Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η έκτη έκδοση του Queer Wave Festival έριξε την αυλαία Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου, μετά από δέκα μέρες. Στο ΝΙΜΑC φιλοξένησε πλειάδα προβολών και άλλων δραστηριοτήτων, όπως dj sets, εργαστήρια κ.ά. που έδωσαν τη δυνατότητα στο κοινό να γνωρίσει την queer δημιουργία ή και να απολαύσει ενδιαφέρουσες ταινίες και αφιερώματα, όπως το αφιέρωμα στην Παλαιστίνη, το αφιέρωμα σε φοιτητικές ταινίες της σχολής κινηματογράφου της Γαλλίας La Fémis, αλλά και τρεις ταινίες από το αρχείο. Για την 6η έκδοση του Queer Wave μίλησε στην «Κ» ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Diego Armando Aparicio. Ο Diego λέει πως κάθε χρόνο η ομάδα που διοργανώνει το Queer Wave διευρύνεται και αλλάζει πλέον με αρκετά οργανικούς τρόπους, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «ότι το φεστιβάλ αναπτύσσει μέσα στα χρόνια τη δική του οικογένεια, και εντός της ομάδας διοργάνωσης, αλλά και ως προς το κοινό που φιλοξενεί και προσελκύει».
–Έκτη χρονιά για το Queer Wave, τι είδαμε φέτος;
–Όπως κάθε χρόνο, το πρόγραμμα παρουσίασε ένα εξαιρετικά πλούσιο φάσμα από θεματικές: αρρενωπότητες, θηλυκότητες, τρανς ιστορίες που σπάζουν καθιερωμένους φραγμούς με αισθητή δόση χιούμορ, αφιέρωμα στην Παλαιστίνη και στους κοινούς αγώνες των ανθρώπων για απελευθέρωση είναι όλα μέρος του φετινού προγράμματος. Είχαμε οργανώσει ένα πολυδιάστατο πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους αφιερωμένο στην τέχνη του drag, ένα πρόγραμμα που επιμελήθηκε το φεστιβάλ Positively Different Short Film Festival της Αθήνας, και ένα αφιέρωμα σε φοιτητικές ταινίες της φημισμένης και διεθνούς κύρους σχολής κινηματογράφου της Γαλλίας La Fémis, όπου φοίτησαν ονόματα όπως: Κώστας Γαβράς, Alain Resnais, Louis Malle, Claire Denis και Céline Sciamma. Από τις μεγάλου μήκους ταινίες μας ξεχώρισαν ταινίες που βραβεύθηκαν με Teddy στην Berlinale (If You Are Afraid You Put Your Heart Into Your Mouth and Smile), ένα καθηλωτικό ντοκιμαντέρ για τη συνεχή διαπραγμάτευση και ανακατασκευή της ανθρώπινης ταυτότητας από τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη (Σύλβια Ρόμπυν), αλλά και το νέο ντοκιμαντέρ της Κύπριας σκηνοθέτιδος Besire Paralik (One Homeland Two Homes). Παρουσιάσαμε επίσης τρεις ταινίες από το αρχείο: ένα πρωτοποριακό, cult και αυτοβιογραφικό έργο από το 1980 (Taxi zum Klo), καθώς και δύο ταινίες από τον David Lynch (Mulholland Drive και The Elephant Man) στον οποίο το Queer Wave φέτος αποδίδει φόρο τιμής: δύο ταινίες-αφιερώματα, αλλά και πολλαπλές αναφορές και άλλες μικρές μουσικές-καλλιτεχνικές παρεμβάσεις στον χώρο του φεστιβάλ.
–Ποια ήταν η λογική συγκρότησης του φετινού προγράμματος;
–Η λογική του ευρύτερου προγράμματος ήταν όπως πάντα να φέρει στο κοινό της Κύπρου κουήρ ταινίες από διάφορα γεωγραφικά και χρονικά συγκείμενα, και να δώσει χώρο σε πολλές νέες φωνές της διεθνούς κινηματογραφικής σκηνής. Το αφιέρωμα στον David Lynch προέκυψε για διάφορους λόγους: επειδή ήταν ένας σκηνοθέτης πολύ αγαπητός που απεβίωσε φέτος, επειδή άγγιξε τον κόσμο ολόκληρο αλλά και την queer κοινότητα με την ανοιχτή του καρδιά και την ευρηματικότητά του στην έβδομη τέχνη, και επειδή οι δύο ταινίες που προτείνουμε μπορούν να αναγνωστούν και μέσα από το πρίσμα της ομοερωτικής έλξης ή της διαφορετικότητας, αντίστοιχα – και θέλουμε να προσκαλέσουμε το ευρύ κοινό να τις βιώσει και με αυτό τον τρόπο. Έπειτα, ζούμε σε καιρούς όπου όλα φαίνονται σαν μάχη ανάμεσα σε ελπιδοφόρο φως και βαθύ σκοτάδι, οπισθοδρομήσεις που καθιστούν το μέλλον μια επανάληψη του παρελθόντος, η ανθρώπινη βία συναντά τη συλλογική καλοσύνη, και όλα αυτά είναι ιδέες και στοιχεία που o Lynch τίμησε σε όλους τους κόσμους που έπλασε μέσα από τη φιλμογραφία του. Εκτός από ταινίες, φιλοξενούμε ένα μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών από την εγχώρια σκηνή για DJ set, περφόρμανς, live μουσική, οπτικοακουστικές παρεμβάσεις, drag shows, αναγνώσεις, και μια έκθεση φωτογραφίας. Είναι όλοι τρόποι μέσα από τους οποίους μπορεί ένα πολύ ευρύ κοινό να ανακαλύψει και να αλληλεπιδράσει με το Queer Wave, και είναι όλοι τρόποι μέσα από τους οποίους επιθυμούμε να ενδυναμώνουμε με τον τρόπο που μπορούμε το δίκτυο της εγχώριας καλλιτεχνικής δραστηριότητας.
–Έχεις δραστηριοποιηθεί σε αρκετά φεστιβάλ ως μέλος σε κριτικές επιτροπές, αυτές οι συνεργασίες πώς επηρέασαν τη δική σου ματιά για την τέχνη, αλλά και τη διοργάνωση του Queer Wave;
–Στο αριστούργημα του Wong Kar Wai, «In the Mood for Love», ακούγονται τα λόγια: «όταν δώσεις προσοχή, παρατηρείς πράγματα». Για μένα όλη η τέχνη του κινηματογράφου είναι η τέχνη της παρατήρησης: σε τι επιλέγουμε να δώσουμε την προσοχή μας; Ως κινηματογραφιστές, ως κοινό, ως φεστιβάλ, ως κοινωνία. Αυτό για μένα είναι κάτι σχεδόν ιερό και βαθιά συνδεδεμένο με την έννοια της ενσυναίσθησης και της ικανότητάς μας για ανθρώπινη σύνδεση. Σε κάθε κριτική επιτροπή και σε κάθε φεστιβάλ, όπως και στο σπίτι μου κατά τη διαδικασία επιλογής για το Queer Wave, βυθίζομαι βαθιά μέσα στον κόσμο πολλών ταινιών, και όλες τους διαμορφώνουν μέσα στον χρόνο το πώς βιώνω κάθε φορά στο μέλλον τον κινηματογράφο. Είναι ένα δώρο ανεκτίμητο για μένα αυτό το πράγμα. Αλλά και πιο πρακτικά: πολλές ταινίες που λάτρεψα σε φεστιβάλ του εξωτερικού ή που είχα την τιμή να βραβεύσω συλλογικά με άλλους δημιουργούς, είχα και την τεράστια χαρά να τις καλέσω και στο Queer Wave, για ένα κοινό που ονειρευόμουν να τις ανακαλύψει και να της αγαπήσει όσο τις αγάπησα κι εγώ. Αντίστοιχα, είναι για μένα τεράστια ικανοποίηση να βλέπω ότι σε φεστιβάλ του εξωτερικού καταλήγουν να φιλοξενούνται ταινίες που άλλα άτομα ανακάλυψαν στο Queer Wave.
–Έχει φτάσει το φεστιβάλ στο σημείο που επιθυμείτε, τόσο σε δημιουργικό επίπεδο όσο και σε θέμα αποδοχής από το κοινό;
–Σε δημιουργικό επίπεδο τολμώ να πω πως ποτέ δεν υπήρξα πιο ικανοποιημένος από το πώς βαδίζει στην παρούσα το φεστιβάλ. Κάθε χρόνο –και ειδικότερα φέτος– η ομάδα που διοργανώνει το Queer Wave διευρύνεται και αλλάζει πλέον με αρκετά οργανικούς τρόπους, που εμένα προσωπικά μόνο χαρά και οπτιμισμό μου προσφέρουν: το ότι το φεστιβάλ αναπτύσσει μέσα στα χρόνια τη δική του οικογένεια, και εντός της ομάδας διοργάνωσης, αλλά και ως προς το κοινό που φιλοξενεί και προσελκύει. Είναι απίστευτα ενθαρρυντικά επίσης τα σχόλια που παίρνουμε κάθε φορά και από τους διεθνείς κινηματογραφιστές που έχουμε τη χαρά να μπορούμε να φιλοξενούμε. Στην 6η μας διοργάνωση δεν μου αρέσει πλέον να μιλώ για αποδοχή, γιατί το φεστιβάλ εξελίσσεται, αγκαλιάζει ανθρώπους και αγγίζει καρδιές πολύ πιο πέρα από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, και αυτό το βλέπουμε και μας το λένε επανειλημμένα. Χαίρομαι αφάνταστα που γίνεται σε βάθος χρόνου, με συνέπεια και σταθερότητα αυτή η ζύμωση των κοινοτήτων. Λυπάμαι κάποτε που παρατηρώ ακόμη μετά από έξι χρόνια την απουσία πολλών κινηματογραφιστών της Κύπρου από το φεστιβάλ, σαν το Queer Wave να μην αφορούσε την τέχνη με την οποία καταπιάνονται. Το πραγματικό πρόβλημα όμως δεν είναι η αποδοχή του κόσμου, ο κόσμος ήδη το αγάπησε το φεστιβάλ σε μεγάλο βαθμό, και φαίνεται. Ο κίνδυνος είναι η επισφάλεια, η αμέλεια και ο συντηρητισμός του πολιτιστικού τοπίου στην Κύπρο, και η απουσία μιας αρωγής που να χτίζεται αμφίδρομα και με ευαισθησία μεταξύ κρατικών θεσμών και δημιουργών. Η τέχνη διευρύνει τη σκέψη, ανοίγει μάτια και καρδιές, δεν σφραγίζει στόματα.
Ο κινηματογράφος μπαλώνει καρδιές, φτάνει να τον αφήσουμε, λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Queer Wave Festival, Diego Armando Aparicio.
–Ο queer κινηματογράφος έχει αλλάξει την εικόνα των queer ατόμων ή έχει συντείνει στην αλλαγή στάσης της κοινωνίας;
–Θέλω να πιστεύω πως ναι. Για όλους τους λόγους που έχω αναφέρει πιο πάνω. Ο κινηματογράφος μπαλώνει καρδιές, φτάνει να τον αφήσουμε.
–Η φόρμα queer κινηματογράφος έχει διατηρήσει την παλιότερη δυναμική της ή τείνει να «κανονικοποιείται»;
–Γενικά ο όρος queer αφορά οτιδήποτε πέραν της κανονικότητας. Είτε μιλάμε για κανονικότητα στη σεξουαλικότητα ή την έκφραση φίλου είτε μιλάμε για κανονικότητα στον τρόπο έκφρασης μιας οπτικοακουστικής αφήγησης είτε για οτιδήποτε άλλο. Ως εκ τούτου, είναι ένας όρος του οποίου τα όρια μεταβάλλονται όσο μεταβάλλονται και οι κανονικότητες που μας διέπουν ως κοινωνία (αυτά που θεωρούμε κανονικά). Εξ ορισμού, δεν μπορεί ποτέ το queer να γίνει κανονικότητα, γιατί είναι πάντα αυτό που μέλλει γενέσθαι, αυτό που φανταστήκαμε αλλά ακόμα δεν βιώσαμε, η ελευθερία που επιθυμούμε αλλά ακόμα δεν κατακτήθηκε. Και τα όρια αυτά είναι δυναμικά, μεταβάλλονται συνέχεια στον χρόνο. Εάν χρησιμοποιούμε σωστά τον όρο queer, τότε δεν τον περιορίζουμε σε καμιά συγκεκριμένη ταυτότητα ή χρονική συγκυρία. Εάν συζητείται περισσότερο όμως καθετί queer, τότε προκύπτει το εξής παράδοξο: μήπως ο μεγαλύτερος χώρος που καταλαμβάνει στον δημόσιο διάλογο το καθιστά «κανονικό»; Είναι μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, την οποία προτιμώ να αφήσω ανοιχτή όπως της αρμόζει.
–Υπάρχει εγχώρια δημιουργία queer κινηματογράφου ή σοβαρής queer δημιουργίας;
–Βεβαιότατα. Μια από τις ωραιότερες εκπλήξεις για μένα από τότε που ξεκίνησε το Queer Wave το 2020 ήταν η συνειδητοποίηση ότι τα παραδείγματα κουήρ δημιουργίας στον κινηματογράφο της Κύπρου πολλαπλασιάζονται. Αν είχαμε μόλις 3 ή 4 τέτοια παραδείγματα συνολικά πριν από το 2020, είναι πραγματικά αξιοσημείωτο και ελπιδοφόρο ίσως το γεγονός ότι έκτοτε έχουμε 3 ή 4 ταινίες από Κύπρο σε κάθε διοργάνωση του φεστιβάλ μας από το 2021 μέχρι το 2025. Οι πλείστες μικρού μήκους προφανώς, όμως υπάρχουν ήδη και μεγάλου μήκους ταινίες που δεν θα αργήσουμε να φιλοξενήσουμε, τόσο εμείς όσο και τα άλλα φεστιβάλ της Κύπρου. Είναι μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα χρονική περίοδος για τους queer δημιουργούς της Κύπρου και της κυπριακής διασποράς, τόσο στον κινηματογράφο όσο και στους άλλους τομείς της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Και είναι αναμφίβολη η συνέργεια που υπάρχει μεταξύ των διαφόρων τομέων. Γι’ αυτό και το Queer Wave από τις αρχές του δίνει πλατφόρμα σε δημιουργούς από ένα ευρύ φάσμα της καλλιτεχνικής κοινότητας μέσα από παράλληλες δράσεις.
