Μ. Λουκαΐδης: Φορολογική μεταρρύθμιση-δεν επωφελούνται οι χαμηλόμισθοι

Η πρώτη ολιστική φορολογική μεταρρύθμιση στην Κύπρο μετά το 2003 έχει εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο τον Οκτώβριο και έχει αποσταλεί στη Βουλή για να συζητηθεί και να ψηφιστεί. Η πολυσυζητημένη μεταρρύθμιση έρχεται για να καλύψει με έξι νομοσχέδια θέματα που αφορούν τον φόρο εισοδήματος τόσο για νομικά όσο και για φυσικά πρόσωπα, την έκτακτη εισφορά για την άμυνα, των χαρτοσήμων, του φόρου κεφαλαιουχικών κερδών, και του ΦΠΑ.

Μέσα από τη φορολογική μεταρρύθμιση αλλά και σχετικές δηλώσεις αξιωματούχων η κυβέρνηση στοχεύει την:

     • Ανανέωση της σημερινής, επειδή η φορολογική μεταρρύθμιση αποτελεί μια από τις βασικότερες προκλήσεις για κάθε οικονομία που επιδιώκει βιώσιμη ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή.

     • Αναδιαμόρφωση του φορολογικού συστήματος ώστε να ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη ευελιξία, δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα, στις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις.

     • Ελάφρυνση του φορολογικού βάρους για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, με παραχώρηση στοχευμένων ελαφρύνσεων στη βάση κοινωνικών κριτηρίων.

     • Την προώθηση έρευνας και καινοτομίας, την καταπολέμηση φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής και την ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης μέσω της βελτίωσης της φορολογικής διοίκησης.

     • Η εξασφάλιση πιο δίκαιου φορολογικού συστήματος, που να επιβαρύνει αναλογικά τα διαφορετικά οικονομικά στρώματα και να ενισχύει τη φορολογική δικαιοσύνη, μειώνοντας ταυτόχρονα τις ανισότητες.

     • Η περαιτέρω ενδυνάμωση στο φορολογικό πλαίσιο για διασφάλιση της φορολογικής δικαιοσύνης εν γένει, με γνώμονα την ίση συμμετοχή στα δημόσια βάρη. Συμβάλει ταυτόχρονα στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας με τη δημιουργία ευνοϊκότερου περιβάλλοντος, με τρόπο που ωφελεί τις επιχειρήσεις και προσελκύει επενδύσεις.

     • Η αποτελεσματική και βέλτιστη είσπραξη των οφειλόμενων φόρων και των δημοσίων εσόδων.

Το ερώτημα ωστόσο που απασχολεί εργαζόμενους και επιχειρήσεις είναι αν η προτεινόμενη μεταρρύθμιση καλύπτει όλους τους παραπάνω στόχους. Η απάντηση είναι καταφατική σε μεγάλο βαθμό, υπάρχουν όμως μερικά σημεία που χρίζουν διευκρινήσεις, αλλά και μια σημαντική παράληψη που αναλύεται στις επόμενες παραγράφους.

Ο βασικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι να ενισχύσει τη φορολογική δικαιοσύνη και να μειώσει τις ανισότητες. Στην προτεινόμενη νομοθεσία, όμως, παραμένουν ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν. Η πίεση τώρα περνά στους βουλευτές και στις διεξοδικές συζητήσεις που θα κάνουν. Οι αρχικές προτάσεις της κυβέρνησης για τη φορολογική μεταρρύθμιση μπήκαν τους τελευταίους μήνες σε σοβαρή διαβούλευση με κοινωνικούς εταίρους, πετυχαίνοντας σημαντικές αλλαγές, όπως η φοροαπαλλαγή μέχρι €200.000 για πρόωρη εθελοντική αφυπηρέτηση προσωπικού, που αφορά κυρίως τράπεζες και ημικρατικούς οργανισμούς. Η αναβολή, επίσης, για το πώς καθορίζεται ο μισθός διευθυντών/ιδιοκτητών και από ποιόν, που αφορά κυρίως γιατρούς που λειτουργούν ως εταιρεία, δικηγόρους, διευθυντές και ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Ελπίζω και εύχομαι να βρεθεί μια αντικειμενική και ξεκάθαρη συμφωνία (για παράδειγμα, ο μισθός να είναι τουλάχιστον 50% για κέρδη μέχρι €300.000 κ.ο.κ.) και όχι λύση που θα δίδει την απόφαση σε ένα άτομο το οποίο, εκτός των κινδύνων που περικλείει, θα δημιουργήσει γραφειοκρατία και καθυστερήσεις.

Ο ΠΕΡΙ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΕΙΣΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΝΟΜΟΣ

Είναι ίσως η πιο σοβαρή πρόταση του νομοσχεδίου. Αύξηση του εταιρικού φόρου από 12,5% σε 15% και μείωση της έκτακτης εισφοράς για την άμυνα από 17% σε 5% με κατάργηση της λογιζόμενης διανομής μερίσματος. Μείωση που ευνοεί τους Κύπριους επιχειρηματίες, αν αναλογιστούμε ότι οι ξένοι επιχειρηματίες (Non-Dom) πληρώνουν μηδενική άμυνα για τα μερίσματα. Πρόκειται για μια σωστή προσέγγιση που διορθώνει σε μεγάλο βαθμό μια αδικία, δημιουργώντας προοπτικές για σοβαρές επενδύσεις. Όμως, την ίδια στιγμή ανοίγει και μια τρύπα. Ας πούμε, λόγου χάρη, ότι ένας ιδιοκτήτης εταιρείας, όπως εγώ, αλλά και ένας γιατρός, δικηγόρος, σύμβουλος, έμπορος, δηλώνει χαμηλό μισθό. Ωφελείται ψηλό μέρισμα που θα φορολογείται στο 15%+5% το οποίο είναι λιγότερο του 20%, ενώ ως μισθός η φορολογία θα φθάνει το 35%. Με την προηγούμενη φορολογία ως εταιρικός φόρος θα ήταν λίγο κάτω από 30%.

Ο ΠΕΡΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΟΣ (ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ)

Η νέα φορολογική ρύθμιση για φυσικά πρόσωπα, θεωρητικά, έχει στόχο να ανταποκριθεί στο προοίμιο της νομοθεσίας. Δηλαδή στους όρους κοινωνική συνοχή, δικαιοσύνη, ελάφρυνση του φορολογικού βάρους για νοικοκυριά, αναλογική επιβάρυνση σε διαφορετικά στρώματα, για να μειώσει τις ανισότητες. Από τα πιο πάνω επιβεβαιώνει η κυβέρνηση ότι υπάρχουν ανισότητες και έτσι στους στόχους μας είναι να μειωθεί η ανισότητα. Το επιτυγχάνει αυτό η νέα φορολογική πρόταση; Για να γίνει κατανοητό αυτό που διατυπώνουμε, πρέπει πρώτα να επεξηγήσουμε δύο συγκεκριμένους όρους που διατυπώνονται πιο κάτω.

Στη φορολογική μεταρρύθμιση προσφέρεται επιπλέον μια σειρά από φορολογικές ελαφρύνσεις, που ισχύουν μόνο για εισοδήματα νοικοκυριού κάτω των €80.000, ως ακολούθως: €1000 για κάθε εξαρτώμενο τέκνο σε κάθε γονέα | €1000 για κάθε εξαρτώμενο φοιτητή σε κάθε γονέα | €1500 για δόσεις για αγορά πρώτης κατοικίας ή ενοίκιο σε κάθε γονέα | €1000 για πράσινη επένδυση σε κάθε γονέα. Μονογονεϊκές οικογένειες, επίσης, παίρνουν το όφελος και τους δύο γονείς. Κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης έγιναν παρουσιάσεις τόσο από κρατικούς αξιωματούχους όσο και από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, αναλύοντας την επίπτωση σε διάφορα νοικοκυριά. Για ένα νοικοκυριό με δύο εργαζομένους και συνολικό μισθό €56.184, που αποτελεί το σύνολο του μέσου ετήσιου μισθού ανδρών (€30.468) και γυναικών (€25.176) για το 2024, προνοείται:

     • Χωρίς παιδιά - Μείωση φορολογίας από €2.150 σε €796

     • Με ένα παιδί - Μείωση φορολογίας από €2.150 σε €596

     • Με δύο παιδιά - Μείωση φορολογίας από €2.150 σε €396

Μεγαλύτερη μείωση ισχύει και σε περίπτωση νοικοκυριού με έναν εργαζόμενο. Με μια πρώτη ματιά, οι μειώσεις φαίνονται εντυπωσιακές. Ανταποκρίνονται όμως στην πραγματικότητα; Για να γίνουν κατανοητές οι αμφιβολίες μας, θα πρέπει πρώτα να εξηγήσουμε δύο όρους. Ο «Μέσος Μισθός» είναι ένα στατιστικό μέγεθος που υπολογίζεται αθροίζοντας όλους τους μισθούς, διαιρώντας το άθροισμα με τον αριθμό των εργαζομένων. Ο «Διάμεσος Μισθός» είναι η μεσαία τιμή σε μια ομάδα μισθών που έχουν ταξινομηθεί κατά μέγεθος, όπου το 50% των μισθών είναι πάνω από τη διάμεσο και το άλλο 50% είναι κάτω.

Αν πάρουμε ένα απλό παράδειγμα με επτά εργαζομένους που αμείβονται με €17.210, €19.000, €20.000, €22.680, €27.110, €32.000 και €72.000 αντίστοιχα. Ο μέσος μισθός είναι €30.000 (προσθέτουμε τους επτά αριθμούς και διαιρούμε δια 7) και ο διάμεσος μισθός το €22.680 (ο 4ος μισθός σε ιεραρχική ταξινόμηση). Αυτοί είναι οι πραγματικοί μέσοι και διάμεσοι μισθοί στην Κύπρο το 2025, δηλαδή ο μηνιαίως ακαθάριστος μισθός ανέρχεται στα €2.500 και ο μηνιαίως ακαθάριστος διάμεσος μισθός στα €1.890. Με αυτόν τον τρόπο καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο διάμεσος μισθός (€1.890) θα έχει μέγιστο όφελος €90 το χρόνο, ενώ όσοι λαμβάνουν μισθό €20.000 ετησίως θα έχουν μηδενικό όφελος, χωρίς να έχουν την δυνατότητα να μειώσουν το φόρο τους με τις επιπλέον φοροελαφρύνσεις. Σε αντιδιαστολή, ο εργαζόμενος που αμείβεται με €72.000 ετησίως θα έχει μείωση φορολογίας περίπου €1000 και με δυνατότητα περεταίρω μείωσης με τα επιπλέον κίνητρα.

ΜΗΔΕΝΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ ΣΤΟΥΣ ΧΑΜΗΛΟΜΙΣΘΟΥΣ

Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι οι χαμηλόμισθοι στην Κύπρο, που αποτελούν το 50% των εργαζομένων, με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση θα έχουν μηδενικό ή σχεδόν μηδενικό όφελος στον φόρο. Με το σημερινό φορολογικό μας σύστημα και το επίπεδο μισθών, είναι αδύνατο να επιτευχθεί η μείωση ανισότητας μισθών με απλές αλλαγές στις κλίμακες. Χρειάζονται πιο ριζοσπαστικές προσεγγίσεις. Μια ιδέα είναι ο αρνητικός φόρος ή επιδόματα για αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων όπως η υπογεννητικότητα - για παράδειγμα €300 τον μήνα για το πρώτο παιδί, €400 για το δεύτερο και ούτω καθεξής, και το 50% αυτών των ποσών για εισοδήματα άνω μιας κλίμακας.

Με εκπλήσσει επομένως η κριτική που δέχτηκε ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης για τη μη τήρηση της προεκλογικής του υπόσχεσης για αφορολόγητο ύψους €24.000, αντί €20.500 όπως προβλέπεται στην τελική πρόταση. Το μόνο που θα πετύχαινε θα ήταν ακόμη περισσότερο όφελος για του υψηλόμισθούς. Διότι για κάθε €1000 αύξηση του αφορολόγητου σημαίνει €300 ή €350 όφελος για τους υψηλόμισθούς, ενώ για τους χαμηλόμισθους μηδέν. Έρχεται σε αντίθεση και με τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού, ο οποίος σημείωσε ότι «βασικός στόχος της κυβέρνησης μέσω της φορολογικής μεταρρύθμισης, είναι η δικαιότερη κατανομή του φορολογικού βάρους και η ενίσχυση των στρωμάτων με χαμηλά εισοδήματα και της μεσαίας τάξης».

Μόνο μία αλλαγή θα μπορούσε να βοηθήσει την επαναφορά δικαιοσύνης, και αυτή είναι η προσθήκη επιδόματος για παιδιά σε ποσό και όχι φοροαπαλλαγή. Θα ανασάνουν τα χαμηλά εισοδήματα, ενώ θα βοηθήσει στην αντιστροφή της υπογεννητικότητας που όλοι θεωρούν σοβαρό πρόβλημα για την Κύπρο μας.

Οι φορολογικές κλίμακες που ισχύουν σήμερα (σε ευρώ)                                                                            

Οι νέες προτεινόμενες κλίμακες φορολογίας (σε ευρώ)