Γράφει ο Αιμίλιος Χαρμπής
Καθώς το 2025 σιγά σιγά μας αφήνει, εμείς θυμόμαστε τις ταινίες που είδαμε μέσα στη χρονιά, αναζητώντας εκείνες που μας εντυπωσίασαν περισσότερο, μας έβαλαν σε σκέψεις ή μας έκαναν να ξεχαστούμε για ένα δίωρο από τις έγνοιες της καθημερινότητας. Η ημερολογιακή κινηματογραφική χρονιά –και όχι η σεζόν– είχε σε γενικές γραμμές καλή «σοδειά», με μερικές σπουδαίες ταινίες, που θα διεκδικήσουν πιθανότατα και τα προσεχή βραβεία, κάποια πολυαναμενόμενα μπλοκμπάστερ («Superman», «Επικίνδυνη αποστολή», «Jurassic World: Αναγέννηση»), τα οποία μάλιστα κυκλοφόρησαν μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων, καθώς και μια σειρά από αρκετά καλά φιλμ, που δείχνουν ότι η «μεσαία τάξη» του σινεμά υπάρχει ακόμη, παρά την επέλαση του streaming.
Οσο για την ελληνική παραγωγή, κινήθηκε και αυτή σε αρκετά ικανοποιητικά επίπεδα, με τον Δημήτρη Νάκο να κάνει εξαιρετικό ντεμπούτο με το «Κρέας», τον Γιάννη Οικονομίδη να επιστρέφει με τη «Σπασμένη φλέβα» και τον Γιώργο Ζώη να αποσπά τα περισσότερα βραβεία –και την οσκαρική εκπροσώπηση– με το «Arcadia». Αν μας έλειψε κάτι φέτος αυτό ήταν περισσότερες αναπάντεχες ταινίες που να μας συναρπάσουν και να μας αναγκάσουν να τις συμπεριλάβουμε στη λίστα με τις δέκα καλύτερες. Αυτή περιέχει προφανώς υποκειμενικές επιλογές, δίχως αξιολογική σειρά, σύμφωνα μόνο με την ημερομηνία κατά την οποία κυκλοφόρησαν στις ελληνικές αίθουσες.
Flow: η γάτα που δεν φοβόταν το νερό
του Γκιντς Ζιλμπαλόντις
Η ταινία που απέσπασε το βραβείο Οσκαρ καλύτερου animation ήταν ένα απίθανο ταξίδι, στο οποίο μας προσκάλεσε ο Λετονός Γκιντς Ζιλμπαλόντις. Πλοηγός (κυριολεκτικά και μεταφορικά) ήταν μια γάτα, μαζί με τα υπόλοιπα ζώα, που σαλπάρουν ταξιδεύοντας σε έναν κόσμο δίχως καθόλου ανθρώπινη παρουσία. Η αιώνια φύση, που υπάρχει πέρα από τη δική μας παρουσία, υμνείται εδώ με τρόπο απλό αλλά ουσιαστικό, χωρίς υπερβολικό λυρισμό, αλλά με γνήσια οικολογική συνείδηση και μια γλυκιά αλληγορία πάνω στη δύναμη της συναδέλφωσης και της αλληλεγγύης, που λειτουργούν ως αντίδοτα στη σύγχρονη αποξένωση. Η γάτα του «Flow» μπορεί να μην έβγαλε μιλιά, ωστόσο «είπε» σίγουρα πολλά στις καρδιές μικρών και μεγάλων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Queer
του Λούκα Γκουαντανίνο
με τους Ντάνιελ Κρεγκ, Τζέισον Σβάρτσμαν
Σε πολλούς δεν άρεσε η διά χειρός Λούκα Γκουαντανίνο μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Γουίλιαμ Μπάροουζ στη μεγάλη οθόνη. Εμάς, αντιθέτως, μας συνεπήρε από το πρώτο καρέ η θυελλώδης ερμηνεία του Ντάνιελ Κρεγκ, ο οποίος αγκάλιασε δίχως αναστολές το όραμα του Ιταλού σκηνοθέτη και συνέβαλε τα μέγιστα ώστε το πνεύμα του βιβλίου να φτάσει στον θεατή. Αφθονος ιδρώτας, ραδιενεργός αισθησιασμός και μπόλικο αλκοόλ προστέθηκαν σε ένα απολαυστικό κοκτέιλ που είχε στόχο να αποκαλύψει την εγγενή μοναξιά του ανθρώπου, μέσα από τη δύναμη ενός απελπισμένου έρωτα.
The Brutalist
του Μπρέιντι Κορμπέ
με τους Εϊντριαν Μπρόντι,Φελίσιτι Τζόουνς
Τρία Οσκαρ και βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βενετίας για το φιλμ του Μπρέιντι Κορμπέ, ο οποίος έκανε τη δική του απόπειρα να αναμετρηθεί με το αμερικανικό όνειρο, και σε μεγάλο βαθμό ανήλθε στο ύψος της περίστασης. Είχε, βέβαια, σημαντική βοήθεια· αρχικά από τον απίθανο Εϊντριαν Μπρόντι, ο οποίος κέρδισε το δεύτερο Οσκαρ της καριέρας του, ερμηνεύοντας τον (καλλιεργημένο) Ευρωπαίο μετανάστη που καταφεύγει στην Αμερική σε αναζήτηση καλύτερης ζωής. Επιπλέον, από τον επίσης εξαιρετικό Γκάι Πιρς – τα πιο ενδιαφέροντα μέρη του φιλμ, όπως εκείνη η απόκοσμη σκηνή στην ιταλική Καράρα, χτίζονται άλλωστε ανάμεσα στους χαρακτήρες αυτών των δύο, με τον Κορμπέ να κάνει τις σωστές επιλογές και σε επίπεδο αισθητικής, εισάγοντάς μας για τα καλά στον κόσμο της ταινίας του και κάνοντάς μας να ξεχάσουμε (σχεδόν) τη μαραθώνια διάρκειά της.
Βερμίλιο
της Μάουρα Ντελπέρο
με τους Τομάσο Ράνιο, Ρομπέρτα Ροβέλι
Αργυρός Λέων στη Βενετία για ένα φιλμ που μας κέρδισε τόσο με την αισθητική του όσο και με την επιλογή να σταθεί απέναντι στις ιστορικές εξελίξεις με μονάδα μέτρησης τον άνθρωπο. Αυτό το πάντρεμα του προσωπικού στοιχείου με το καθολικό και το αιώνιο, που αναζητούν τόσοι και τόσοι αφηγητές της οθόνης –και όχι μόνο– το πετυχαίνει εδώ σχεδόν στην εντέλεια η Μάουρα Ντελπέρο, καταφέρνοντας μάλιστα να μιλήσει ταυτόχρονα και για την ιστορική πορεία της γυναικείας χειραφέτησης. Η δε κάμερά της είναι εξίσου αποτελεσματική, είτε πρόκειται για τα κλειστά, σχεδόν ερμητικά εσωτερικά πλάνα είτε για τα μεγαλειώδη εσωτερικά που αποθεώνουν τη βουνίσια φύση.
F1: Η ταινία
του Τζόζεφ Κοζίνσκι
με τους Μπραντ Πιτ,Ντάμσον Ιντρις
Εδώ δεν έχουμε κάποιο πολυβραβευμένο φιλμ, ούτε δεύτερα και τρίτα επίπεδα αφήγησης, που θα εξασκήσουν τα κινηματογραφικά μας αισθητήρια. Η ταινία του Τζόζεφ Κοζίνσκι ωστόσο, ιδίως στην IMAX εκδοχή της, απογείωσε την αδρεναλίνη μας όσο καμία άλλη και μας χάρισε γνήσια συγκίνηση, όπως ξέρει να κάνει το καλό mainstream σινεμά. Ο Μπραντ Πιτ, ο τελευταίος ίσως αστέρας της οθόνης που εκπέμπει τέτοιο μαγνητισμό, δίνει υπόσταση στον χαρακτήρα του, ενώ τα υπόλοιπα αναλαμβάνουν τα τεχνολογικά θαύματα της Φόρμουλα 1. Καθώς οι κινητήρες τους βρυχώνται, σχεδόν προσπαθείς κι εσύ να πιάσεις το τιμόνι…
Μια μάχη μετά την άλλη
του Πολ Τόμας Αντερσον
με τους Λεονάρντο ντι Κάπριο, Σον Πεν
Εννέα οσκαρικές υποψηφιότητες και αρκετός θόρυβος γύρω από ένα αναμφισβήτητα σπουδαίο φιλμ, που προσεγγίζει ίσως πιο εφευρετικά από κάθε άλλο το ζήτημα του διχασμού που ταλαιπωρεί τη σημερινή Αμερική. Ο Πολ Τόμας Αντερσον παντρεύει δεξιοτεχνικά διαφορετικά είδη (σάτιρα, μελόδραμα, ταινία δράσης), κρατάει το γκάζι του ρυθμού πατημένο σχεδόν σε όλη τη διάρκεια και τολμάει να μιλήσει, έστω αλληγορικά, για τις παράξενες εξαρτήσεις της αμερικανικής κοινωνίας. Φυσικά, διαθέτει και σπουδαίους πρωταγωνιστές σαν τον Λεονάρντο ντι Κάπριο, τον Μπενίσιο ντελ Τόρο και τον (απλά αμίμητο) Σον Πεν.
Ενα απλό ατύχημα
του Τζαφάρ Παναχί
με τους Βαχίντ Μομπασερί,Μαριάμ Αφσαρί
Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες για τον Ιρανό Τζαφάρ Παναχί, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει αναλάβει ρόλο παραπάνω από εκείνον που αναλογεί σε έναν απλό κινηματογραφιστή. Οπως έχει κάνει και σε άλλες ταινίες του, έτσι και εδώ καυτηριάζει τα κακώς κείμενα της χώρας του –συγκεκριμένα, τις τακτικές βασανισμού που χρησιμοποιεί το καθεστώς απέναντι στους αντιπάλους του– μέσα από μια πολύ απλή αλλά διαφωτιστική ιστορία. Δεν μένει όμως μόνο εκεί. Με γνήσια κωμική φλέβα, παλεύει να ρίξει φως στα κάθε είδους σκοτάδια, ενώ παράλληλα θέτει –και σε ένα βαθμό απαντά– καίρια ερωτήματα ηθικής φύσης.
Βουγονία
του Γιώργου Λάνθιμου
με τους Εμα Στόουν, Τζέσι Πλίμονς
Διεύρυνε φέτος το σερί των σπουδαίων ταινιών του ο Γιώργος Λάνθιμος με μια χορταστική σάτιρα πάνω στον σύγχρονο κόσμο της εταιρικής ασυδοσίας και των θεωριών συνωμοσίας. Η Εμα Στόουν και ο Τζέσι Πλίμονς αναλαμβάνουν –και φέρουν εις πέρας υπέροχα– τους αντίστοιχους ρόλους, καθώς ο Λάνθιμος κινείται άνετα μεταξύ κωμικών, δραματικών, αλλά και σπλάτερ στοιχείων, δοκιμάζοντας, κατά την προσφιλή τακτική του, και τις αντοχές όσων παρακολουθούν. Επιφυλάσσει δε ένα απίθανο φινάλε, εκεί όπου η επιστημονική φαντασία συναντά τη φιλοσοφική ενατένιση και ο θεατής φτάνει στους τίτλους τέλους με το στόμα ανοιχτό.
Καμία άλλη επιλογή
του Παρκ Τσαν-γουκ
με τους Λι Μπιουνγκ-χαν, Σον Γε-τζιν
Σπουδαίο σινεμά και από τον ιδιοφυή Κορεάτη δημιουργό, ο οποίος αυτή τη φορά ασχολήθηκε με τη σύγχρονη εργασιακή πραγματικότητα. Ο άκρατος ανταγωνισμός, η κυνικότητα και ο κοινωνικός αυτοματισμός, που συχνά κυριαρχούν στις εργασιακές σχέσεις, μπαίνουν εδώ στο στόχαστρο και πυροβολούνται ανελέητα, μέσα ακριβώς από την ανάδειξή τους στον μέγιστο βαθμό, την ώρα που οι έννοιες της ηθικής και της δικαιοσύνης αποδομούνται σαρκαστικά. Ολα αυτά σε ένα πακέτο χαρακτηριστικής ασιατικής κινηματογραφικής αισθητικής, που δεν κάνει οικονομία στο μαύρο χιούμορ, ούτε στις αιματηρές σεκάνς.
Misericordia
του Αλέν Γκιροντί
με τους Φελίξ Κισίλ,Κατρίν Φροτ
Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη λίστα ανήκει ακριβώς στην κατηγορία αυτών των αναπάντεχων μικρών διαμαντιών που περιγράψαμε και στην εισαγωγή. Αντλώντας από τον Ντοστογιέφσκι αλλά και τον Παζολίνι, ο Γάλλος Αλέν Γκιροντί μας βάζει σε ένα σύμπαν ηθικών διλημμάτων, υφέρποντος ερωτισμού και κωμικής παραδοξότητας που γοητεύει. Ο κεντρικός του ήρωας είναι ίσως ο πιο ενδιαφέρων από όσους είδαμε φέτος στη μεγάλη οθόνη, ενώ γύρω του περιστρέφονται και άλλοι μοναδικοί χαρακτήρες (με κορυφαίο έναν ερωτιάρη… ιερέα) δημιουργώντας ένα πλέγμα προσώπων με πολυεπίπεδες διασυνδέσεις μεταξύ τους.
