Φεστιβάλ: Τα περιβόλια των τεχνών

To Διεθνές Φεστιβάλ Animation Κύπρου Όψεις του Κόσμου ξεκινάει την Τετάρτη 9 Αυγούστου και θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο 12 Αυγούστου και με τον καλλιτεχνικό του διευθυντή Γιώργο Τσαγγάρη έχουμε κάνει πολλές συζητήσεις για την τέχνη και την αναγκαιότητά της και πώς αυτή μπορεί να γίνει κτήμα των πολλών και γιατί όχι όλων μας. Έχοντας λοιπόν συζητήσει μαζί του για πολλές ώρες την έννοια της λέξης πολιτισμός, πάντοτε καταλήγουμε πως ο καλύτερος τρόπος για να γευτεί κάποιος ένα πολιτιστικό αγαθό είναι να το συλλέξει από το περιβόλι που ανθεί... έτσι ονομάζω τα φεστιβάλ, περιβόλια της τέχνης και του πολιτισμού, όπου όλες οι τέχνες του ανθρώπου ανθούν και μαζί του και ο ίδιος ο άνθρωπος, που γεύεται τους καρπούς αυτού του ολάνθιστου περιβολιού.

Όμως τι φέρνει ένα φεστιβάλ Animation; Ποια είναι η αξία του στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας; Τι δίνει στο κοινό του; Σε σημαντικούς ανθρώπους του animation τέθηκε, λοιπόν, το ερώτημα: Ποια είναι η αξία ενός Φεστιβάλ Animation; Το ερώτημα τέθηκε στους Michael Dudok de Wit, σκηνοθέτη από την Ολλανδία (βραβευμένος με Όσκαρ σκηνοθέτης του «Father and Daughter» [2000], καθώς και βραβευμένος στις Κάνες για το «The Red Turtle» [2016]), τη Jelena Popovic, παραγωγό της Εθνικής Κινηματογραφικής Επιτροπής του Καναδά, τον Chris Robinson, καλλιτεχνικό διευθυντή του Ottawa International Animation Festival, τον Gerben Schermer, επιμελητή Animation και σύγχρονης τέχνης από την Ολλανδία, τη Varya Yakovleva, σκηνοθέτρια από τη Ρωσία, την Karin Vandenrydt, συν-διευθύντρια του Anima Brussels του Βελγίου και φυσικά στον Γιώργο Τσαγγάρη καλλιτεχνικό διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Αnimation Κύπρου Όψεις του Κόσμου.

Michael Dudok de Wit

Ο Ολλανδός σκηνοθέτης Michael Dudok de Wit φιλοτέχνησε την αφίσα του φεστιβάλ. Μάλιστα, στο πλαίσιο του φεστιβάλ θα προβληθούν και οι δύο ταινίες βραβευμένες του ταινίες «Father and Daughter» και «The Red Turtle».

Έχω παρακολουθήσει φεστιβάλ animation σε πολλές χώρες όλα αυτά τα χρόνια και έχω παρατηρήσει ότι οι επισκέπτες τα αξιολογούν σε μεγάλο βαθμό για τη δημιουργικότητά τους και την ανεξάρτητη σκέψη τους. Υπάρχει επίσης ακόμη ένα στοιχείο που πάντοτε εκτιμώ, η «κανονικότητα» των ανθρώπων του animation. Μπορεί να είναι εξαιρετικά ταλαντούχοι και πολλοί από αυτούς είναι και διάσημοι για την άριστη δουλειά τους, αλλά δεν είναι οι σταρ, δεν είναι απρόσιτοι. Είναι εύκολο να τους συναντήσεις και να τους μιλήσεις, δεν υπάρχει ανάγκη για glitz και glamour, κόκκινα χαλιά και επιδείξεις πλούτου. Μη με παρεξηγήσετε, απόλαυσα κι εγώ glamour σε life-action κινηματογραφικά event, και το διασκέδασα. Αλλά πολύ περισσότερο από το γκλάμουρ, εκτιμώ την ειλικρίνεια και τη χαλαρή κουβέντα που έχουμε στα φεστιβάλ animation.

Είναι κάτι το ανεκτίμητο διαχρονικά, αλλά κυρίως σε εποχές όπως αυτές που διανύουμε που το άγχος είναι στα ύψη. Κατά τη διάρκεια του πρώτου διεθνούς φεστιβάλ animation που παρακολούθησα ως φοιτητής παρακολούθησα όλες τις ταινίες, όμως είδα και τους ανθρώπους και είπα στον εαυτό μου: εδώ υπάρχει αυθεντικότητα, είναι όμορφο να βρίσκομαι με αυτούς τους ανθρώπους, βρήκα τη φυλή μου!

Jelena Popovic

Οι μικρού μήκους ταινίες κινουμένων σχεδίων δεν έχουν ακόμη βρει τρόπο να είναι οικονομικά κερδοφόρες στα οικονομικά μας συστήματα. Ωστόσο, η αξία αυτής της μοναδικής μορφής τέχνης είναι ανυπολόγιστη. Το animation επεκτείνει το πεδίο της εικαστικής τέχνης με όλα τα άλλα στοιχεία της «Ποιητικής» του Αριστοτέλη - είναι το άθροισμα και το αποκορύφωμα όλων των τεχνών. Επιπλέον, λόγω των χρονικών περιορισμών, τα μικρού μήκους κινούμενα σχέδια χρησιμοποιούν εξαιρετική οικονομία αφήγησης για να παίξουν με τα αρχέτυπα και να ανατρέψουν τα στερεότυπα. Σπρώχνει τα όρια του καλλιτεχνικού, των τεχνικών και των αφηγηματικών προσεγγίσεων. Είναι λοιπόν ένα sandbox για όλες τις γενιές καλλιτεχνών - επιτρέπει προσιτούς πειραματισμούς. Η επιμέλεια μιας τόσο ισχυρής μορφής τέχνης έχει τεράστια σημασία. Και δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Η παρακολούθηση ενός πλήρους μήκους προγράμματος μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων μοιάζει με ένα πολυσύμπαν σφαιρών, όπου κάθε ταινία μας βυθίζει στον (αν και σύντομο) κόσμο της, που δεν μπορεί να υπάρξει σε ζωντανή δράση ούτε σε «καθαρό» ντοκιμαντέρ. Τα φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων του σήμερα είναι το μόνο μέρος όπου η καλλιτεχνική μορφή μπορεί να εμφανιστεί στην πλήρη οπτική της δόξα - σε μια μεγάλη οθόνη. Μια σχολαστική επιμέλεια φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων, όπως και τα μουσεία, ρίχνει φως σε μάλλον κρυμμένα πετράδια της καλλιτεχνικής έκφρασης της εποχής μας. Οι πραγματικές δυνατότητες όλων τους πρέπει ακόμα να γίνουν πλήρως κατανοητές και να εκτιμηθούν.

Chris Robinson

Είτε τώρα είτε πριν από 32 χρόνια, όταν ξεκίνησα για πρώτη φορά την περιπέτειά μου στον υπέροχα παράξενο κόσμο των κινουμένων σχεδίων, τα φεστιβάλ έχουν σπάσει τα σύνορα. Τα φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων μού έχουν δείξει τον κόσμο, μού έχουν συστήσει νέους ανθρώπους, ιστορίες και φωνές από κάθε γωνιά αυτού του πλανήτη. Μου άνοιξαν τα μάτια και το μυαλό και μου επέτρεψαν να βλέπω έξω από τους συχνά περιορισμένους φακούς του εθνικισμού. Τα φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων είναι ένας ουσιαστικός χώρος ανεκτικότητας, κοινών φωνών και κοινότητας. Και σήμερα, βρισκόμαστε σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο μισαλλόδοξος, διχασμένος και αποσπασμένος, ο ρόλος των φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων στη δημιουργία και τη γεφύρωση κοινοτήτων, πολιτισμών και γενεών δεν ήταν ποτέ πιο ζωτικός. Φυσικά, καλά είναι και τα πάρτι!

Gerben Schermer

Το τοπίο των μέσων αλλάζει γρήγορα –όπως και ο κόσμος γύρω μας– και η αντίληψη της ταινίας αλλάζει μαζί με αυτόν. Οι ταινίες μπορούν να προβληθούν ή να ληφθούν σχεδόν παντού αυτές τις μέρες. Θα πρέπει να αγαπάμε τα φεστιβάλ για αυτή την τεράστια προσφορά τους. Ως οδηγός και πλατφόρμα για να βλέπουμε ποιοτικά κινούμενα σχέδια. Ως εκδηλώσεις για να απολαμβάνουμε την τέχνη κινουμένων σχεδίων στην οθόνη μαζί με άλλους και να συναντήσετε δημιουργούς. Εκδηλώσεις όπου μπορούν να προβληθούν στιγμιότυπα και καινοτόμα κινούμενα σχέδια από όλο τον κόσμο, καλλιτεχνικές ταινίες και νέες μορφές παρουσίασης, όπως η τέχνη εγκατάστασης.

Τώρα που το εμπόριο έχει μεγάλη επιρροή στην παραγωγή και την αντίληψη των ταινιών κινουμένων σχεδίων, τα κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι απαραίτητα για τη διατήρηση και την παρουσίαση αυτόνομων ταινιών κινουμένων σχεδίων. Δυστυχώς, στις μέρες μας πολλά φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων καθοδηγούνται από τις επιθυμίες των κυβερνήσεων και των Ταμείων που αναζητούν ευκαιρίες απασχόλησης για τον κλάδο. Αυτό γίνεται σε βάρος της αυτόνομης καλλιτεχνικής ταινίας κινουμένων σχεδίων, η οποία ως αποτέλεσμα αποκτά όλο και λιγότερο χώρο προβολής. Τα φεστιβάλ κινηματογράφου πρέπει και πάλι να αναζητήσουν το δικό τους αποτύπωμα και να προσπαθήσουν να μοιάζουν λιγότερο το ένα με το άλλο. Να προσεχθεί περισσότερο η ποικιλία που έχουν να προσφέρουν τα κινούμενα σχέδια σε όλες τις μορφές τους.

Varya Yakovleva

Ως σκηνοθέτης που εγκατέλειψε μια χώρα επιθετική για πολιτικούς λόγους, βλέπω τις πλατφόρμες των φεστιβάλ ως ένα από τα λίγα μέρη όπου ένας καλλιτέχνης μπορεί να ακουστεί. Στις πραγματικότητες της σημερινής πολιτικής κατάστασης στον κόσμο, όπως πολλοί άλλοι καλλιτέχνες, βρίσκομαι σε μια αβέβαιη κατάσταση. Από τη μία δεν έχουμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε στη χώρα μας, οι περισσότεροι σκηνοθέτες έχουν μεταναστεύσει. Η νέα νομοθεσία είναι οργανωμένη με τέτοιο τρόπο που η παραμονή στη Ρωσία έχει γίνει επικίνδυνη για τους καλλιτέχνες που μιλούν ανοιχτά κατά του πολέμου. Από την άλλη, ορισμένα ευρωπαϊκά φεστιβάλ είναι κατά της προβολής ταινιών σκηνοθετών από τον επιδρομέα, ακόμη κι αν οι ταινίες είναι πάνω σε επίκαιρα και δύσκολα θεμάτα. Πιστεύω ότι η τέχνη είναι το νήμα που κρατά ενωμένη την ανθρωπότητα, και πότε, αν όχι τώρα, είναι τόσο σημαντικό να διατηρηθεί αυτή η σύνδεση.

Karin Vandenrydt

Τα φεστιβάλ κινηματογράφου είναι ένα καταφύγιο για ιδιόρρυθμους και ανεξάρτητους κινηματογραφιστές που μας προσφέρουν έναν καθρέφτη της εποχής που ζούμε. Αλλά είναι επίσης ένας καθρέφτης οπισθοπορείας που τοποθετεί την εποχή μας στο πλαίσιο της ιστορίας και μια κρυστάλλινη σφαίρα στην οποία οι καλλιτέχνες δείχνουν με τις τεντωμένες τους κεραίες τι θα μας επηρεάσει στο μέλλον. Δίνουν τον λόγο σε φωνές που δεν πολώνουν αλλά τολμούν να αποχρωματίσουν, που έχουν συμπόνια ή απλώς αντεπιτίθενται ριζικά. Φωνές που κάνουν τις σωστές ερωτήσεις, εκφράζουν ή αντιμετωπίζουν τους φόβους μας. Με καλλιτέχνες που αμφισβητούν τις συντριπτικές τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις οικειοποιούνται, μπερδεύοντάς μας και κεντρίζοντας μας. Ή που πιέζουν ή εμβαθύνουν και τελειοποιούν τα αισθητικά όρια. Η εμπειρία της δουλειάς αυτών των κινηματογραφιστών μαζί, κατά τη διάρκεια μιας μοναδικής ορμής, είναι μια πολύ ισχυρή μηχανή που μπορεί να συμβάλει στη διορατικότητα, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά και τη συμπόνια. Δεν είναι απαραίτητα απαραίτητο, αλλά ίσως η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο, λίγο.

Γιώργος Τσαγγάρης

Τα φεστιβάλ γεννιούνται για να υπηρετήσουν την τέχνη και τον άνθρωπο, να προσφέρουν βήμα στη φωνή μας, να γίνει η φωνή μας ένα τραγούδι. Το πρόγραμμα ενός φεστιβάλ είναι το συλλογικό αυτό τραγούδι, είναι το όχημα που θα ταξιδέψει το κοινό του σε δρόμους λυρικούς, φανταστικούς, γεμάτους θαύματα του φυσικού κόσμου, πλημμυρισμένος με τα όνειρα όλων εμάς που ζούμε μέσα του. Πολλές φορές όμως οι καλλιτέχνες θα διαμαρτυρηθούν με το έργο τους, θα καταγγείλουν όλα αυτά που στερούν την ελευθερία μας. Σε ένα σύστημα που καλλιεργεί το εγώ αντί το εμείς, τα φεστιβάλ στις μέρες μας είναι αναγκαία όσο ποτέ. Τα φεστιβάλ είναι φορείς κοινωνικών μηνυμάτων με επίκεντρο τη σχέση τους με τον άνθρωπο και τις ανησυχίες του κάθε καιρού, αποτελούν συνεκτικό δεσμό με την κοινότητα και δημιουργούν παράλληλα προοπτικές ζύμωσης για νέους αγώνες και νέα ταξίδια.

Βρείτε τo αναλυτικό πρόγραμμα στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης animafest.com.cy και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Animafest Cyprus.