Της Δωρίτας Γιαννακού
Τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η αγορά εργασίας και τις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού, με επίκεντρο τη συνεχή μάθηση, την επαγγελματική εκπαίδευση και επιμόρφωση, καθώς και τη διατήρηση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων, αναλύει η εκτελεστική αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδια για τα κοινωνικά δικαιώματα, τις δεξιότητες, την ποιοτική απασχόληση και την εργασιακή ετοιμότητα, Roxana Mînzatu.
-Πώς προτίθεται η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που ενυπάρχουν σε ό,τι αφορά την έλλειψη δεξιοτήτων/εργατικού δυναμικού στην αγορά εργασίας;
-Το πακέτο που θα εφαρμοστεί του χρόνου αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας για τους μετακινούμενους εργαζομένους, που υπολογίζονται μεταξύ 10 - 14 εκατομμυρίων στην Ευρώπη. Η δέσμη μέτρων για τη δίκαιη εργασιακή κινητικότητα που ετοιμάζει η Ευρώπη, στόχο έχει να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως τα δικαιώματα επιδομάτων ανεργίας διασυνοριακά. Η δέσμη μέτρων για τη δίκαιη εργασιακή κινητικότητα, περιλαμβάνει την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας, την εισαγωγή ηλεκτρονικού δελτίου κοινωνικής ασφάλισης και τη βελτίωση της αναγνώρισης προσόντων, ιδίως για ναυτικούς και εποχικούς εργαζομένους.
Με βάση το σημερινό καθεστώς τα επιδόματα ανεργίας καταβάλλονται από τη χώρα διαμονής του εργαζομένου. Ενώ μετά την τροποποίηση τα επιδόματα θα καταβάλλονται από τη χώρα στην οποία καταβλήθηκαν οι τελευταίες εισφορές, προωθώντας πιο δίκαιη κατανομή ευθυνών και δικαιωμάτων.
Πρόκειται ακόμα να εισαχθεί το ηλεκτρονικό δελτίο κοινωνικής ασφάλισης (S-pass) για ψηφιοποίηση και απλοποίηση των διαδικασιών και κατάργηση των εντύπων και της γραφειοκρατίας. Στο επίκεντρο τίθεται επίσης η βελτίωση της αναγνώρισης δεξιοτήτων και προσόντων εντός της Ε.Ε., ιδίως για μετακινούμενους εργαζομένους όπως οι ναυτικοί και οι εποχικοί εργαζόμενοι.
- Στην Κύπρο εργάζονται πολλοί μετακινούμενοι εργαζόμενοι στους τομείς του τουρισμού και της εστίασης. Πώς η δέσμη μέτρων για τη δίκαιη εργασιακή κινητικότητα θα παρέχει προστασία σε αυτούς τους εργαζομένους;
-Είναι σημαντικό να προσφέρουμε προστασία σε αυτούς τους εργαζομένους. Οι εργαζόμενοι που μετακινούνται για παράδειγμα, πρέπει να είναι καλυμμένοι ασφαλιστικά, να έχουν πρόσβαση σε επιδόματα ανεργίας και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, μετά την ολοκλήρωση της εποχικής εργασίας τους. Αυτό βοηθά να αποφεύγουμε φαινόμενα κοινωνικού ντάμπινγκ και κοινωνικών εντάσεων. Ένα βασικό στοιχείο του πακέτου δίκαιης κινητικότητας είναι να αποτρέπονται καταστάσεις εκμετάλλευσης εργαζομένων, είτε είναι πολίτες της Ε.Ε. είτε υπήκοοι τρίτων χωρών.
Συχνά, αυτοί οι εργαζόμενοι καταλήγουν σε πολύπλοκες και δύσκολες καταστάσεις διότι δεν μπορούν να καλύψουν τα βασικά τους έξοδα, δεν έχουν στέγη και δεν έχουν πρόσβαση σε γιατρό ή υγειονομικές υπηρεσίες.
Οφείλουμε να διασφαλίζουμε ότι έχουν δουλειά, κάλυψη, πληρωμένες εισφορές και ότι, όταν χρειάζονται στήριξη από το κράτος, υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στις εισφορές και τις παροχές που λαμβάνουν.
Όλα αυτά εξαρτώνται από την ψηφιοποίηση καθώς ήδη υπάρχει διασυνδεδεμένο ψηφιακό σύστημα μεταξύ των κρατών-μελών, το οποίο εξελίσσεται συνεχώς. Όσο περισσότερο ψηφιοποιούμε, τόσο πιο εύκολα προχωρούν οι διαδικασίες. Έχουν εισαχθεί και ψηφιακές δηλώσεις και συνεχώς προστίθενται νέα εργαλεία βασισμένα στην ψηφιακή διασύνδεση και όχι σε έντυπα και φυσικά μητρώα.
Ο στόχος είναι να καταργηθεί η γραφειοκρατία. Για να αναγνωρίζονται τα δικαιώματα και οι παροχές των κινητών εργαζομένων –συντάξεις, επιδόματα, υγειονομική κάλυψη– είναι απαραίτητη η πλήρης ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, η διασύνδεση των βάσεων δεδομένων και μια κοινή γλώσσα λειτουργίας ανάμεσα στα κράτη-μέλη.
Η ολοκλήρωση αυτών των πρωτοβουλιών εξαρτάται από την πρόοδο της ψηφιοποίησης, που δεν είναι στατική και εξελίσσεται συνεχώς. Δεν δόθηκε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, αλλά η κατεύθυνση είναι σαφής, περισσότερη διαλειτουργικότητα, λιγότερη γραφειοκρατία και καλύτερη προστασία για τους διακινούμενους εργαζομένους.
- Τι περιλαμβάνει η δεξαμενή ταλέντων και πώς ανταποκρίνεται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας της Ευρώπης αλλά και της Κύπρου συγκεκριμένα;
- Η δημιουργία δεξαμενής ταλέντων στοχεύει στην προσέλκυση ταλέντων προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας της Ε.Ε. Αποτελεί μια πανευρωπαϊκή στρατηγική που στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε όλες τις ηλικίες, από μαθητές μέχρι εργαζομένους άνω των 55.
Η δεξαμενή ταλέντων έχει τη μορφή διαδικτυακής πλατφόρμας ενωσιακής εμβέλειας που θα αντιστοιχίζει τα προφίλ των ατόμων από χώρες εκτός Ε.Ε. που αναζητούν εργασία με τις κενές θέσεις εργασίας που αναρτούν εργοδότες της Ε.Ε. για επαγγέλματα στα οποία παρουσιάζονται ελλείψεις. Σκοπός της είναι να διευκολύνει την πρόσληψη ταλέντων από τρίτες χώρες που ζουν εκτός της Ε.Ε., να κάνει την αγορά εργασίας της Ε.Ε. πιο ανταγωνιστική και να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας.
Η θέση του Συμβουλίου έχει ως στόχο να συμβιβάσει τις αρχές της δίκαιης πρόσληψης με ένα ασφαλές και ολοκληρωμένο σύστημα μετανάστευσης, ενισχύοντας παράλληλα τη θέση της Ε.Ε. στον παγκόσμιο αγώνα δρόμου για την προσέλκυση ταλέντων.
Τα άτομα από τρίτες χώρες που αναζητούν εργασία θα μπορούν να καταχωρίζουν τα προφίλ τους στην πλατφόρμα της δεξαμενής ταλέντων και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις δεξιότητες, τα προσόντα, την επαγγελματική πείρα και τις γλωσσικές γνώσεις τους. Η πλατφόρμα θα περιέχει επίσης κενές θέσεις εργασίας από εργοδότες στην Ε.Ε.
Η δεξαμενή ταλέντων της Ε.Ε. θα συμβάλει στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις προκλήσεις που υφίστανται τόσο οι Ευρωπαίοι εργοδότες που επιθυμούν να προβούν σε διεθνείς προσλήψεις όσο και τα άτομα από τρίτες χώρες που αναζητούν εργασία. Στις προκλήσεις αυτές περιλαμβάνονται η αβεβαιότητα σχετικά με την ακρίβεια, την ποιότητα και τη συγκρισιμότητα των προσόντων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί στο εξωτερικό, δυσκολίες αναφορικά με την πρόσβαση και την κατανόηση πληροφοριών σχετικά με τις διαδικασίες πρόσληψης και το υψηλό κόστος που συνδέεται με αυτές τις διαδικασίες.
Ταυτόχρονα, εκτιμούμε ότι θα ενισχύσει την αναβάθμιση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα για την Κύπρο, όπου εντοπίζεται πρόβλημα έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού τόσο εξειδικευμένου όσο και ανειδίκευτου, η δεξαμενή αυτή αναμένεται ότι θα επιλύσει ζητήματα τα οποία αφορούν μαθησιακά κενά στα βασικά μαθήματα, αλλά και εργασιακές ελλείψεις σε τομείς όπως ο τουρισμός, η ναυτιλία, και τα τεχνικά επαγγέλματα.
- Με ποιους τρόπους η Ευρώπη ενισχύει την ανάπτυξη των δεξιοτήτων;
- Τον Μάρτιο εγκαινιάσαμε μια στρατηγική για τις δεξιότητες, που ξεκινά από το παιδί στο σχολείο και φτάνει έως τον ενήλικα στην ώριμη φάση της επαγγελματικής του πορείας.
Και όταν λέμε «ώριμη ηλικία», δεν εννοούμε απαραίτητα «ηλικιωμένος», αλλά και άτομα 50, 55 ή 60 ετών – γιατί ακόμη και στο τέλος της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, είναι απαραίτητο να διαθέτει κανείς τις κατάλληλες δεξιότητες για να παραμείνει στην αγορά εργασίας.
Πρώτα απ’ όλα, θέλουμε να βελτιώσουμε τις βασικές δεξιότητες όχι μόνο με γνώμονα την ένταξη στην αγορά εργασίας. Όπως συζήτησα με τον υπουργό Παιδείας της Κύπρου, και η Κύπρος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στο πεδίο αυτό. Οι ευρωπαϊκές λύσεις που σχεδιάζουμε είναι ιδιαίτερα σχετικές και σημαντικές για την Κύπρο.
Γι’ αυτό τον λόγο, έχουμε ήδη ξεκινήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένα σχέδιο για τη βελτίωση των βασικών δεξιοτήτων.
Ειδικότερα προχωρήσαμε σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα υποστήριξης βασικών δεξιοτήτων για σχολεία με χαμηλές επιδόσεις. Σε αυτή την προσπάθεια δρουν ενισχυτικά τα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το Erasmus και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με την κυπριακή κυβέρνηση για το πώς μπορούμε να συνεργαστούμε ώστε να ενισχύσουμε τις δεξιότητες των παιδιών και της νέας γενιάς αλλά και τις δεξιότητες των ενηλίκων.
Ένα ακόμη σημαντικό θέμα είναι η πρόταση για τη δεξιότητα της ιδιότητας του πολίτη (citizenship skill).
Πέρα από τις δεξιότητες της αγοράς εργασίας, αντιμετωπίζουμε προβλήματα παραπληροφόρησης και παραποίησης.
Ζούμε σε έναν ψηφιακό κόσμο, όπου η πληροφόρηση κυριαρχείται από τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και από τα παραδοσιακά μέσα.
Πολλοί πολίτες δυσκολεύονται να διακρίνουν τι είναι αληθινό και τι παραπληροφόρηση, τι αποτελεί προϊόν τεχνητής νοημοσύνης AI-generated ή deep fake.
Η νέα γενιά μεγαλώνει σε έναν τέτοιο κόσμο, και πρέπει να είναι κατάλληλα εξοπλισμένη για να τον αντιμετωπίσει με κριτική σκέψη και δεξιότητες ανάλυσης πληροφορίας.
Οφείλω να αναφέρω ότι μετά από επίσκεψή μας στο Παγκύπριο Γυμνάσιο μείναμε έκπληκτοι από το πώς εφαρμόζεται ένα πρωτοποριακό μοντέλο STEM, που συνδυάζει τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες με το θέατρο, τον κινηματογράφο, την ιστορία και τη λογοτεχνία.
Οι μαθητές διδάσκονται με δημιουργικές μεθόδους, αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση, δημόσιο λόγο και ικανότητες επίλυσης προβλημάτων. Η προσέγγιση αυτή έχει αναγνωριστεί με Ευρωπαϊκά Βραβεία Καινοτομίας στη διδασκαλία.
Μερικές από τις μεγαλύτερες ελλείψεις που αντιμετωπίζετε και στην Κύπρο αφορούν τεχνικά επαγγέλματα όπως οι υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι και οι τεχνίτες διάφορων ειδικοτήτων.
Οι περισσότεροι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να πάνε στο πανεπιστήμιο και να αποκτήσουν ανώτερη εκπαίδευση. Ωστόσο, πολλά από αυτά τα τεχνικά επαγγέλματα είναι καλά αμειβόμενα καθώς προσφέρουν ισχυρή και σταθερή επαγγελματική προοπτική και αποτελούν κρίσιμους τομείς για την ανταγωνιστικότητα διαφόρων κλάδων.
Ως εκ τούτου, η Ευρώπη προχωρά με νέα δράση το 2026 για πρακτική άσκηση για τους απόφοιτους επαγγελματικής εκπαίδευσης. Την ίδια ώρα εργαζόμαστε για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Πτυχίου σε τομείς όπως υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, στεγανοποιοί κ.λπ.
Το επόμενο έτος θα παρουσιάσω την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση. Πρόκειται για πολιτική προτεραιότητα.
Όλα αυτά αποτελούν μέρος της Πρωτοβουλίας για την Ένωση των Δεξιοτήτων (Union of Skills).
Πρότυπο το σκανδιναβικό μοντέλο στα εργασιακά
-Με ποιους τρόπους μπορούν οι κοινωνικοί εταίροι και οι εμπλεκόμενοι να διαμορφώσουν μια δικαιότερη αγορά εργασίας στην Κύπρο;
-Είναι πιο σημαντικό από ποτέ να έχουμε ισχυρούς κοινωνικούς εταίρους, αξιόπιστο κοινωνικό διάλογο και ευρεία κάλυψη συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Όπου υπάρχει ισχυρός κοινωνικός διάλογος και εμπιστοσύνη ανάμεσα στα συνδικάτα και τους εργοδότες, η καινοτομία και η τεχνολογική πρόοδος μπορούν να προχωρήσουν ομαλότερα και με αμοιβαίο όφελος. Αυτό ισχύει για τα ζητήματα της πράσινης μετάβασης, της ψηφιακής μετάβασης και τις παγκόσμιες εμπορικές πιέσεις (π.χ. δασμοί).
Οι εργαζόμενοι ανησυχούν για τις δουλειές τους, για το μέλλον τους. Ακόμα και με κανόνες, η εμπιστοσύνη χτίζεται μέσα στον χώρο εργασίας, στον τομέα, όχι μόνο από πάνω προς τα κάτω.
Το σκανδιναβικό μοντέλο αποτελεί πρότυπο γι’ αυτά τα ζητήματα. Εκεί, οι κοινωνικοί εταίροι αποφασίζουν από κοινού για βασικά ζητήματα όπως το ωράριο εργασίας, τους όρους απασχόλησης και τα εργασιακά δικαιώματα.
Αυτό είναι το πρότυπο που θα πρέπει να ακολουθήσουμε και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Πρόσφατα υπογράψαμε ένα Ευρωπαϊκό Σύμφωνο με τους Κοινωνικούς Εταίρους. Η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπέγραψε εκ μέρους της Επιτροπής. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, εμπιστευόμαστε και χρειαζόμαστε τους κοινωνικούς εταίρους για να διαμορφώσουμε τις καλύτερες πολιτικές και μέτρα.
Μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου που συντονίζω, χρηματοδοτείται η ενίσχυση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων.
-Πώς θα βοηθήσει η Ε.Ε. την Κύπρο στην αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης;
-Το νέο ευρωπαϊκό σχέδιο για την προσιτή στέγαση, που θα παρουσιαστεί το 2026, θα περιλαμβάνει μια πλήρη ανάλυση της επίδρασης των βραχυχρόνιων τουριστικών μισθώσεων (τύπου Airbnb) στις τιμές ενοικίων. Παράλληλα θα περιλαμβάνει μέτρα για την κοινωνική στέγαση, όπως κρατικές ενισχύσεις για ανέγερση κατοικιών.
Αυτό που επιδιώκουμε είναι να παραχωρήσουμε στα κράτη μέλη τα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση του τομέα ακινήτων με στόχο τη μείωση του κόστους κατασκευής και ενοικίασης.
Αν και η στέγαση δεν αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Ε.Ε., το σχέδιο παρέχει κατευθύνσεις, χρηματοδότηση και πολιτική πίεση για δράση σε εθνικό επίπεδο.
-Ποια θέματα ψυχικής υγείας εντάσσονται στον οδικό χάρτη για ποιοτικές θέσεις εργασίας;
-Η εργασιακή πίεση, το στρες και οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι, ειδικά λόγω της ψηφιοποίησης και της Τεχνητής Νοημοσύνης, θα αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο του οδικού χάρτη για ποιοτικές θέσεις εργασίας, που θα παρουσιαστεί στις 25 Νοεμβρίου και θα περιλαμβάνει δράσεις για την προστασία της ψυχικής υγείας των εργαζομένων.
