Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μετά από 20 χρόνια ο Δημοκρατικός Συναγερμός (ΔΗΣΥ) μπαίνει σε τροχιά εσωκομματικών εκλογών για την προεδρία του κόμματος, μετά από την εκλογική ήττα στις προεδρικές εκλογές. Τελευταία φορά που στον ΔΗΣΥ τα μέλη του κόμματος κλήθηκαν να επιλέξουν τον πρόεδρο του κόμματός τους ήταν τον Μάιο του 2003, όταν ο Νίκος Αναστασιάδης, πρόεδρος από το 1997 είχε ως ανθυποψήφιό του τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης Κληρίδη Ιωάννη Κασουλίδη. Το 2003, ωστόσο, δεν απείχε πολύ από το 1997, όταν ο ΔΗΣΥ είχε μπει πάλι σε εσωκομματικές διαδικασίες για την ηγεσία του. Και αν μέσα σε έξι χρόνια τα μέλη του κόμματος κλήθηκαν να κάνουν τις επιλογές τους, τα τελευταία 20 χρόνια ο ΔΗΣΥ δεν είχε ανάλογη εκλογική εμπειρία, μιας και ο Νίκος Αναστασιάδης έμεινε στην κορυφή της κομματικής πυραμίδας για 20 χρόνια, και ο Αβέρωφ Νεοφύτου διετέλεσε πρόεδρος για 10 χρόνια... Σήμερα, εν έτει 2023 τα μέλη του ΔΗΣΥ καλούνται να επιλέξουν μεταξύ δύο εκπροσώπων της νέας γενιάς συναγερμικών, όπως και το 1997, αλλά και το 2003, όταν η παλαιότερη γενιά άφηνε χώρο για την επόμενη... Ο Γιαννάκης Μάτσης, πρόεδρος του ΔΗΣΥ από το 1993, μετά την παραίτηση του Γλαύκου Κληρίδη, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1997 ήταν 64 ετών, ενώ οι διεκδικητές Νίκος Αναστασιάδης και Δημήτρης Συλλούρης ήταν ο μεν πρώτος 51 ετών και ο δεύτερος 44. Εκείνη η πρώτη εκλογική αντιπαράθεση μεταξύ Αναστασιάδη και Συλλούρη είχε τα δικά της χαρακτηριστικά, που πόρρω απέχουν από τα σημερινά.
Η μάχη του 1997 ήταν μάχη προσωπικοτήτων... το ερώτημα ήταν ποιος θα ήταν ο καλύτερος τιμονιέρης, ήταν και οι δύο δεξιοί, άρα δεν υπήρχαν σπουδαίες ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των δύο.
Αναστασιάδης – Συλλούρης 1997
Στην εκλογική αναμέτρηση του Ιουνίου 1997, όπως ειπώθηκε στην «Κ» από δημοσιογράφο που έζησε τις εκλογές εκείνης της περιόδου ο Νίκος Αναστασιάδης είχε μεγαλύτερη άνεση στη βάση του κόμματος, αφού ήταν αυτός που πάλευε με το ΑΚΕΛ επί καθημερινής βάσεως, ήταν η εικόνα του Δημοκρατικού Συναγερμού, κάτι που δεν ήταν ο χαμηλών τόνων Γιαννάκης Μάτσης. Ο κόσμος του ΔΗΣΥ εκείνη την περίοδο ήθελε τη συσπείρωση, μέσα από μία δυνατή φωνή, η οποία να έχει επιχειρήματα, «δεν ήταν η εικόνα η σημερινή των υποψηφίων του Συναγερμού, αυτή η χαλαρή τοποθέτηση ή η ευγένεια στο γυαλί...».
Ο Δημήτρης Συλλούρης (γενικός γραμματέας ΔΗΣΥ) ήταν του περιγύρου του Μάτση, είχε τη στήριξη επιφανών προσώπων και την υποψηφιότητά του την εξήγγειλε πέντε λεπτά αφότου ο Γιαννάκης Μάτσης, σε δική του συνέντευξη Τύπου είχε γνωστοποιήσει την αποχώρησή του από την προεδρία του ΔΗΣΥ: «Αμέσως μετά και δημιουργώντας την εικόνα μιας συνέχειας του Μάτση, έκανε και εκείνος, λίγα μέτρα από τα γραφεία του ΔΗΣΥ, μια συνέντευξη Τύπου, εξαγγέλλοντας την υποψηφιότητά του». Χαρακτηριστικό είναι ότι μεγάλο μέρος της ομάδας του Γιαννάκη Μάτση, λίγες ημέρες πριν είχε ταχθεί με το μέρος του Νίκου Αναστασιάδη (αναπληρωτής πρόεδρος του κόμματος). Όπως όλα έδειχναν η ήττα του Δημήτρη Συλλούρη ήταν προδιαγεγραμμένη και μάλλον ο κος Συλλούρης πίστευε ότι μπορεί να εδραιωθεί ως ο δεύτερος, «κάτι σαν αντιπολιτευτικό δέος απέναντι από τον Αναστασιάδη, μέσα στον ΔΗΣΥ». Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε στην «Κ» ο Νίκος Αναστασιάδης ήταν πολύ σίγουρος ότι θα κέρδιζε και γι’ αυτό το μεσημέρι της ημέρας των εκλογών πήγε για ύπνο. Σημειώνουμε ότι σε δημοσκόπηση που έγινε εκείνη την περίοδο φαινόταν πως ο Δημήτρης Συλλούρης στηριζόταν από το 48,4% έναντι του 43,4% του Νίκου Αναστασιάδη. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι στις εσωκομματικές του Ιουνίου του 1997 οι δύο αντίπαλοι δεν είχαν ουσιαστικές πολιτικές διαφορές, ήταν μάλλον θέμα ικανοτήτων των δύο αντρών: «θέμα δημόσιας συμπεριφοράς και υπεράσπισης των ιδεών τους» και τονίστηκε: «Μην ξεχνάτε πως ήταν άλλα χρόνια, ήταν σχετικά νωπές οι μνήμες από την εισβολή, ακόμα μεγαλύτερη η προσπάθεια του Συναγερμού να εδραιωθεί. Ο ΔΗΣΥ δεν είναι αυτό το κεντροδεξιό κόμμα που εμφανίζεται να είναι σήμερα, ήταν πιο δεξιό τότε και πιο δεξιός ήταν και ο Αναστασιάδης τότε. Δεν θα έλεγα πως υπήρχαν άλλα ζητήματα πέραν του βασικού που ήταν το Κυπριακό. Όσο πιο πίσω πας στο 1974 τόσο θα βρίσκεις έναν πιο μαχητικό ΔΗΣΥ...».
Στις εσωκομματικές εκλογές του 1997 ο Νίκος Αναστασιάδης επικράτησε του Δημήτρη Συλλούρη, με σχετική ευκολία, διατηρώντας την προεδρία του ΔΗΣΥ 16 χρόνια.
Ο Αναστασιάδης στην οπτική του συναγερμικού ήταν ο άνθρωπος που όχι απλώς επέπλεε, αλλά είχε και έναν δυναμισμό, που δεν μπορούσε ο Συλλούρης να σταθεί μπροστά του. Ακόμα και αν ο ίδιος ο Γιαννάκης Μάτσης ήταν αντίπαλός του θα είχε χάσει, ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Η μάχη του 1997 ήταν μάχη προσωπικοτήτων... το ερώτημα ήταν ποιος θα ήταν ο καλύτερος τιμονιέρης, ήταν και οι δύο δεξιοί, άρα δεν υπήρχαν σπουδαίες ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των δύο. Ο Νίκος Αναστασιάδης ήταν ο εκφραστής του δεξιότερου κομματιού του ΔΗΣΥ στη χειρότερη περίοδο του κόμματος και ο άνθρωπος που μπορούσε να ξελασπώνει το κόμμα, και αυτό ήταν κάτι που ο κόσμος του ΔΗΣΥ το αναγνώριζε. Ο Δημήτρης Συλλούρης από την άλλη ήταν ένας άνθρωπος σίγουρα πιο χαμηλών τόνων από τον Αναστασιάδη, και σίγουρα πιο εσωστρεφής του. Επίσης από τον κ. Συλλούρη έλειπαν και οι ουσιαστικά επικοινωνιακές δυνατότητες, σημείωσαν στην «Κ». Ενδιαφέρον έχει επί τούτου και τίτλος ρεπορτάζ της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος» της 1ης Ιουνίου 1997: «Εκλογές προσώπων και όχι θέσεων», και αυτό φαίνεται και από το βασικό διακύβευμα εκείνης της αναμέτρησης, που ήταν η ανασυγκρότηση, μιας και ο ΔΗΣΥ εξερχόταν από μία περίοδο κρίσης. Τελικά, ο Νίκος Αναστασιάδης κέρδισε τις εκλογές με 68,87 και 2.943 ψήφους, με τον Δημήτρη Συλλούρη με 31,13 και 1330 ψήφους.
Ενδιαφέρον έχει για την εσωκομματική εκλογική διαδικασία του 1997 το άρθρο του Ουράνιου Ιωαννίδη, βουλευτή και υποψήφιου για τη θέση του αντιπροέδρου: «[...] είναι ξεκάθαρο ότι δεν αποδέχεται [ο κόσμος της παράταξης] και δεν επιβραβεύει την ανταλλακτική ανέλιξη όπως, όμως, ανάλογα και αντίστοιχα απορρίπτει την άρνηση προσφοράς, αλλά πιο πολύ τη στεγανοποίηση της κορυφής και τη στέρηση του δικαιώματος ανέλιξης», («Σημερινή», 6 Ιουνίου 1997). Κοινό σημείο του 1997 και του 2023 ίσως είναι η ανασυγκρότηση του ΔΗΣΥ, αλλά με βασική διαφορά, όπως αναφέρθηκε χαρακτηριστικά: «Τότε υπήρχαν πρόσωπα που ο κόσμος μπορούσε να στραφεί, δεν ήταν ο ΔΗΣΥ της εικονούλας. Ακόμα και ο Δημήτρης Συλλούρης, ο οποίος ήταν μεταξύ της σημερινής εικόνας και της εικόνας του Αναστασιάδη... ο Συλλούρης ήθελε να εδραιωθεί πιο ψηλά στην ηγετική πυραμίδα του ΔΥΣΗ, αλλά είχε και πλάτες».
Αναστασιάδης - Κασουλίδης 2003
Μετά από την αναμέτρηση του Ιουνίου του 1997 ο Δημοκρατικός Συναγερμός συνέχισε την πορεία του καθησυχασμένος και μετά από έξι χρόνια, τον Μάιο του 2003 ο ΔΗΣΥ μπήκε ξανά σε εσωκομματικές διαδικασίες. Κύριοι διεκδικητές ο πρόεδρος του κόμματος και ο υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Κληρίδη Ιωάννης Κασουλίδης.
Η προϊστορία της εσωκομματικής αυτής αντιπαράθεσης φτάνουν έως την Κοπεγχάγη και το 16μηνο Κληρίδη, και τη διεκδίκηση ή όχι από τον Αλέκο Μαρκίδη. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που τονίστηκε είναι η μετάθεση των εκλογών για την προεδρία του ΔΗΣΥ από τον Μάρτιο, στο Ιούνιο του 2003. Για αυτό συμφώνησαν και οι δύο, και αυτό κατά την άποψη ενός εκ των συνομιλητών μας άλλαξε και το αποτέλεσμα, διότι κατευνάστηκε ο θυμός των συναργερμικών μετά την ήττα Κληρίδη στις προεδρικές του 2003, μάλιστα ο θυμός ήταν διττός για τον κόσμο του ΔΗΣΥ, όχι μόνο ηττήθηκε το κόμμα, αλλά έχασε και ο ιδρυτής του, Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος έβαλε τη χώρα στην Ευρώπη και μετά δεν κατάφερε να εκλεγεί στη χώρα του.
Η εσωκομματική μάχη για την προεδρία του ΔΗΣΥ μεταξύ Νίκου Αναστασιάδη και Ιωάννη Κασουλίδη ήταν μια μάχη προσώπων. Μια μάχη δύο πολιτικών ανδρών που γέμιζαν την καρέκλα. Επικράτησε ο Νίκος Αναστασιάδης διατηρώντας την προεδρία για δέκα χρόνια.
Και σε εκείνη την περίοδο η μάχη δόθηκε μεταξύ προσωπικοτήτων, στα οποία η βάση της παράταξης μπορούσε να στραφεί. Ούτε το 2003 υπήρχαν ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές και όπως είπαν στην «Κ» άνθρωποι που βρέθηκαν πολύ κοντά στους διεκδικητές αυτό που πρότειναν οι δύο διεκδικητές ήταν ένα διαφορετικό στυλ εξουσίας στον Συναγερμό, ο μεν Νίκος Αναστασιάδης έλεγε ότι εγώ μπορώ να κρατάω το κόμμα και να υπερασπίζομαι πιο αποτελεσματικά τον ΔΗΣΥ, ο δε Ιωάννης Κασουλίδης είχε ως κυρίαρχο επιχείρημα ότι εγώ μπορώ να έχω μεγαλύτερη απήχηση στην κοινωνία και στο ακροατήριο εκτός του στενού κομματικού πυρήνα. Ο Ιωάννης Κασουλίδης πρέσβευε μια ανανεωτική προσέγγιση σε ό,τι αφορά το κόμμα και μια πιο φιλελεύθερη προσέγγιση όσον αφορά τις πολικές του κόμματος και ο Νίκος Αναστασιάδης στεκόταν στο αρχηγικό προφίλ που είχε χτίσει στο κόμμα και μία πιο συντηρητική προσέγγιση στις πολιτικές. Ουσιαστικά αυτά που αντιπαρατέθηκαν το 2003 ήταν από τη μία να κουμαντάρεις το κόμμα και από την άλλη να το διευρύνεις. Δεν υπήρχαν αμφιβολίες για την ιδεολογική κατεύθυνση του Συναγερμού, ζούσε ακόμη ο Γλαύκος Κληρίδης, και έτσι δεν ετίθετο τέτοιο θέμα, οι θέσεις και οι γραμμές του ΔΗΣΥ ήταν ξεκάθαρες. Σχετικά με το τι έδωσε τη νίκη στον Νίκο Αναστασιάδη ειπώθηκε πως όσο πιο πολύ έμπαινες μέσα στον κομματικό πυρήνα, τόσο πιο μεγάλη ήταν η δύναμη του Αναστασιάδη, όσο πιο πολύ έφευγες από τον κομματικό πυρήνα τόσο δυνάμωνε ο Κασουλίδης. «Ο Νίκος Αναστασιάδης είχε οργανωτική υπεροχή, με το επιχείρημα και μάλιστα για να πειστεί ο Ιωάννης Κασουλίδης να δεχθεί τη μετάθεση της ημερομηνίας των εκλογών ήταν ότι έτσι θα μπορέσει να οργανωθεί καλύτερα και εκείνος. Ο Αναστασιάδης είχε το κόμμα στην πλάτη του», όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε στην «Κ» και έτσι ο Νίκος Αναστασιάδης κέρδισε ως ο καλύτερος κομματάρχης. Η μεγάλη διαφορά από τότε μέχρι σήμερα ηταν ο κανένας τότε, ανεξαρτήτως ποιον θα ψήφιζε, Αναστασιάδη ή Κασουλίδη, δεν αμφέβαλε για τη δυνατότητα του άλλου να γεμίσει την καρέκλα, κανένας δεν θεώρησε ότι ο ένας ή ο άλλος δεν μπορεί να κουμαντάρει την παράταξη. Η εκλογική διαδικασία του 2003, όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά έβγαλε τον ΔΗΣΥ πιο δυνατό: «Κάθε εκλογική διαδικασία στον Συναγερμό τον έκανε πιο δυνατό και κάθε εκλογική διαδικασία, την ώρα που γινόταν έδινε την αίσθηση της διάσπασης του ΔΗΣΥ. Αλλά αυτό ήταν και το μεγαλείο των ηττημένων. Το βράδυ των αποτελεσμάτων στο Συνεδριακό μετά τη νίκη του Νίκου Αναστασιάδη, αφού έκανε χειραψία με τον Ιωάννη Κασουλίδη, σήκωσαν τα χέρια ψηλά και φώναξαν το περίφημο “Σεισμός-Σεισμός Συναγερμός” και από εκείνη την ώρα τελείωσε κάθε αντιπαράθεση. Μάλιστα, σε μία εκλογική αντιπαράθεση που έγινε με πολύ έντονους πολιτικούς όρους, και που μάλιστα, υπήρξαν και πληροφορίες για νοθεία, που όμως όπως αναφέρθηκε δεν θα έκαναν διαφορά.
Ουσιαστικά αυτά που αντιπαρατέθηκαν το 2003 ήταν από τη μία να κουμαντάρεις το κόμμα και από την άλλη να το διευρύνεις.
Η μεγάλη διαφορά ήταν ότι τότε η αντιπαράθεση γινόταν με πολιτικούς όρους 100%, και ερχόταν η επόμενη, μεγάλη γενιά, να πάρει τα ηνία του κόμματος και γινόταν μια μεγάλη ανανέωση με ανθρώπους που απέδειξαν ότι αμφότεροι γεμίζουν την καρέκλα. Σήμερα υπάρχει μία ανανέωση που καλύπτει τις απαιτήσεις της εποχής, αλλά δεν υπάρχουν τα πρόσωπα εκείνα που υποστηρίζουν αναφανδόν έναν υποψήφιο. Σήμερα είναι θέμα συμπάθειας ή πώς λειτούργησε ο ένας ή ο άλλος στις προεδρικές του 2023... Αν για παράδειγμα ρωτούσες έναν συναγερμικό πριν από τρεις μήνες ποιον θα έβλεπε επόμενο πρόεδρο του κόμματος, δεν θα σου έλεγε ούτε τον κ. Δημητρίου ούτε την κα Δημητρίου, ενώ αν τον Οκτώβριο του 2002 έκανες την αντίστοιχη ερώτηση θα σου έλεγε είτε τον Κασουλίδη είτε τον Αναστασιάδη. Τελικά, ο κ. Αναστασιάδης επικράτησε του κ. Κασουλίδη με ποσοστό 55,05% (9.928 ψήφους), έναντι 44,95% (8.128 ψήφους). Ο Νίκος Αναστασιάδης διατήρησε την προεδρία του κόμματος μέχρι τον Μάρτιο του 2013, όταν παραιτήθηκε, έχοντας εκλεγεί Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, με μοναδικό διεκδικητή τον Αβέρωφ Νεοφύτου, ο οποίος έμεινε επικεφαλής του ΔΗΣΥ για δέκα χρόνια... και αυτή η δεκαετία είναι μια άλλη ιστορία.
