Της Ιωάννας Κυριάκου
Για τον ρόλο που διαδραματίζουν τα social media στον προεκλογικό αγώνα των υποψηφίων, τα fake accounts και το πώς επηρεάζουν την κοινή γνώμη, μίλησε στην «Καθημερινή» ο Διευθυντής Επικοινωνίας της «ΓΝΩΡΑ» Χαράλαμπος Ρωσσίδης. Όπως δήλωσε στην «Κ», τα social media αποτελούν την πλατφόρμα μέσα από την οποία μπορούν να διαδοθούν οι θέσεις των πολιτών, ωστόσο, στο τέλος της ημέρας, δεν μπορούν να διαμορφώσουν γνώμη. Ταυτόχρονα, ο χρήστης δεν είναι απαραίτητα ψηφοφόρος και ως εκ τούτου τα likes, τα retweets και τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις, δεν είναι ούτε ψήφοι ούτε δημοσκόπηση. Σε ό,τι αφορά την δημιουργία ψεύτικων προφιλ σε περιόδους προεκλογικών εκστρατειών από πολίτες και εκλογικά επιτελεία, ο κ. Ρωσσίδης τόνισε ότι είναι σημαντικό οι χρήστες να φιλτράρουν την πληροφόρηση. «Κάθε εργαλείο παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα ανάλογα με το πώς το χρησιμοποιεί κανείς. Το μαχαίρι μπορεί κάποιος να το χρησιμοποιήσει για να σκοτώσει ή για να κόψει το φαγητό του. Το ίδιο συμβαίνει και με τα Social Media», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο κ. Χαράλαμπος Ρωσσίδης, Διευθυντής Επικοινωνίας, ΓΝΩΡΑ.
Η ριζοσπαστική αλλαγή και η ψευδαίσθηση
Περνάμε από την εποχή των διαφημίσεων στην εποχή των social media και ποια η σημασία αυτής της εξέλιξης;
Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και οι σύγχρονες εφαρμογές του διαδικτύου έχουν επαναπροσδιορίσει του κανόνες του παιγνιδιού τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ένα μέρος της δύναμης των παραδοσιακών ΜΜΕ έχει πλέον μετατοπιστεί στα χέρια των πολιτών, οι οποίοι μέσα από τις νέες τεχνολογίες (social media, chats, blogs, forums) μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους. Σχεδόν σε όλες τις έρευνες, το διαδίκτυο και τα social Media κερδίζουν συνεχώς έδαφος, με την πλειοψηφία των πολιτών να τα κατονομάζει πλέον ως την κύρια πηγή ενημέρωσής τους. Την ίδια ώρα, παρατηρείται ολοένα και πιο συχνά το φαινόμενο νέοι και νέες να μην έχουν τηλεόραση στο σπίτι (μόνο σύνδεση με το ιντερνέτ). Τα τελευταία χρόνια, σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη τα Social Media αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο επικοινωνίας για κάθε κόμμα, υποψήφιο και οργανισμό. Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι βιώνουμε μια ριζοσπαστική αλλαγή όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι πολιτικές εκστρατείες. Για παράδειγμα, στα social media υπάρχει η δυνατότητα πιο ακριβούς στόχευσης, βάσει δημογραφικών δεδομένων αλλά και ενδιαφέροντος. Υπάρχει όμως και η παραδοξότητα ότι προσεγγίζονται πιο εύκολα τα κοινά τα οποία συγκεντρώνουν λιγότερες πιθανότητες να πάνε στην κάλπη. Συνεπώς, ο χρήστης των Social Media δεν είναι απαραίτητα και ψηφοφόρος. Τα likes, τα retweets και τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις, δεν είναι ούτε ψήφοι ούτε δημοσκόπηση. Επιπλέον, κάποιες φορές υπάρχει η ψευδαίσθηση ότι μια συζήτηση σε ένα Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης (π.χ. Twitter, το οποίο στην Κύπρο έχει μικρότερη απήχηση), απασχολεί το σύνολο της κοινής γνώμης. Θα πρέπει, ακόμη, να ληφθεί υπόψη ότι η πλειοψηφία των χρηστών επιλέγουν να μην σχολιάζουν δημόσια.
Τα ψεύτικα profiles, τα trolls και τα επιτελεία
Ποια τα θετικά και τα αρνητικά; Τι κίνδυνοι ελλοχεύουν;
Για κάθε σύνολο, οργανωμένο ή μη, τα social media αποτελούν την πλατφόρμα μέσα από την οποία μπορεί να ακουστεί η φωνή τους, να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους, να διαδοθούν προβληματισμοί και θέσεις. Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Δηλαδή, μη διασταυρωμένες ειδήσεις, ψεύτικα προφίλ και λασπολογία. Πολλές φορές ο διάλογος στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης ξεφεύγει από τα όρια και της πιο χαλαρής δεοντολογίας, με δημόσια πρόσωπα να πέφτουν θύματα λασπολογίας από ψεύτικα profiles που κρύβονται πίσω από την ανωνυμία. Υπάρχει παράλληλα και το φαινόμενο των trolls, τα οποία βρήκαν ρόλο και χώρο και στην Πολιτική Επικοινωνία. Ιδιαίτερα σε περιόδους προεκλογικών εκστρατειών αξιοποιούνται από τα εκλογικά επιτελεία για να πλήξουν πολιτικούς αντιπάλους. Είναι σημαντικό οι χρήστες των social media να φιλτράρουν την πληροφόρηση, πράγμα που μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να συμβαίνει. Ειδικοί εκτιμούν ότι χρειαζόμαστε έναν Κώδικα Ηθικής για το διαδίκτυο, που να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα. Υποστηρίζουν ότι το άναρχο τοπίο πρέπει να χαλιναγωγηθεί. Χωρίς να απειλείται το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης ή στη σάτιρα. Μιλάμε για περιπτώσεις ρητορικής μίσους, δολοφονίας, χαρακτήρων, παρενόχλησης, διαδικτυακού bullying, λιβέλλου, ρατσισμού, σεξισμού κτλ.
Ειδικοί εκτιμούν ότι χρειαζόμαστε έναν Κώδικα Ηθικής για το διαδίκτυο, που να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα. Υποστηρίζουν ότι το άναρχο τοπίο πρέπει να χαλιναγωγηθεί.
Τα social δεν… διαμορφώνουν γνώμη
Επηρεάζουν τελικά την κοινή γνώμη τα fake accounts;
Η εμπειρία στις ΗΠΑ με τον Ντόναλντ Τραμπ και το σκάνδαλο Cambridge Analytica, κατά κάποιο τρόπο μυθοποίησε την αποτελεσματικότητα των fake accounts. Μπορεί τα μαζικά σχόλια που προέρχονται από fake accounts να φαίνεται ότι δημιουργούν μια τάση, αλλά στο τέλος της ημέρας τα social media δεν διαμορφώνουν γνώμη. Είναι περισσότερο ένας χώρος έκφρασης ήδη διαμορφωμένων απόψεων. Είναι γνωστό το φαινόμενο του Echo Chamber. Όταν οι χρήστες συνηθίζουν να συνδέονται με πρόσωπα, σελίδες και groups που ασπάζονται τις θέσεις τους. Ή όταν οι χρήστες βλέπουν πιο συχνά διαφημίσεις που σχετίζονται με τα ενδιαφέροντά τους και αναρτήσεις προσώπων στις οποίες έδειξαν ευαρέσκεια στο πρόσφατο παρελθόν. Πάντως, σε έρευνα που διενεργήθηκε παλαιότερα, διαπιστώθηκε πως μόλις 14% των χρηστών σχολίαζαν κάτω από αναρτήσεις ειδησεογραφικών ιστοσελίδων. Συνεπώς, είτε πρόκειται για ψεύτικα προφίλ, είτε για πολίτες με συγκεκριμένη τοποθέτηση και δεν αντανακλούν τον μέσο πολίτη.
Είναι ένα όπλο θεμιτό; Είναι επικίνδυνα για την Δημοκρατία;
Κανένας μηχανισμός λάσπης, ψεύδους ή συκοφαντίας δεν μπορεί να είναι συμβατός με τη Δημοκρατία. Τα social media είναι εν γένει ένα εργαλείο για τη δημοκρατία. Οι τωρινές κινητοποιήσεις στο Ιράν σε μεγάλο βαθμό προωθούνται από τους χρήστες του Τικ-Τοκ. Πρόσφατα είχαμε όμως και τα τραγικά γεγονότα στο Καπιτώλιο, με την εισβολή των υποστηρικτών του Τραμπ. Κάθε εργαλείο παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα ανάλογα με το πώς το χρησιμοποιεί κανείς. Το μαχαίρι μπορεί κάποιος να το χρησιμοποιήσει για να σκοτώσει ή για να κόψει το φαγητό του. Το ίδιο συμβαίνει και με τα Social Media. Είναι το πώς αξιοποιεί ο καθένας το συγκεκριμένο εργαλείο.
Το θετικό και αρνητικό παράδειγμα
Εκτός από fake accounts, ποια άλλα μέσα χρησιμοποιούνται;
Μετά την εμπειρία στις ΗΠΑ, οι ίδιες οι πλατφόρμες Social Media είναι πιο προσεκτικές με τη διαχείριση των δεδομένων και των πληροφοριών που παρέχουν. Πέρα από τα trolls , κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται εργαλεία που προσφέρουν οι πλατφόρμες, όπως pages, groups (κλειστά και ανοιχτά) καθώς και άλλα applications όπως το Viber, το WhatsApp, το Signal και το Telegram για επικοινωνία ή και συντονισμό τοπικών ή θεματικών ομάδων.
Υπάρχουν παραδείγματα ανά το παγκόσμιο όπου τα social media διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο σε μια εκλογική αναμέτρηση;
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα. Ο Μπαράκ Ομπάμα στις ΗΠΑ χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό τα ψηφιακά εργαλεία. Δηλαδή μια σύγχρονη ιστοσελίδα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και sms μέχρι και ήχους κλήσης κινητών τηλεφώνων, με στόχο να δημιουργήσει ένα τεράστιο και ισχυρό δίκτυο υποστηρικτών. Έχουμε και το αρνητικό παράδειγμα του Ντόναλντ Τραμπ και το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, η οποία με παράνομο τρόπο επεξεργαζόταν στοιχεία χρηστών του Facebook
