Της Μαρίας Ηρακλέους
Ψευδείς ειδήσεις. Ένας όρος που χρησιμοποιείται πλέον σχεδόν καθημερινά σε συζητήσεις μεταξύ απλών πολιτών, αλλά κυρίως σε επίπεδο πολιτικών προσώπων στην Κύπρο και στο εξωτερικό και που έκανε την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια ως απόρροια της ραγδαίας απήχησης των κοινωνικών μέσων δικτύωσης και της αύξησης των ιστοσελίδων και της καμιά φορά της ταχύτητας με την οποία μεταδίδονται οι ειδήσεις μέσω αυτών.
Η φιλοσοφία ωστόσο της λειτουργίας των μέσων δεν έχει αλλάξει, όπως επίσης δεν έχει αλλάξει και ο τρόπος με την οποία θα πρέπει να τυγχάνει διαχείρισης η κάθε πληροφορία. Πρωτίστως σημασία έχει η διασταύρωση της είδησης ή της πληροφορίας που μεταφέρει ώστε το αποτέλεσμα να μην είναι παραπλανητικό για τον τελικό παραλήπτη, τον αναγνώστη, τον ακροατή, τον τηλεθεατή.
Πρόκειται για μία από τις αρνητικές συνέπειες των ψηφιακών εξελίξεων το οποίο αναδείχθηκε με αφορμή τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές και τους ισχυρισμούς ότι υποκινούμενα από την Ρωσία fake news έχουν καθορίσει το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών και έδωσαν την νίκη στον Ντόναλντ Τραμπ. Στοιχεία μάλιστα κάνουν λόγο για χιλιάδες διαφημίσεις οι οποίες προωθήθηκαν σε εκατομμύρια χρήστες του κοινωνικού δικτύου, με περιεχόμενο διχαστικά πολιτικά μηνύματα.Το πιο πάνω παράδειγμα επεξηγεί με εμφαντικό τρόπο το πώς τέτοιες ειδήσεις μπορούν να επιδράσουν αρνητικά σε πολιτικό επίπεδο.
Την ίδια ώρα ουκ ολίγες ήταν οι περιπτώσεις των fake news, που καταγράφηκαν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόμα και η εφημερίδα Guardian πιάστηκε στην παγίδα των fake news αποδίδοντας λανθασμένα τις δηλώσεις του Προέδρου της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ για τους Ιταλούς. Η δήλωση που του αποδόθηκε ήταν ότι «οι Ιταλοί πρέπει να δουλεύουν περισσότερο και να είναι λιγότερο διεφθαρμένοι», κάτι που προκάλεσε την έντονη ενόχληση της Κομισιόν για το παραποιημένο μήνυμα που μεταδόθηκε σε σχέση με δηλώσεις του κ. Γιούνκερ για την ανεργία και το μέλλον της Ευρώπης. Από την μάστιγα των fake news δεν εξαιρείται φυσικά και η κυπριακή ειδησεογραφία. Πρόκειται κατά κοινή ομολογία για αρνητική εξέλιξη, με το 83% των ευρωπαίων να αντιλαμβάνονται τα fake news ως πρόβλημα για την δημοκρατία και την κοινωνία.
Ωστόσο θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι σημείο των καιρών που προκύπτει ακριβώς λόγω της περιόδου για τα ΜΜΕ στην ψηφιακή εποχή αλλά και τη δυναμική που έχουν αποκτήσει σελίδες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebookκαι το Twitter.
Επί τάπητος στο συνέδριο της «Κ»
Είναι ακριβώς αυτή η πτυχή η οποία θα απασχολήσει μεταξύ άλλων το συνέδριο «Cyprus in the Digital Agenda». Το θέμα θα αναπτύξει η Jivka Petkova, αρχισυντάκτρια των πολυμέσων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενώ θα ακολουθήσει συζήτηση με τον διευθυντή της «Καθημερινής» Αλέξη Παπαχελά. Το δικό του μήνυμα για τον αντίκτυπο των ψευδών ειδήσεων για την Ευρωπαϊκή Ένωση θα δώσει οπτικογραφημένο ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς. Αυτό που τονίζεται από την Κομισιόν είναι ότι θα πρέπει η αντίδραση στις ψευδείς ειδήσεις να είναι άμεση και ξεκάθαρη.
Σύμφωνα δε με στοιχεία, οι Ευρωπαίοι θεωρούν ως πιο αξιόπιστο μέσο μαζικής ενημέρωσης το ραδιόφωνο, ενώ ψηλά είναι και τα έντυπα μέσα. Ίσως γιατί η ενημέρωση σε αυτά τα μέσα δεν βασίζεται στον εντυπωσιασμό του αποδέκτη της είδησης εν αντιθέσει με αυτό που φαίνεται να χαρακτηρίζει ως επί το πλείστον πρωτίστως το διαδίκτυο και την τηλεόραση. Ενδεικτικό αυτού είναι πάντως και η διαπίστωση ότι το μικρότερο μερίδιο εμπιστοσύνης συγκεντρώνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα βήματα της Κομισιόν
Μόλις πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησεμέσα από το Κολέγιο των Επιτρόπων σειρά μέτρων και προτάσεων για αυτορρύθμιση του θέματος καθώς και κώδικα ορθών πρακτικών για την παραπληροφόρηση σε όλη την ΕΕ, ώστε να υπάρξουν μέχρι τον Οκτώβριο του 2018, μετρήσιμα αποτελέσματα.
Θέτοντας μια σειρά από εννέα στόχους προς αυτή την κατεύθυνση η Κομισιόν υποστηρίζει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού δικτύου ελεγκτών για τον καθορισμό κοινών μεθόδων εργασιών, την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών καθώς και την δημιουργία ασφαλούς ευρωπαϊκής ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την παραπληροφόρηση και την στήριξη του δικτύου των ελεγκτών γεγονότων και των σχετικών ακαδημαϊκών ερευνητών. Προτείνεται, επίσης, η ενίσχυση της παιδείας, ως προς την χρήση των social media, καθώς και ένα ανεξάρτητο δίκτυο ελεγκτών και εργαλείων, προς όφελος της ποιοτικής δημοσιογραφίας.
Αυτό που θέλει να τονίσει εμφαντικά η Κομισιόν και το οποίο έχει τονιστεί επανειλημμένα από την ηγεσία του σώματος είναι ότι η παραπληροφόρηση δεν μπορεί να αποτελέσει νέο μέσο πολιτικής επιρροής, ούτε να υπονομεύσουν την δημοκρατία και την κοινωνία. Με στόχο να προσφέρει πλαίσιο αποτελεσματικής συνεργασίας η Επιτροπή συγκαλεί πολυμερές φόρουμ, στο οποίο θα συμμετέχουν διαδικτυακές πλατφόρμες, η βιομηχανία της διαφήμισης και των μεγάλων διαφημιστών ώστε να εξασφαλιστεί η δέσμευση για συντονισμό και ένταση των προσπαθειών για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
Το πρώτο αποτέλεσμα των εργασιών του φόρουμ θα πρέπει να είναι ο κώδικαςπρακτικής σε επίπεδο ΕΕ για την παραπληροφόρηση, που πρόκειται να δημοσιευτεί έως τον Ιούλιο του 2018, με σκοπό να υπάρξει μετρήσιμος αντίκτυπος έως τον Οκτώβριο του 2018. Έως τον Δεκέμβριο του 2018, η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί. Η έκθεση θα εξετάσει επίσης την ανάγκη περαιτέρω δράσης για να διασφαλιστεί η συνεχήςπαρακολούθηση και αξιολόγηση των δράσεων που περιγράφονται.
*Το συνέδριο «Cyprus in the Digital Agenda» θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 21 Ιουνίου στο συνεδριακό κέντρο Φιλοξενία στη Λευκωσία. Περήφανος χορηγός του συνεδρίου η MTN.
