Του Απόστολου Κουρουπάκη
«Το Νησί» είναι η καινούργια παραγωγή της ΕΘΑΛ, σε συνεργασία με την Point To Contemporary Theater και την παράσταση σκηνοθετεί ο Αχιλλέας Γραμματικόπουλος. Το κείμενο είναι των Αχιλλέα Γραμματικόπουλου και Μιχάλη Κολοκοτρώνη και το έργο είναι εμπνευσμένο από το «The Island» του Athol Fugard. «Το Νησί» εστιάζει στο συλλογικό τραύμα της σύγχρονης κυπριακής κοινωνίας, φωτίζοντας τις δύο όψεις μιας διαιρεμένης ταυτότητας και αναδεικνύει τη βία που υπέστησαν άνθρωποι λόγω της πίστης ή της καταγωγής τους. Επί σκηνής βρίσκονται οι ηθοποιοί Γιώργος Ευαγόρου και Ιζέλ Σεϊλανί, οι οποίοι μιλούν στην «Κ» για το έργο, τον «Άλλο» και για το αν λέγονται αλήθειες στο θεατρικό σανίδι.
«Οι αλήθειες είναι καταγεγραμμένες, ο καθένας τις αντιλαμβάνεται και τις επεξεργάζεται όπως μονάχα ο ίδιος ξέρει. Το μεγάλο θέμα είναι να μην έρθει στον χώρο του θεάτρου προκατειλημμένος και με πάγιες στερεωμένες απόψεις» λέει ο Γιώργος Ευαγόρου για το αν είναι εύκολο να ειπωθούν ιστορικές αλήθειες στο θέατρο.
–Υποθέτω πως δεν θα γίνει μάθημα ιστορίας… είναι εύκολο μέσα από τη θεατρική συνθήκη να ειπωθούν δύσκολες αλήθειες;
Γιώργος Ευαγόρου: Σίγουρα με αυτό το έργο δεν κάνουμε διδακτισμό, δεν κουνάμε το δάχτυλο και λέμε θυμάστε τι έγινε, τι έπρεπε να γίνει και πώς είναι γραμμένη η ιστορία. Ακόμα και η ίδια η ιστορία γράφεται πάντοτε από τη μεριά του νικητή ή του χαμένου, με κρυμμένες αλήθειες και αρκετά γεγονότα που μπορεί να μη συνέβησαν ακριβώς όπως είχαν συμβεί. Μέσα από τη θεατρική συνθήκη όπως την ονομάζετε εσείς, εγώ θα έλεγα από μία ζωντανή πράξη όπου συν-κινούνται ταυτόχρονα θεατές και ερμηνευτές, λέμε την ιστορία μέσω αναπαράστασης των συνθηκών και των συναισθημάτων που διαδραματίστηκαν την εποχή εκείνη, την ημερομηνία εκείνη στο συγκεκριμένο χώρο. Οι αλήθειες είναι καταγεγραμμένες, ο καθένας τις αντιλαμβάνεται και τις επεξεργάζεται όπως μονάχα ο ίδιος ξέρει. Το μεγάλο θέμα είναι να μην έρθει στον χώρο του θεάτρου προκατειλημμένος και με πάγιες στερεωμένες απόψεις. Εμείς λέμε την ιστορία με ουδέτερη χροιά δεν παίρνουμε θέση, πώς θα αντιληφθεί ο θεατής και τι θα αποκομίσει εναπόκειται στον ίδιο.
Ιζέλ Σεϊλανί: Πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να δείχνει την αλήθεια. Επιλέγω να λέω «να δείχνει» αντί «λέω», επειδή η αλήθεια έχει να κάνει πολύ με την προοπτική. Για τις ίδιες πράξεις, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικές απόψεις και η νίκη κάποιου μπορεί να θεωρηθεί ως ήττα του άλλου. Ενώ το θέατρο, πάνω απ’ όλα, στοχεύει στο να φέρει μια νέα προοπτική, με διαφορετική εστίαση σε μια πράξη. Λειτουργεί σαν καθρέφτης για να δείξει την κρυμμένη αλήθεια πέρα από όλη τη διδαχθείσα και μαθημένη ιστορία. Οι τέχνες, πέρα από την πολιτική δήλωση, φέρνουν την ανθρωπιστική αντίληψη που οδηγεί το κοινό σε μια κατανόηση μέσω της καρδιάς, όχι μόνο με το μυαλό. Για να εκφράσουν τη δύσκολη αλήθεια, οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι γενναίοι και πιστεύω ότι είμαστε.
–Η παράσταση λέτε δεν αναζητεί τη «θέση», αλλά την παρατήρηση… πόσο λείπει η θέαση της άλλης πλευράς και του Άλλου;
Γ.Ε.: Νομίζω ότι δεν λείπει καμιά θέση, είναι γκρίζο σημείο που βρίσκεται μπροστά μας, μέσα μας, και προσπαθούμε να βρούμε το χαμένο κομμάτι του παζλ.
Ι.Σ.: Η παρατήρηση και η προοπτική αποτελούν ένα εντυπωσιακό μέρος της εμπειρίας για το κοινό. Επειδή θα γίνουν μάρτυρες μιας διαδικασίας όπου η έντονη μεταμόρφωση των χαρακτήρων μάς οδηγεί και μας κάνει να νιώθουμε ότι τελικά παραδεχόμαστε ότι η ανθρωπότητα είναι μία. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να βλέπουμε και να δημιουργούμε ενσυναίσθηση για το κοινό σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Στη ζωή δεν συναντάμε πραγματικά ανθρώπους, δεν γνωρίζουμε πολλά. Η καπιταλιστική ψυχολογία που καταναλώνει ορίζει τις σχέσεις σε αυτή την εποχή ως «ρηχές»... Οι άνθρωποι σπάνια κατανοούν και μοιράζονται τις βαθιές ιδιότητες και τις αναμνήσεις του ανθρώπου. Σε αυτή την παράσταση, δύο χαρακτήρες καταφέρνουν να γίνουν φίλοι σε ένα ταξίδι που ορίζεται από τις πολιτικές αρχές ως «εχθρός»... Έτσι, η παράσταση στοχεύει να διερευνήσει μέσα από την ιστορία του Ιμπραήμ και του Ανδρέα ότι πέρα από κάθε άνθρωπο είναι ένας άνθρωπος. Πιστεύουν σε διαφορετικό Θεό, αγωνίζονται για διαφορετικές πολιτικές ιδέες, αλλά και οι δύο είναι άνθρωποι.
–Ποιος είναι τελικά ο Άλλος στην κυπριακή κοινωνία ένθεν κακείθεν της Πράσινης Γραμμής;
Γ.Ε.: Αυτή η απάντηση μπορεί να δοθεί από τον καθένα ξεχωριστά μετά από την παρακολούθηση της παράστασης. Όταν παρακολουθήσετε την παράσταση, θα πάρετε τη δική σας απάντηση.
Ι.Σ.: Μπορείς να αποκαλέσεις ένα άτομο «άλλο» μόνο αν ο ίδιος είσαι εκτός πλαισίου. Για μένα δεν υπάρχει «άλλος»... Αυτή είναι μια δήλωση που διδάσκεται και μαθαίνεται και μπορεί να γίνει πραγματικότητα μόνο σε περίπτωση που είσαι έξω από κάτι. Γιατί όποιος έχει καρδιά μπορεί να δει έναν άνθρωπο απλώς ως άνθρωπο. Σκεφτείτε τα παιδιά. Δεν ξέρουν τους άλλους, δεν ξέρουν τη γλώσσα, δεν ξέρουν τη θρησκεία... Βλέπουν τον άνθρωπο ως άνθρωπο. Γιατί μια αγνή καρδιά βλέπει πρώτα τον άνθρωπο ως άνθρωπο, όχι τον άλλον. Δείτε τις μητέρες: μια απώλεια είναι απώλεια για κάθε μητέρα. Και χρειάζεσαι μόνο μια αγνή καρδιά και ένα αντικειμενικό μυαλό για να μη βλέπεις κάποιον ως «άλλο». Μερικές φορές νιώθω «άλλος» στο νότο επειδή μιλάω τουρκικά, αλλά νιώθω και «άλλος» στο βορρά επειδή με βλέπουν ως ένα άτομο που προσπαθεί σκληρά να μάθει ελληνικά για να σπάσει το γλωσσικό φράγμα για να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους. Στον καπιταλιστικό κόσμο όπου όλη η Μεσόγειος ζει τη μετανάστευση, μαζικές μετακινήσεις και ανθρώπους που υποφέρουν από πολέμους. Το «άλλος» δεν είναι τρόπος να ορίσουμε ένα άτομο... Το «άλλος» είναι μια πολιτική δήλωση που επινοήθηκε από τα καπιταλιστικά καθεστώτα για να προσπαθήσουν να μειώσουν την αξία των ανθρώπων, να ατιμάσουν και να νιώσουν μεγαλύτεροι κατά κάποιο τρόπο για την εγωιστική ναρκισσιστική αντίληψή τους.
–Η γλωσσική ιδιαιτερότητα της παράστασης, με ελάχιστα μέρη να μην είναι μεταφρασμένα, σε τι στοχεύει;
Γ.Ε.: Ο λόγος που δεν έχουν μεταφραστεί, και ο λόγος που δεν υπάρχουν υπέρτιτλοι (θα υπάρξουν μόνο σε μερικές παραστάσεις) είναι για να νιώσουμε τα συναισθήματα και του ενός ήρωα και του άλλου χωρίς να καταλαβαίνουμε τη γλώσσα. Πρέπει να νιώσει ο θεατής το ίδιο συναίσθημα που νιώθει ένας φυλακισμένος μαζί με το συγκρατούμενό του. Δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα, δεν μπορεί να αντιληφθεί τι θέλει να πει ο συγκρατούμενός του, πρέπει να συγκεντρωθεί και να καταλάβει το νόημα του αποφθέγματος όλου αυτού του μονολόγου ας πούμε, που ακούγεται στο ίδιο κελί μαζί του. Αν μεταφραζόταν ή αν παρουσιαζόταν με υπέρτιτλους δεν θα έχει κανένα νόημα αυτή η παράσταση.
Ι.Σ.: Η παράσταση σχεδιάστηκε πρώτα απ’ όλα από τους θεατρικούς συγγραφείς και τον σκηνοθέτη με τρόπο που να αγγίζει την καρδιά του κοινού. Η γλώσσα είναι μελωδία, μπορεί να παίξει σε διαφορετικούς ρυθμούς και συγχορδίες και νότες. Αλλά το θέατρο ως τέχνη μιλάει κυρίως και πιο αποτελεσματικά με σιωπή, παύσεις, πράξεις... Ο καθηγητής μου στη δραματική σχολή έλεγε «στη μουσική υπάρχουν και παύσεις» που σημαίνει ότι υπάρχουν βαθύτερα νοήματα, όταν η γλώσσα σταματά. Το θέατρο δεν είναι μόνο μια τέχνη ποιητικής, είναι μια τέχνη έκφρασης με όλη την ανάσα, τον χτύπο της καρδιάς, τα γέλια και τα δάκρυα... Η γλώσσα είναι σημαντική, αλλά σέβομαι τον σκηνοθέτη μας [σ.σ. Αχιλλέα Γραμματικόπουλο] για τη σοφή επιλογή του στη γλώσσα της παράστασης, επειδή καταφέρνει να δημιουργήσει αισθητικά και πολιτικά επίπεδα στην καλλιτεχνική διαδικασία με όλες τις λεπτομερείς επιλογές του. Υπάρχουν πολύ σαφείς και εντυπωσιακοί λόγοι, στόχοι σε όλες τις γλωσσικές επιλογές του σκηνοθέτη.
Οι άνθρωποι έχουν πάντα την τάση να προχωρούν
–Γιατί νομίζετε πως είναι δύσκολη η συνύπαρξη σήμερα;
Γ.Ε.: Δεν είναι δύσκολη καμιά συνύπαρξη. Υπάρχουν κάποια πράγματα που έχουν εδραιωθεί μέσα μας από μικρά παιδιά, διδασκόμενοι μία ιστορία που ποτέ δεν ψάξαμε πραγματικά. Είναι μία ιστορία καταγεγραμμένη, αληθινή ιστορία, αλλά δεν ψάξαμε οι ίδιοι να δούμε τι απ’ αυτό μας κάνει να μένουμε πίσω στη συνύπαρξη. Μην ξεχνάμε ότι αυτές οι συνθήκες, συνθήκες πολέμου, εμπόλεμες, μεταπολεμικές, συμβαίνουν για τα οφέλη των μεγάλων, το θέμα είναι ποιοι την πληρώνουν. Το να συνυπάρχεις με έναν άνθρωπο ανεξαρτήτως χρώματος, θρησκείας, εθνικότητας κτλ., είναι δικό μας θέμα, που πρέπει εμείς οι ίδιοι να το ψάξουμε, με όλες τις δικλίδες ασφαλείας που μας έχουν εμπλουτίσει τα τελευταία χρόνια.
Ι.Σ.: Να ζούμε μαζί, με ποιον...; Αν εννοείτε Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους μαζί, αυτή δεν είναι η αλήθεια. Οι άνθρωποι ζουν ήδη μαζί. Ο κόσμος είναι ένα μεγάλο μείγμα ανθρώπων. Στην Κύπρο, πολλές διαφορετικές θρησκείες, γλώσσες, εθνικότητες ζουν σε αρμονία. Στην πραγματικότητα, ένας πολιτικός διαχωρισμός και μια επιβαλλόμενη πραγματικότητα «δίνεται» στους Κύπριους εδώ και πολλά χρόνια. Οι άνθρωποι αισθάνονται ανασφαλείς μερικές φορές λόγω του μεταπολεμικού τραύματος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να ζήσουν μαζί. Όταν υπάρχει ένας αρουραίος στο σπίτι σου, δεν καις το σπίτι σου. Οι άνθρωποι γενικά έχουν πάντα την τάση να προχωρούν, να συγχωρούν, να ξεχνούν και να αντιμετωπίζουν...
–Εσείς ήλθατε αντιμέτωποι με τα δικά σας τραύματα ή θέσεις και πώς τα αντιμετωπίσατε;
Γ.Ε.: Όλα ξεκινούν από τη διαπαιδαγώγηση, όλα ξεκινούν με τη δουλειά που κάνεις μέσα σου, όλα ξεκινούν στο πόσο επηρεάζεσαι, πόσο αφήνεις να επηρεαστείς και πώς το μετατρέπεις αυτό μέσα σου. Κάθε άνθρωπος έχει την ελευθερία να ενεργήσει και να πράξει με τα δικά του θέλω, αλλά να υπάρχει κάποιο υπόβαθρο. Το τραύμα ή η θέση αποφασίζεται καθαρά από εμάς τηρουμένων των αναλογιών, και λαμβάνοντας τις συνέπειες. Αλλά, αν είναι καθαρή η θέση μας, αν είναι καθαρά τα επουλωμένα τραύματα των πληγών, τότε η κάθε συνέπεια δεν είναι παρά μόνο η ένδειξη της απόφασής μας.
Ι.Σ.: Ως ηθοποιός που έχει αφιερώσει τη ζωή του στο θέατρο, μπορώ ειλικρινά να πω ότι για μένα δεν θα υπάρξει ποτέ ένας «άλλος». Δεν αφήνω τον εαυτό μου να νιώθει φόβο ή απόσταση από καμία κοινότητα ή κανένα άτομο. Αγωνίζομαι μέσα από την τέχνη μου και αγωνίζομαι για να ευαισθητοποιήσω τις κοινότητες, ώστε να αντιμετωπίσουν το μεταπολεμικό τραύμα. Εκπροσωπώ μια γενιά στην οποία το μεταπολεμικό τραύμα μεταφέρεται ως πολιτιστική κληρονομιά, αλλά νιώθω δυνατός και δεν νιώθω μόνος που εργάζομαι μέσα από μια προοπτική που υποστηρίζει την αδελφοσύνη ανθρώπων από οποιαδήποτε γλώσσα, οποιαδήποτε θρησκεία... Πιστεύω στην ειρήνη στην καρδιά, στην ειρήνη στο νησί.
Πληροφορίες
«Το Νησί», σκηνοθεσία Αχιλλέας Γραμματικόπουλος. Επί σκηνής: Γιώργος Ευαγόρου, Ιζέλ Σεϊλανί. Φωνή Άγγλου ανακριτή: Δημήτρης Δημητρίου, φωνή επικουρικού αστυνομικού: Cagdas Polili
Παραστάσεις: 20, 21, 24, 27, 28 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου, ώρα 8:30 μ.μ. 16, 23, 30 Νοεμβρίου, ώρα 6:30 μ.μ. WhereHaus 612, Ιωάννη Κουσουλίδη 5, Παλλουριώτισσα, Λευκωσία. Κατάλληλο για άτομα 15 ετών και άνω. Πληροφορίες τηλέφωνο 25877827.
