υπηρεσιών υγείας. Τα πρόωρα μωρά είναι πιο ευάλωτα σε αναπνευστικά προβλήματα, προβλήματα όρασης και ακοής, μεταβολικές διαταραχές και ένα γενικότερο αυξημένο κίνδυνο νευροαναπτυξιακών δυσκολιών.
Μέχρι σήμερα, η πρόσβαση σε εξειδικευμένες εξετάσεις μπορούσε να διαφέρει ανάλογα με το πού τις έκανες ή να επιβαρύνει οικονομικά τις οικογένειες. Με τη θεσμοθέτηση των προγραμμάτων, η πρόσβαση αυτή γίνεται πλέον καθολική, ενιαία και δωρεάν. Η Πολιτεία αναλαμβάνει αυτό που έπρεπε εδώ και χρόνια, να μην αφήνει την υγεία των πιο ευάλωτων βρεφών στην τύχη ή στο πορτοφόλι της κάθε οικογένειας.
–Ποια είναι η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης που επιτυγχάνεται μέσα από αυτά τα ανιχνευτικά προγράμματα;
–Η έγκαιρη διάγνωση είναι, κυριολεκτικά, ο παράγοντας που καθορίζει αν μια πάθηση θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ή αν θα εξελιχθεί σε μόνιμη αναπηρία ή σοβαρή χρόνια νόσο. Πολλά από τα νοσήματα που ανιχνεύονται με αυτά τα τεστ δεν έχουν εμφανή σημάδια στη γέννηση. Όμως αν εντοπιστούν μέσα στις πρώτες ώρες ή ημέρες της γέννησης, η παρέμβαση μπορεί να είναι άμεση και καταλυτική.
Μιλάμε για παιδιά που χάρη σε ένα απλό τεστ μπορούν να αποφύγουν βαριές νοητικές ή κινητικές αναπηρίες. Για οικογένειες που από αβεβαιότητα περνούν σε βεβαιότητα και αποτελεσματική θεραπεία. Και μιλάμε για μια Πολιτεία που επενδύει στην πρόληψη αντί να πληρώνει το πολλαπλάσιο κόστος της μη έγκαιρης διάγνωσης.
Η σημασία, λοιπόν, είναι κοινωνική, ιατρική και οικονομική. Είναι δικαιωματική: κάθε παιδί έχει δικαίωμα να ξεκινήσει τη ζωή του με τις ίδιες ευκαιρίες.
Σκεφτείτε κάτι απλό, στην Κύπρο δεν υπάρχουν πλέον παιδιά που δεν μπορούν να μιλήσουν λόγω βαρηκοΐας. Κάθε απώλεια ακοής εντοπίζεται έγκαιρα και αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα την ομαλή ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο.
–Υπάρχουν αριθμοί που δείχνουν το έργο του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου»; Υπάρχουν στατιστικά στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν την εθνική πολιτική για την υγεία;
–Σε αυτά τα 37 χρόνια έχουν διενεργηθεί περισσότεροι από 800.000 έλεγχοι. Έχουν εξεταστεί από το Κέντρο περισσότερες από 290.000 έγκυες μέσα από προγεννητικούς ελέγχους νεογνών – είναι τα τεστ που διενεργούνται στη 10η εβδομάδα της κύησης με κυριότερο μέλημα την ανίχνευση του συνδρόμου down. Παράλληλα, το Κέντρο εξέτασε περισσότερα από 340.000 νεογέννητα μέσα από προληπτικούς ελέγχους νεογνών για την έγκαιρη διάγνωση ανωμαλιών του μεταβολισμού στα νεογέννητα, όπως είναι υποθυρεοειδισμός που επηρεάζει τη σωματική αλλά και τη νοητική εξέλιξη του παιδιού. Με την έγκαιρη διάγνωση το βρέφος μπορεί, με την κατάλληλη θεραπεία, να ζήσει μια φυσιολογική ζωή χωρίς πρόβλημα υγείας. Τέλος, πάνω από 165.000 νεογνά έχουν εξεταστεί από το 2004 στο Ανιχνευτικό Πρόγραμμα Ακοής Νεογνών με στόχο την έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση της βαρηκοΐας στα νεογνά. Αυτό που δεν ξέρει πολύς κόσμος είναι ότι χάρη στο Κέντρο δεν υπάρχουν πλέον κωφάλαλα παιδιά. Ακόμα και ένα βρέφος να γεννηθεί βαρήκοο, με την έγκαιρη διάγνωση που γίνεται στο ΚΠΠ και την κατάλληλη παρέμβαση, το μωρό ακούει και κατ’ επέκταση βέβαια θα μιλήσει.
Τα πιο πάνω στοιχεία αποδεικνύουν το αυτονόητο, η πρόληψη αποτελεί επένδυση και όχι επιβάρυνση στα δημόσια οικονομικά. Αν αναλογιστεί κανείς τι θα όφειλε η Πολιτεία να καταβάλει για να στηρίξει παιδιά με νοητική και σωματική αναπηρία που σήμερα μεγαλώνουν φυσιολογικά, τότε εύκολα γίνεται αντιληπτή η σημασία του έργου που επιτελείται και μάλιστα εντελώς δωρεάν από το ΚΠΠ.
Το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για τη χώρα μας, εξυπηρετεί κάθε χρόνο τα νεογνά της πατρίδας μας, εκατοντάδες/δεκάδες χιλιάδες βρέφη στα 37 χρόνια λειτουργίας του, μια προσφορά που θα έπρεπε εδώ και δεκαετίες να έχει θεσμικό υπόβαθρο.
–Ποιο είναι το όραμα του Κέντρου για τα επόμενα 37 χρόνια;
–Το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής υπήρξε για δεκαετίες και παραμένει το πιο φωτεινό παράδειγμα κοινωνικής προσφοράς στην Κύπρο. Σήμερα, για πρώτη φορά, μπορεί να κοιτάξει το μέλλον με σιγουριά, γιατί το έργο του δεν εξαρτάται πλέον από συγκυρίες, αλλά έχει θεσμική προστασία και κρατική υποχρέωση.
Το όραμά του –και πλέον και δικό μας όραμα ως Πολιτεία– είναι: 1. Να εισάγει σταδιακά νέα ανιχνευτικά προγράμματα.
2. Να προωθεί την έρευνα και την καινοτομία.
3. Να ενισχύσει τη συνεργασία με ευρωπαϊκά κέντρα.
4. Να συνεχίσει να προσφέρει ίσες ευκαιρίες υγείας σε κάθε παιδί που γεννιέται στην Κύπρο.
Για μένα, προσωπικά, αυτός ο νόμος κλείνει έναν μεγάλο κύκλο προσπαθειών και ανοίγει έναν ακόμη μεγαλύτερο: τον κύκλο της πραγματικής κρατικής μέριμνας για τη ζωή από το πρώτο λεπτό της.
