Του Γιάννη Ιωάννου
Ως απόπειρα συντήρησης της διαδικασίας του Κυπριακού, με τη μετακύλιση του χρόνου επιβίωσής του χωρίς την άμεση κήρυξη αδιεξόδου αλλά και χωρίς εμφανή ορίζοντα επιστροφής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ερμηνεύεται από έμπειρους παρατηρητές των εξελίξεων η πραγματοποίηση της άτυπης πενταμερούς διεθνούς διάσκεψης υπό τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, στις 16 και 17 Ιουλίου στην έδρα του οργανισμού στη Νέα Υόρκη. Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Ελλάδα, Τουρκία και Η.Β. θα βρεθούν ενώπιον του γ.γ. του ΟΗΕ σε μια επανάληψη του σκηνικού του περασμένου Μαρτίου, στη Γενεύη, προκειμένου να δοθεί ακόμη μια μικρή παράταση χρόνου, με την τελευταία να επικαθορίζεται από δύο δεδομένα επί του πεδίου: α) το αποτέλεσμα των «εκλογών» στα Κατεχόμενα, τον προσεχή Οκτώβριο, με το ζήτημα της παραμονής ή μη του Τουρκοκύπριου ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, στο τιμόνι της τουρκοκυπριακής κοινότητας να αποκτά καθοριστική σημασία και β. το πώς οι ευρωτουρκικές σχέσεις θα ξεδιπλωθούν τους επόμενους μήνες και δη το πρώτο εξάμηνο του 2026, που συμπίπτει με την Προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Όλα στη θέση τους
Η «σκηνογραφία» της Νέας Υόρκης σε δύο εβδομάδες ολοκληρώθηκε με όλα τα συστατικά της προετοιμασίας από την προσωπική απεσταλμένη του γενικού γραμματέα, κα Μαρία-Άνχελα Ολγκίν. Η κα Ολγκίν είδε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (τρεις εγγυήτριες, Ε.Ε.) και αναμένεται να επιστρέψει λίγο πριν από την πραγματοποίηση της διάσκεψης στην Κύπρο προκειμένου να δει αν υπάρχει περιθώριο, κυρίως εκ μέρους της τουρκοκυπριακής πλευράς, για μια κοινή συνάντηση η οποία θα μπορούσε να δώσει, ακόμη και την υστάτη, κάποιο αποτέλεσμα ως προς τα συμφωνηθέντα –στη Γενεύη– Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Όπως αναφέρουν έμπειροι παρατηρητές στην «Κ», η αποτυχία ακόμη και μιας συμφωνίας για τη διάνοιξη ενός οδοφράγματος, πέραν των επιμέρους πτυχών που αγγίζουν τη στάση της κάθε πλευράς, είχε εξαρχής σχεδιαστεί έτσι, όπως όλα τα ΜΟΕ διαχρονικά, στο Κυπριακό. Δεν επηρεάζει τη διαδικασία, στην προκείμενη της επανάληψης μιας διάσκεψης και παραμένει ένα πεδίο διαπραγμάτευσης που επιτρέπει στη διαδικασία να συνεχίζεται. Την περασμένη Πέμπτη, ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης ενημέρωσε το Εθνικό Συμβούλιο, χωρίς να προκύπτουν, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», δεδομένα που να αλλάζουν την κατάσταση.
Τακτικές και blame-game
Όπως διαμορφώνονται τα πράγματα, στη Νέα Υόρκη θα μπορούσαν να υπάρξουν απτά αποτελέσματα τόσο ως προς τη διάσταση μιας συμφωνίας για τα ΜΟΕ που θα επέτρεπε στη διαδικασία «να κυλήσει παρακάτω», όσο και μια παρελκυστική στάση, εκ μέρους του ΟΗΕ, περί «συνέχισης της διαδικασίας», κάτι που είδαμε αρκετά συχνά τους τελευταίους μήνες. Από εκεί και πέρα αυτό που έχει σημασία είναι το πού στέκει και η κάθε πλευρά. Για την τουρκοκυπριακή κοινότητα, εν μέσω προεκλογικής περιόδου, ο Ερσίν Τατάρ συνεχίζει στο να κτίζει μια τακτική σκληρής γραμμής σε τρία επίπεδα: α. το πώς έχει αναγάγει την «κυριαρχική ισότητα» της «ΤΔΒΚ» και τη λύση δύο κρατών σε κόκκινη γραμμή β. το πώς εργαλειοποιεί το ζήτημα των συλλήψεων εκ μέρους της Κ.Δ. σφετεριστών περιουσιών Ε/κ στα Κατεχόμενα και γ. τη διάσταση αναβάθμισης της «ΤΔΒΚ», όπως διαφάνηκε και από την πρόσφατη περιοδεία του στο Λονδίνο. Ωστόσο, όπως αναφέρει καλά ενημερωμένη πηγή στην «Κ», ο Τατάρ θα κριθεί στην κάλπη από τους Τουρκοκύπριους, με το παίγνιο της Τουρκίας εδώ να είναι πιο σύνθετο από το «αν θα στηρίξει τον Τατάρ για επανεκλογή ή θα τον αδειάσει». Παίγνιο που συνδέεται με τη συναλλακτική στάση της Άγκυρας έναντι της ειδικής σχέσης που επιδιώκει με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αναβαθμισμένα ανταλλάγματα (Τελωνειακή Ένωση, απελευθέρωση βίζας, συμμετοχή στην Άμυνα της Ε.Ε.), προκειμένου να δώσει πράσινο φως για συνέχιση της διαδικασίας του Κυπριακού – ασχέτως τελικών επιδιώξεων (ΔΔΟ ή άλλο). Από την πλευρά της, η ελληνοκυπριακή πλευρά επιδιώκει στοχευμένα διασύνδεση Κυπριακού και ευρωτουρκικών σχέσεων, με τακτικό στόχο εδώ την αναβαθμισμένη παρουσία της Ε.Ε. σε συνομιλίες στο Κυπριακό – κάτι που θα διαφανεί και από την παρουσία, με κάποιο τρόπο, του Γιοχάνες Χαν στην άτυπη της Νέας Υόρκης.
Η μεγάλη εικόνα
Ένα σημαντικό ερώτημα που διαμορφώνει τη μεγάλη εικόνα είναι πώς το Κυπριακό θα κινηθεί όχι μόνο μετά τις «εκλογές» στα Κατεχόμενα, με απομάκρυνση του Τατάρ από την ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας να δημιουργεί προϋποθέσεις επανόδου στον διάλογο, αλλά και πώς στο πρώτο εξάμηνο του 2026 θα υπάρξει κινητικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσκληση του προέδρου Χριστοδουλίδη, στην Κύπρο και στο πλαίσιο διεθνούς συνόδου υπό την Προεδρία της Ε.Ε., το 2026, προς τον Τούρκο πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν. Υπενθυμίζεται πως το 2010 και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι (οι τέως ΥΠΕΞ, στη συνέχεια, Αχμέτ Νταβούτογλου και Μεβλούτ Τσαβούσογλου) από την Τουρκία επισκέφθηκαν την Κύπρο χωρίς αυτό να καταστεί καταλύτης εξελίξεων στο Κυπριακό.
Η πρόσκληση του ΠτΔ προς τον Τούρκο πρόεδρο πάντως έχει διττή ερμηνεία και εξυπηρετεί τόσο στρατηγικές όσο και τακτικές επιδιώξεις. Αφενός, μπορεί δυνητικά να καταστεί αφορμή εξελίξεων, που συνδυαστικά με την πρόοδο στις σχέσεις Άγκυρας-Βρυξελλών θα άνοιγαν τον δρόμο για επιστροφή στο τραπέζι των συνομιλιών, το δεύτερο εξάμηνο του 2026. Αφετέρου, μια απόρριψη εκ μέρους του Τούρκου προέδρου θα αποτελούσε ένα βολικό αφήγημα για το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών της ελληνοκυπριακής πλευράς στη λογική του πάγιου αφηγήματος «μη δημιουργικής στάσης εκ μέρους της Άγκυρας». Φυσικά και εδώ ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες με το σενάριο του Ερντογάν που θα έρχονταν στην Κύπρο και ακολούθως, ακόμη και με αλλαγή παραδείγματος στην ηγεσία των Κατεχομένων, να οδηγούσε τα πράγματα –με τον γνωστό τακτικισμό του– σε μια κατάσταση ενίσχυσης έναντι τρίτων του δικού του blame-game – πτυχή που ιστορικά ξαναέγινε εκ μέρους της Τουρκίας.
