Του Γιάννη Ιωάννου
Η τουρκική αντίδραση στην στρατηγική συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας ήταν άμεση σε επίπεδο δηλώσεων κι επικοινωνίας σηματοδοτώντας πως η Άγκυρα δείχνει να υπεισέρχεται σε μια περίοδο εντάσεων με φόντο την μεγάλη εικόνα της στρατηγικής συμπόρευσης Αθήνας και Παρισιού: Το ευρύτερο υποσύστημα της ανατολικής Μεσογείου. Επί τούτου η Κύπρος και δη οι θαλάσσιες περιοχές πέριξ της αποτελούν τον «αδύναμο κρίκο» των τουρκικών αναθεωρητικών κινήσεων με στρατιωτικό αποτύπωμα (ή στην λογική της δημιουργίας τετελεσμένων) για δύο λόγους:
• Λόγω του ισχυρού προηγούμενου των τουρκικών έκνομων ενεργειών στις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου (εντός κι εκτός της κυπριακής ΑΟΖ) την περίοδο 2018-2020. Από την παρεμπόδιση της ιταλικής ΕΝΙ το 2018 και την πρώτη παράνομη γεώτρηση ανοικτά της Πάφου, τον Μάιο του 2019, μέχρι την παράνομη γεώτρηση στο τεμάχιο «6» τον Μάιο του 2020, η ΤΡΑΟ προχώρησε συνολικά σε έξι γεωτρήσεις στην περιοχή χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες σε επίπεδο κυρώσεων και
• Λόγω των ανακοινώσεων της αμερικανικής Exxon Mobil για επάνοδο στην κυπριακή ΑΟΖ (γεώτρηση στο τεμάχιο «10») ως μια ισόποση απάντηση (tit for tat) σε de facto επίπεδο στην συνέχιση του ενεργειακού προγράμματος της ΚΔ
Η Τουρκία, στο παρόν στάδιο, φαίνεται να επιδιώκει δύο πράγματα: To να τεστάρει επί της ουσίας τα όρια της στρατηγικής συμπόρευσης Ελλάδας-Γαλλίας, προκειμένου να στείλει ένα ισχυρό σινιάλο με πολλαπλούς αποδέκτες σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον, να προχωρήσει κανονικά με τους ενεργειακούς της σχεδιασμούς, όπως γράψαμε και παλιά στην «Κ», με έμφαση στην Κύπρο όπου η επιδίωξη της ΤΡΑΟ είναι η έυρεση ενός κοιτάσματος στην Κύπρο, εξέλιξη που θα είχε πολλαπλές συνέπειες για το ενεργειακό πρόγραμμα της ΚΔ –προσθέτοντας ουσιαστικό ένα πλέγμα τετελεσμένων επί του εδάφους –και στο Κυπριακό κατ’ επέκαση- «από την ξηρά στην θάλασσα».
Mε modus operandi
H παρεμπόδιση του ερευνητικού πλοίου «Nautical Geo» (σημαίας Μάλτας, γαλλοιταλικών συμφερόντων) το οποίο εισήλθε στις κυπριακές θάλασσες για σκοπούς ερευνών και χαρτογράφησης του πρότζεκτ για την κατασκευή του αγωγού EastMed έγινε με το ίδιο ακριβώς modus operandi της παρεμπόδισης του τρυπανιού Saipem 3000 της ΕΝΙ, το 2018, κατά την προσέγγιση του τεμαχίου «3» της κυπριακής ΑΟΖ για σκοπούς έναρξης γεωτρήσεων. Το ερευνητικό πλοίο παρενοχλήθηκε, την περασμένη Κυριακή, μέσω της ανάπτυξης αριθμού πλοίων του τουρκικού πολεμικού στόλου σε θαλάσσια περιοχή ΝΔ της Κύπρου. Τα τουρκικά πολεμικά πλοία αναπτύχθηκαν στην περιοχή ερευνών και φρεγάτα, μέσω της μεθόδου hailing, ζήτησε από τον κυβερνήτη του ερευνητικού πλοίου την αποχώρηση από περιοχή «που εμπίπτει στην τουρκική υφαλοκρηπίδα» -για να ακολουθήσει κι επίσημη ανακοίνωση από το τουρκικό ΥΠΑΜ. Μετά την απομάκρυνση του πλοίου (σ.σ. παραμένει μέχρι στιγμής ανοικτά του λιμανιού της Λάρνακας) καθίσταται σαφές πως η νέα «πειρατική» ενέργεια της Τουρκίας έχει και αποτύπωμα κυριαρχίας/γκριζαρίσματος, σε διπλωματικό επίπεδο, των θαλασσίων περιοχών μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου μιας κι όπως και στην περίπτωση της παρεμπόδισης της ιταλικής ΕΝΙ, η Άγκυρα προέβη σε σχετικά διαβήματα με αποδέκτες την Ιταλία και την Μάλτα –λόγω της σημαίας και της «ταυτότητας» του πλοίου. Ο τρόπος με τον οποίο έδρασε η Τουρκία σε αυτή την περίπτωση είναι πανομοιότυπα ακριβής με το συμβάν του Φεβρουαρίου του 2018 με την ΕΝΙ και δεδομένου πως ο αγωγός EastMed –εκτός από φιλόδοξο πρότζεκτ- εμπλέκει σειρά χωρών της ανατολικής Μεσογείου, είναι ενδεικτικός του modus operandi που υιοθετεί η Τουρκία προκειμένου να τεστάρει πολλούς δρώντες –τόσο σε επίπεδο προβολής ισχύος όσο και σε σχέση με τις αντιδράσεις (σ.σ. στην προκείμενη ήταν «χλιαρές»). Η τουρκική ενέργεια παρεμπόδισης του «Nautical Geo» αποτέλεσε και απάντηση προς την στρατιωτική συνεργασίας Ελλάδας-Κύπρου-Γαλλίας και Ιταλίας στα πλαίσια του «QUAD» (QUADRIPARTITE INITIATIVE ή Πρωτοβουλία Τετραμερούς Συνεργασίας) στην ανατολική Μεσόγειο όπου όπως και πέρυσι ολοκληρώθηκε σε περιοχή εγγύς του συμβάντος η αεροναυτική άσκηση «EUNOMIA 2/2021» με την συμμετοχή δυνάμεων αεροπορίας και ναυτικού από τις τέσσερις χώρες.
Τι να αναμένουμε
Αυτό που εκτός απροόπτου πρέπει να θεωρείται δεδομένο εκ μέρους της Άγκυρας είναι μια περίοδος εντάσεων χαμηλής κλίμακας στην ανατολική Μεσόγειο ως αποτέλεσμα της ελληνογαλλικής συμφωνίας συμμαχίας. Ενώ στην Ελλάδα, δυνητικά, τέτοιες εντάσεις θα μπορούσαν με μετατραπούν σε standoff –όπως το καλοκαίρι του 2020- με στρατιωτικούς όρους αλλά και να αποκλιμακωθούν λόγω των μηχανισμών επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών, η περίπτωση της Κύπρου είναι διαφορετική και φέρει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά: Σε πολιτικό επίπεδο η συνέχιση της ισχυρής ρητορικής για δύο κράτη από την μεριά της Άγκυρας και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Τατάρ και επί του πεδίου η συνέχιση της προσπάθειας της Άγκυρας για εμπέδωση αυτού του αφηγήματος και στο επίπεδο της ΑΟΖ. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως λόγω της καθόδου της αμερικανικής Exxon Mobil στο τεμάχιο «10» για συνέχιση των ερευνών η Τουρκία επιδιώκει να εμπεδώσει το τετελεσμένο των «παράλληλων γεωτρητικών σχημάτων» όπου μια εταιρεία θα τρυπά de jure (σε αδειοδοτημένο τεμάχιο εντός οριοθετημένης θαλάσσιας ζώνης από διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος) και η ΤΡΑΟ, παράλληλα, de facto (εντός ή εκτός κυπριακής ΑΟΖ για λογαριασμό ή μη της λεγόμενης ΤΔΒΚ). Υπό αυτό το πρίσμα, η Κύπρος μπαίνει στην δίνη του ανταγωνισμού ισχύος στην ανατολική Μεσόγειο, ιδίως μετά την ελληνογαλλική συμφωνία, ως πιο «αδύνατη» για σειρά λόγων με την Τουρκία να προσπαθεί να ακυρώσει, επί της ουσίας, την ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας και τα σχήματα διπλωματικής συνεργασίας στην περιοχή προκειμένου να χτίσει το discourse εμπέδωσης της μη αντίδρασης στις αναθεωρητικές της ενέργειες.
