Του Απόστολου Τομαρά
Γκρίζα σημεία στην οικονομική στήριξη του Φορέα Κοινωνικής Στήριξης από ιδιωτικές εισφορές εντοπίζει ο γενικός ελεγκτής της Δημοκρατίας στον έλεγχο που πραγματοποίησε. Στα ευρήματα καταγράφονται αρκετές περιπτώσεις εταιρειών που ενώ συνεισέφεραν σημαντικά ποσά για ενίσχυση του κοινωνικού έργου του Φορέα, είχαν κάποιας μορφής οικονομική δραστηριότητα με το κράτος. Συγκεκριμένα, ο γενικός ελεγκτής εντόπισε εταιρείες οι οποίες, ενώ διαβουλεύονταν με το κράτος συμβόλαιο αρκετών εκατομμυρίων, την ίδια περίοδο κατέβαλαν εισφορές στον Φορέα. Ανάμεσα στις περιπτώσεις που καταγράφονται στην ειδική έκθεση είναι και κάποιες που αφορούν το Κυπριακό Πρόγραμμα Επενδύσεων με τις πολιτογραφήσεις. Η δημοσιοποίηση του ελέγχου που πραγματοποιήθηκε, προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, ο οποίος επέκρινε την Ελεγκτική Υπηρεσία ότι εκφεύγει του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της που είναι το κατά «πόσο ο Φορέας συμμορφώνεται με το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία του από το 2015. Το συμπέρασμα της έκθεσης, μετά από ενδελεχή και πολύμηνο έλεγχο, είναι ότι, ουσιωδώς, ουδεμία παρατυπία και ουδέν μεμπτό έχει προκύψει, τόσο ως προς τις εισφορές/δωρεές όσο και ως προς την παροχή της οικονομικής στήριξης». Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί πως ο Φορέας Κοινωνικής Στήριξης με βάση το πλαίσιο σύστασής του και λειτουργίας του (άρθρο 4 (1) του Ν.156(Ι) 2014) για να επιτελέσει το έργο του, βασίζεται εξ ολοκλήρου σε ιδιωτικές εισφορές που καταβάλλονται από νομικά και φυσικά πρόσωπα.
Τα ευρήματα
Στο σημείωμα που συνοδεύει την έκθεση ο γενικός ελεγκτής διευκρινίζει πως οι περιπτώσεις που έχουν συμπεριληφθεί στην έκθεση και αφορούν εταιρείες με εισφορές την περίοδο που είχαν οικονομική δραστηριότητα με το κράτος, δεν υποδηλώνουν από μόνες τους σκοπιμότητα. Ούτε είναι ασύνηθες, σημειώνει ο γενικός ελεγκτής, ιδιωτικές εταιρείες, στα πλαίσια του κοινωνικού τους έργου, να ενισχύουν ένα φιλανθρωπικό φορέα. Αυτό που προβληματίζει είναι η ύπαρξη παραγόντων, οι οποίοι μόνοι τους ή συνδυαστικά, μπορούν να υπονομεύσουν τη δημόσια εμπιστοσύνη των πολιτών. Ταυτόχρονα, ο γενικός ελεγκτής συμπληρώνει πως «το υφιστάμενο σύστημα λειτουργίας και διαχείρισης του Φορέα δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη θεσμική ακεραιότητα που απαιτείται στις περιπτώσεις όπου η φιλανθρωπία διασταυρώνεται με την πολιτειακή εξουσία. Θεωρούμε ότι απαιτείται περισσότερη διαφάνεια».
Οι εισφορές
Ο γενικός ελεγκτής, από τον έλεγχο που πραγματοποίησε, μεταξύ άλλων διαπίστωσε πως σε επτά εταιρείες που πραγματοποίησαν εισφορές καταβλήθηκαν σημαντικά ποσά από το κράτος, ενώ σε τέσσερις περιπτώσεις καταβλήθηκαν πολύ μικρότερα ποσά, από δείγμα 24 περιπτώσεων (6 πάνω από €100.000, 12 μεταξύ €20.000 και €100.000 και 6 μέχρι €20.000). Συγκεκριμένα, υπήρξε περίπτωση εταιρείας που κατά τα έτη 2023-2024, ενώ διαπραγματευόταν με το κράτος, στα πλαίσια σύμβασης μεγάλης διάρκειας και αξίας, διενήργησε εισφορά στον Φορέα, αξίας €695.750 (2023 €395.750 και 2024 €300.000), ενώ η προηγούμενη εισφορά της στον Φορέα ήταν το 2018, για το ποσό των €100.000. Κραυγαλέα περίπτωση τρεις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ναυτιλίας, που ενώ δεν είχαν διενεργήσει καμία εισφορά στον Φορέα, κατά τα προηγούμενα έτη (2018-2022), το 2023 και το 2024 εισέφεραν σημαντικά ποσά. Οι δυο εταιρείες εισέφεραν €1,1 εκατ. τα έτη 2023 και 2024. Την ίδια περίοδο, ο όμιλος στον οποίο ανήκει μια από τις δυο εταιρείες «ενεπλάκη σε μεγάλο συγχρηματοδοτούμενο έργο (από την Ε.Ε.) αξίας πέραν των €10 εκατ. Επιπλέον, αρχές 2024, το Υπουργικό Συμβούλιο εξέδωσε διάταγμα σχετικό με τον φόρο χωρητικότητας (Κ.Δ.Π. 58/2024), το οποίο αναντίλεκτα επηρεάζει τη φορολόγηση των ναυτιλιακών εταιρειών». Φυσικό πρόσωπο, στην εταιρεία του οποίου παραχωρήθηκε άδεια κατασκευής υποστατικού για εμπορική χρήση, διενήργησε εισφορά στον Φορέα, για τα έτη 2023 και 2024, €200.000 για κάθε έτος.
Το ΚΕΠ
Στην έκθεση του γενικού ελεγκτή συμπεριλαμβάνονται τρεις περιπτώσεις εισφορών στον Φορέα που αφορούν τα «χρυσά διαβατήρια». Πρόκειται για πρόσωπα που συνδέονταν με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ). Η μια περίπτωση αφορά φυσικό πρόσωπο και εταιρεία συνδεδεμένη μαζί του που εισέφεραν συνολικά €235.000 για τα έτη 2019-2024, με τα ποσά να κυμαίνονται από €10.000 μέχρι €70.000 για κάθε χρονιά. Μια άλλη αφορά δύο εταιρείες, οι οποίες είχαν, η μία γενικό διευθυντή και η άλλη μέτοχο το ίδιο πολιτογραφηθέν πρόσωπο, που εισέφεραν συνολικά από το 2018-2021 €280.000, εκ των οποίων ποσό €220.000 ήταν το 2021. Η τρίτη περίπτωση αφορά φυσικό πρόσωπο, μέτοχο των πιο πάνω εταιρειών που κατέβαλε στον Φορέα περίπου €170.000, εκ των οποίων οι €100.000 το 2023 και το υπόλοιπο ποσό, κατά τα έτη 2018-2019.
Φορέας: Πέραν των αρμοδιοτήτων της Ελεγκτικής ο έλεγχος
Άμεση και έντονη ήταν η αντίδραση του Φορέα Κοινωνικής Στήριξης στο κομμάτι εκείνο της έκθεσης που αφορά φυσικά και νομικά πρόσωπα με εισφορές και οικονομική δραστηριότητα με το κράτος. Ο Φορέας, ο οποίος διοικείται από την/τον σύζυγο του/της εκάστοτε Προέδρου της Δημοκρατίας, τον γενικό λογιστή (ταμία) και τους γενικούς διευθυντές τριών υπουργείων (μέλη) ούτε λίγο ούτε πολύ υποστηρίζει πως ο γενικός ελεγκτής της Δημοκρατίας «εισάγει αυτεπαγγέλτως άλλα ζητήματα, στα οποία και δίνει ιδιαίτερη έκταση και βαρύτητα που δεν εμπίπτουν στον αρχικό σκοπό του ελέγχου». Όπως αναφέρεται, ο έλεγχος αφορά το κατά πόσο ο Φορέας συμμορφώνεται με το νομοθετικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία του από το 2015, «τα δε συμπεράσματα της έκθεσης, μετά από ενδελεχή και πολύμηνο έλεγχο, είναι ότι, ουσιωδώς, ουδεμία παρατυπία και ουδέν μεμπτό έχει προκύψει, τόσο ως προς τις εισφορές/δωρεές όσο και ως προς την παροχή της οικονομικής στήριξης». Ουσιαστικά αυτό το οποίο υποστηρίζει ο Φορέας είναι πως ο έλεγχος που πραγματοποιήθηκε για τις εισφορές βρίσκεται «εκτός του ρόλου και της αρμοδιότητας ενός ελεγκτικού οργάνου και αφήνουν σκιές, χωρίς την παράθεση οποιωνδήποτε στοιχείων, σε κρατικούς αξιωματούχους και θεσμούς του κράτους».
