Μπορούν οι παραλίες του πλανήτη να επιβιώσουν από την έλλειψη άμμου; Την απορία διατυπώνει στο χθεσινό φύλλο της η εφημερίδα Financial Times (FT), η οποία περιγράφει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δημιουργεί στις ακτές της υφηλίου η κλιματική αλλαγή. Μπιτς μπαρ βυθίζονται, παραλίες γίνονται απόκρημνες, ακτογραμμές χάνονται και τα αναχώματα αποδεικνύονται ανίκανα να αποτρέψουν πλημμύρες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σε παραλίες της Αυστραλίας οι Αρχές αναζητούν λύσεις για να τις προστατεύσουν από τη διάβρωση, καθώς σε ορισμένα σημεία χάνονται δέκα μέτρα άμμου κάθε χρόνο. Δεν είναι οι μόνες. Από το Μαϊάμι έως τη Βαρκελώνη και τη νότια Iνδία οι κυβερνήσεις προσπαθούν να σώσουν τις ακτές που διαβρώνονται ολοένα και πιο γρήγορα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οπως επισημαίνουν οι FT στο χθεσινό ρεπορτάζ τους για την έλλειψη άμμου, το καλοκαίρι στο Ροντάνθε, μια μικρή κοινότητα στις νησίδες της Βόρειας Καρολίνας, «η τουριστική σεζόν φέρνει παραθεριστές που απολαμβάνουν τη μαγευτική ακτογραμμή, τον χειμώνα όμως δεν εξαφανίζεται μόνο το πλήθος – χάνεται κι ένα κομμάτι της παραλίας».
Κάθε χρόνο το Ροντάνθε χάνει τρία έως τεσσεράμισι μέτρα παραλίας λόγω διάβρωσης –ένας από τους ταχύτερους ρυθμούς στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ–, με σοβαρές συνέπειες. Από το 2020, 11 σπίτια έχουν καταρρεύσει στον ωκεανό και περισσότερα κινδυνεύουν.
Φυσικό ανάχωμα
Είναι μία από τις πολλές παράκτιες κοινότητες παγκοσμίως που αντιμετωπίζουν ένα κρίσιμο πρόβλημα, το οποίο απειλεί το οικονομικό μέλλον τους – και ίσως την ίδια τους την ύπαρξη όσο επιδεινώνεται η κλιματική αλλαγή: την έλλειψη άμμου. Η άμμος λειτουργεί ως φυσικό ανάχωμα κατά των ακραίων καιρικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένων των πλημμυρών. Παρά την αντίληψη πως είναι άφθονη, η αυξανόμενη ζήτηση –κυρίως από την κατασκευαστική βιομηχανία– προκαλεί ελλείψεις και αύξηση τιμών.
«Δεν ξέρω αν θα συμβεί σε δέκα χρόνια ή σε 100, αλλά κάποια στιγμή θα ξεμείνουμε από άμμο ή θα είναι απαγορευτικά ακριβή», εξηγεί στους FT ο Μπόμπι Aουτεν, διαχειριστής της κομητείας Ντερ, που περιλαμβάνει το Ροντάνθε. «Δεν μπορούμε να περιμένουμε να συμβεί για να αρχίσουμε να μιλάμε γι’ αυτό».
Εδώ και δεκαετίες, μια από τις βασικές μεθόδους αντιμετώπισης της διάβρωσης είναι η λεγόμενη «αναπλήρωση της παραλίας», δηλαδή η προσθήκη φρέσκιας άμμου, συχνά από υποθαλάσσιες πηγές ή κοντινά ποτάμια, ώστε να μειωθεί το κόστος μεταφοράς και να διατηρηθεί η περιβαλλοντική και αισθητική συμβατότητα. Στην Αυστραλία, η κυβέρνηση της Βικτώριας έχει ήδη δαπανήσει 2,4 εκατ. δολάρια για την αντιμετώπιση του προβλήματος, ενώ προγραμματίζει επιπλέον έργα προστασίας ύψους 4 εκατ. δολαρίων για την περιοχή του Iνβερλοχ μέσα στον επόμενο χρόνο. Στο Τιρουτσεντούρ, μια παραθαλάσσια ινδική πόλη στη νοτιοανατολική Ταμίλ Ναντού, η σοβαρή διάβρωση της παραλίας έχει αλλάξει δραματικά το τοπίο. Ενας μεγάλος κρατήρας –έξι μέτρα μήκος και δυόμισι μέτρα βάθος– σχηματίστηκε πρόσφατα κοντά σε έναν δημοφιλή ινδουιστικό ναό, διακόπτοντας την πρόσβαση για τους προσκυνητές και τους κατοίκους. Οι κάτοικοι λένε ότι η παραλία έχει γίνει επικίνδυνα απότομη, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να περπατήσει ή να κολυμπήσει κανείς με ασφάλεια.
Στη γειτονική Αμαλινάγκαρ, ένα ινδικό ψαροχώρι, η διάβρωση απειλεί επίσης τα μέσα βιοπορισμού. Η υποχώρηση της ακτογραμμής έχει δημιουργήσει μια υψομετρική διαφορά τριών μέτρων μεταξύ της παραλίας και των σκαφών, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη τη λειτουργία και τη συντήρηση των αλιευτικών δραστηριοτήτων.
Στη Βόρεια Καρολίνα, η αναπλήρωση της στενής παραλίας του Ροντάνθε θα κόστιζε αρχικά πάνω από 40 εκατ. δολάρια – χρήματα που δεν υπάρχουν. Eτσι, οι ιδιοκτήτες παραλιακών κατοικιών έχουν ελάχιστες επιλογές: είτε να μετακινηθούν προς την ενδοχώρα (μια στρατηγική που οι επιστήμονες αποκαλούν «ελεγχόμενη υποχώρηση»), είτε να παραμείνουν και να ελπίζουν για το καλύτερο.
Ενώ η κατάσταση στο Ροντάνθε είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, παρόμοιες ανησυχίες διαπερνούν ορισμένες από τις πιο διάσημες παραθαλάσσιες κοινότητες του κόσμου. Από το Μαϊάμι μέχρι τη Βαρκελώνη και την Αυστραλία, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν τρόπους να σώσουν ή έστω να καθυστερήσουν την απώλεια των ακτών τους. Μια ορισμένη διάβρωση είναι φυσική. Oμως οι καταιγίδες, τα ισχυρά ρεύματα και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας λόγω της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη, που λιώνει τους παγκόσμιους παγετώνες με ανησυχητικό ρυθμό, επιτείνουν το πρόβλημα.
Στη Βαρκελώνη, οι τεχνητές παραλίες της πόλης υφίστανται σταθερή απώλεια περίπου 30.000 κυβικών μέτρων άμμου ετησίως –δηλαδή όσο 12 ολυμπιακές πισίνες–, σύμφωνα με το δημοτικό συμβούλιο. Αυτή η απώλεια εντείνεται κατά τη διάρκεια καταιγίδων, όπως οι δύο που έπληξαν τη Δυτική Ευρώπη το περασμένο φθινόπωρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγο προτού φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 η ισπανική πόλη είχε κατασκευάσει πολλές αμμώδεις παραλίες, οι οποίες όμως διαβρώνονται με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα από τις φυσικές.
Εκτοτε ο τουριστικός προορισμός πρόσθεσε νέα άμμο και κατασκεύασε προβλήτες και κυματοθραύστες για να προστατέψει τις ακτές από τις πλημμύρες. Ομως οι παραλίες της «συνεχίζουν να υποχωρούν σε παγκόσμιο επίπεδο», σύμφωνα με το δημοτικό συμβούλιο. Ορισμένες ίσως εξαφανισθούν εντελώς.
Δύσκολο δίλημμα
Η αυξανόμενη ανάγκη να ενισχυθούν οι ακτές και να προστατευθεί η παράκτια δόμηση αναδεικνύει ένα δύσκολο δίλημμα. Οι παραλίες αποτελούν πηγή δισεκατομμυρίων για τον τουρισμό και είναι η ραχοκοκαλιά των τοπικών οικονομιών, ενώ περίπου το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει εντός πέντε χιλιομέτρων από μια ακτή – και αυτό το ποσοστό αυξάνεται. Ωστόσο, η δόμηση στην ακτή μπορεί να εμποδίσει τη φυσική ροή της άμμου και να επιδεινώσει το ίδιο το πρόβλημα που προσπαθούν να λύσουν οι πόλεις.
«Το γεγονός ότι οι ακτογραμμές μετακινούνται και αλλάζουν δεν καταστρέφει τις παραλίες ή τους υγροτόπους», λέει ο Ρομπ Γιανγκ, καθηγητής Διαχείρισης Ακτών στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Καρολίνας. «Αυτό που τις καταστρέφει είναι όταν χτίζουμε υποδομές στον δρόμο τους».
Το ερώτημα αν πρέπει να συνεχίσουμε να παλεύουμε ενάντια στη διάβρωση ή να υποχωρήσουμε και να αφήσουμε την ακτογραμμή να μετατοπιστεί φυσικά είναι πολύπλοκο και αμφιλεγόμενο – διακυβεύονται χρήματα, περιουσίες, υποδομές και μέσα βιοπορισμού.
«Νομίζω ότι προσπαθούμε να παίξουμε τον ρόλο του Θεού», λέει στους FT ο Γκάρι Γκριγκς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Σάντα Κρουζ, ειδικός στη μηχανική και στις διεργασίες των ακτών. «Ο κόσμος πρέπει να συμβιβασθεί με την ιδέα ότι το κλίμα αλλάζει και μέρος αυτής της αλλαγής είναι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας».
Οι υπέρμαχοι της αναπλήρωσης των παραλιών θεωρούν πως είναι η καλύτερη λύση για την αποκατάσταση της χαμένης άμμου, ειδικά όταν ο στόχος είναι να διατηρηθεί η παραλία χωρίς να μετακινηθούν οι υποδομές.
