Του Απόστολου Τομαρά
Νέα δεδομένα στις προκλητικές επιδιώξεις της Τουρκίας εντός της κυπριακής ΑΟΖ, ενδεχομένως, να δημιουργήσουν τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας, την προηγούμενη εβδομάδα και αφορούν τις πραγματικές δυνατότητες των δυο γεωτρύπανων που βρίσκονται στην περιοχή. Η αποκάλυψη, χωρίς επίσημη διάψευση από τους κατ’ άλλα λαλίστατους σε τέτοιες περιπτώσεις τούρκους αξιωματούχους, ότι η κρατική εταιρεία πετρελαίων της χώρας, ιδιοκτήτης των δυο γεωτρύπανων, έχει συμπεριληφθεί στη μαύρη λίστα εταιρειών μόνο για τις δραστηριότητες της στην ανατολική Μεσόγειο, αναμφίβολα αποτελεί σοβαρό πλήγμα στην προσπάθεια που καταβάλλει η Τουρκία να πάρει μια θέση στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής.
Η δεύτερη διαπίστωση αφορά το ουσιαστικό κομμάτι των εργασιών και το κατά πόσο το εμπάργκο απλά καθυστερεί, ή επηρεάζει σε βάθος τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Το άλλο στοιχείο που χρήζει ανάλυσης έχει να κάνει με τις εναλλακτικές επιλογές που έχει ενώπιόν της η Τουρκία, προκειμένου να ξεπεράσει το σκόπελο του εμπάργκο σε συνδυασμό με τα επόμενα βήματα εντός της ΑΟΖ, νοουμένου ότι τέλος του χρόνου αρχές του επόμενου ξεκινούν εργασίες από την ENI και TOTAL. Σε μια πρώτη αποτίμηση της φυγής του «Γιαβούζ» από την Καρπασία, προς περιοχή της Μερσίνας αλλά και των αποκαλύψεων για εμπάργκο από τέσσερις εταιρείες, μια σημαντική μερίδα των απόψεων που καταγράφονται είναι προς τη θετική πλευρά.
Επίσημα η Λευκωσία δεν αντέδρασε, ωστόσο στο παρασκήνιο γίνεται λόγος για εξέλιξη που σχετίζεται με τα μέτρα που λήφθηκαν μετά την άφιξη του «Πορθητή», δυτικά της Πάφου τον περασμένο Μάϊο. Κυβερνητικές πηγές με τις οποίες συνομίλησε η «Κ» εστίαζαν περισσότερο στο χλευασμό, κατά τον χαρακτηρισμό τους, των διπλωματικών μέτρων παρά στις αναμφίβολα θετικές εξελίξεις του εμπάργκο.
Διπλωματική ασπίδα
Σύμφωνα με το δημοσίευμα της τουρκικής «Τζουμχουριέτ», η Τουρκία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα προμήθειας εξοπλισμού για γεωτρήσεις αλλά και χημικών υλικών για την πραγματοποίηση εργασιών. Το πρόβλημα, όπως ανέφερε το δημοσίευμα, δημιουργήθηκε από την άρνηση τεσσάρων εταιρειών να προμηθεύσουν τα γεωτρύπανα με τα απαραίτητα, όπως φαίνεται, υλικά. Πρόκειται για τρεις αμερικάνικες εταιρείες (Schlumberger, Baker Hughes, Weatherford) και την ιταλική (Geo-log). Το δημοσίευμα διευκρινίζει πως η άρνηση των τεσσάρων εταιρειών αφορά μόνο τις παράνομες δραστηριότητες εντός της κυπριακής ΑΟΖ και όχι τις εργασίες στη θάλασσα του Μαρμαρά, όπου συνεχίζουν κανονικά τη συμφωνία συνεργασίας με την τουρκική εταιρεία πετρελαίων. Το δημοσίευμα στην Άγκυρα δεν διαψεύστηκε. Στη Λευκωσία ανεπίσημα επιβεβαιώθηκαν οι πληροφορίες καθώς και τι προκάλεσε το εμπάργκο κατά της Τουρκίας.
Τα εντάλματα
Πηγές στη Λευκωσία απέδιδαν την άρνηση των τεσσάρων εταιρειών να συνεργαστούν με τα τουρκικά γεωτρύπανα, εντός της κυπριακής ΑΟΖ στο πακέτο ενταλμάτων που εκδόθηκαν μετά την κατάθεση συντεταγμένων για το βόρειο κομμάτι της ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας τον περασμένο Μάϊο. Όπως έγραψε και η ηλεκτρονική έκδοση της «Κ» (kathimerini.com.cy) τρία από τα εντάλματα , διεθνή και ευρωπαϊκά, αφορούσαν τις αμερικάνικες εταιρείες και τους επικεφαλής αυτών. Εντάλματα που σύμφωνα με τις ίδιες πηγές ακυρώθηκαν στη συνέχεια, μετά από μεσολαβητική παρέμβαση της Ουάσιγκτον για ακύρωση της συνεργασίας με την Τουρκία στην περιοχή. Στην περίπτωση της ιταλικής εταιρείας δεν υπάρχουν πληροφορίες για πολιτική παρέμβαση, αλλά για απόφαση της ιδίας προκειμένου να αποφύγει νομικές επιπλοκές με την Κυπριακή Δημοκρατία.
Διπλωματικές πηγές έλεγαν στην «Κ» πως η έκδοση ενταλμάτων στηρίχθηκε στην προεργασία που είχε γίνει από το 2014 με την παρουσία του ερευνητικού σκάφους «Μπαρμπαρός», την περίοδο εκείνη εντός της ΑΟΖ. Την εποχή εκείνη όπως σημείωναν οι ίδιες πηγές, πραγματοποιήθηκε η προεργασία του διπλωματικού και νομικού πλαισίου που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το περασμένο καλοκαίρι. Όπως μας εξηγήθηκε, οι αρμόδιες διπλωματικές υπηρεσίες σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία, πήραν γνωματεύσεις από διεθνείς οίκους. Στο ερώτημα γιατί η έκδοση ενταλμάτων δεν χρησιμοποιήθηκε όταν και πάλι η Τουρκία προκαλούσε στο παρελθόν, η εξήγηση που έδωσαν οι ίδιες πηγές ήταν για να μην επηρεαστούν οι εξελίξεις που υπήρχαν μετά το 2015, στο πολιτικό ζήτημα.
Η έκδοση
Αναφορικά με τα εντάλματα του περασμένο καλοκαίρι, όπως μας εξήγησε πηγή με γνώση στο κομμάτι έκδοσής τους, η διαδικασία δεν διαφέρει και πολύ από την έκδοση ενταλμάτων για ποινικές υπό διερεύνηση υποθέσεις. Συγκεκριμένα με εντολή της Νομικής Υπηρεσίας προς την Αστυνομία, ξεκίνησε έρευνα για να συνταχθεί ο φάκελος που θα υποστήριζε την έκδοση των ενταλμάτων. Στο κομμάτι αυτό άλλες υπηρεσίες ασφαλείας της Δημοκρατίας συνέδραμαν το ανακριτικό έργο με πληροφορίες για τα πρόσωπα αλλά και εταιρείες που είχαν συνεργασία με την Τουρκία στις παράνομες δραστηριότητές της στην κυπριακή ΑΟΖ. Μετά το πέρας της προκαταρκτικής έρευνας, εντοπισμού προσώπων για ενδεχόμενη διάπραξη ποινικών αδικημάτων το Δικαστήριο, στην προκειμένη περίπτωση το Επαρχιακό της Λευκωσίας, προχώρησε σε ικανοποίηση του αιτήματος της Αστυνομίας και της Νομικής Υπηρεσίας. Τα εντάλματα που εκδόθηκαν στηρίζονται στην εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου, που ενσωματώθηκε στην εσωτερική νομοθεσία περί ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας.
Τι μέλλει γενέσθαι
Ωστόσο, το μεγάλο ερωτηματικό που υπάρχει είναι οι προθέσεις και οι κινήσεις της Τουρκίας μετά το εμπάργκο. Εδώ οι απόψεις που υπάρχουν διίστανται. Σε πολιτικό επίπεδο η πρώτη ανάγνωση που γίνεται εντοπίζει δυσκολίες, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Οι αισιόδοξες προσεγγίσεις στηρίζονται στη δυστοκία που φαίνεται να υπάρχει, κατά τις δημοσιογραφικές πληροφορίες, για τις εναλλακτικές επιλογές στην αγορά, κυρίως ειδικών χημικών για τη λάσπη. Εάν και εφόσον οι πληροφορίες αυτές ευσταθούν το σίγουρο είναι πως η Τουρκία θα αντιμετωπίσει σοβαρά εμπόδια σε έναν από τους φερόμενους στόχους της, να εντοπίσει κοιτάσματα υδρογονανθράκων στη περιοχή.
Οι απαισιόδοξες προσεγγίσεις θέλουν την Άγκυρα να συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο προκλήσεων, ανεξαρτήτως των πρακτικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει με τις εργασίες. Οι απόψεις αυτές στηρίζονται στην γενική θεώρηση πως η παρουσία της Τουρκίας στη θάλασσα δεν έχει ως πρωταρχικό στόχο τον εντοπισμό υδρογονανθράκων αλλά την άσκηση πιέσεων, πρώτον για παρουσία στις γεωστρατηγικές διεργασίες της ανατολικής Μεσογείου και δεύτερον στη Λευκωσία για το Κυπριακό. Ειδικά για την αποχώρηση του «Γιαβούζ» από την Καρπασία αυτή αποδίδεται σε ολοκλήρωση των εργασιών που είχαν προγραμματιστεί. Κάτι ανάλογο λέγεται και για την επικείμενη μετακίνηση του «Πορθητή», σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα.
