Ο σύμβουλος της κυβέρνησης, καθηγητής Πάνος Παπαναστασίου, διαφωνεί με την πρόθεση του υπουργού Εμπορίου, Νεοκλή Συλικιώτη, να προχωρήσει τη δεδομένη στιγμή σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία στη σύνταξη νομοσχεδίου για το Ειδικό Ταμείο Υδρογονανθράκων. Διαφωνεί επίσης με την πρόταση του υπουργού για τον τρόπο διανομής των εσόδων από την πώληση του φυσικού αερίου. Ο κ. Παπαναστασίου, σε συνέντευξή του στην «Κ», εισηγείται όπως η σχετική μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) μπει σε δημόσια διαβούλευση, ώστε μέσα από διαφανείς διαδικασίες να προκύψει ο πιο σωστός για την Κύπρο τρόπος διαχείρισης των εσόδων από την πώληση του αερίου, που να αποκλείει φαινόμενα διαφθοράς.
– Ένα από τα θέματα της επικαιρότητας είναι η πρόταση για εκμετάλλευση του φυσικού αερίου πριν από την παραγωγή του, που θα γίνει σε 7-8 χρόνια, ώστε να εξασφαλιστούν άμεσα οικονομικά οφέλη για τον τόπο. Ο κ. Λιλλήκας π.χ. εισηγήθηκε την έκδοση ομολόγων και άλλοι εισηγήθηκαν την εγγραφή της κρατικής εταιρείας υδρογονανθράκων σε διεθνή χρηματιστήρια. Ποια είναι η δική σας άποψη;
– Αυτές δεν είναι οι συνήθεις πρακτικές. Οι εταιρείες συνήθως πωλούν κάποιο ποσοστό της συμμετοχής τους για να μπορέσουν να αντλήσουν χρήμα και να κάνουν την ανάπτυξη. Το λεγόμενο farming out. Αυτό γίνεται συχνά. Όμως οι χώρες περιμένουν να απολαύσουν τα οικονομικά οφέλη παράλληλα με την παραγωγή. Εάν το σκεφτούμε από την πλευρά των επενδυτών, για να αγοράσει κάποιος μετοχές πρόωρα, σε μια εταιρεία που μπορεί να έχει προϊόν σε μερικά χρόνια, σίγουρα θα το κάνει για να εξασφαλίσει σημαντικά οικονομικά οφέλη στο μέλλον, μέχρι και 50% απόδοση στην επένδυση. Για να εξασφαλίσει όμως ο επενδυτής σημαντικά οικονομικά οφέλη, κάποιος άλλος θα τα χάσει. Κι αυτός δεν θα είναι άλλος από τη χώρα όταν θα αρχίσει η παραγωγή.
– Είναι ρίσκο δηλαδή για το κράτος…
– Βέβαια. Μπορεί να χαθούν σημαντικά έσοδα. Η ύπαρξη του φυσικού αερίου μπορεί να λειτουργήσει απλώς ως εγγυητής για την εξασφάλιση του δανεισμού προς αντιμετώπιση των άμεσων οικονομικών προβλημάτων και χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Εάν το κράτος λύσει τα άμεσα οικονομικά του προβλήματα με άλλο τρόπο και περιμένει να έχει οφέλη με την έναρξη της παραγωγής, θα μπορέσει να διαχειριστεί καλύτερα το ζήτημα και να μεγιστοποιήσει το όφελος από την εκμετάλλευση αυτού του ορυκτού πλούτου.
– Και να πάρει και την ανάλογη τιμή που θα επικρατεί τότε;
– Η τιμή κυμαίνεται, αλλά συνήθως, έχετε δίκαιο, είναι αυξητική. Εγώ δεν θα σύστηνα το πρόωρο ξεπούλημα. Είναι επίσης και κάτι άλλο που απαγορεύει εκ των πραγμάτων την πρόωρη πώληση του αερίου. Κανένας δεν επενδύει –και κανένας δεν δανείζει λεφτά– όταν δεν υπάρχουν πιστοποιημένα κοιτάσματα φυσικού αερίου, επιβεβαίωση που θα έρθει από ανεξάρτητους οίκους, αφού υπάρχουν τα στοιχεία των επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων. Η Noble Energy τώρα ακόμη ετοιμάζει την πρώτη επιβεβαιωτική της γεώτρηση, η οποία τοποθετείται για τις αρχές του νέου χρόνου, και ίσως χρειαστεί και δεύτερη. Ένα άλλο σημείο είναι η διασφάλιση των επόμενων γενεών στο πρότυπο του νορβηγικού μοντέλου. Αυτή η ιδέα, να το ξεπουλήσεις πριν την ώρα του, είναι εντελώς αντίθετη με το νορβηγικό μοντέλο.
– Μεταφέρατε τις θέσεις σας αυτές στην κυβέρνηση ως Συμβουλευτική Επιτροπή;
– Στο θέμα της πρόωρης πώλησης, όχι. Αλλά όταν συζητάμε για τη δημιουργία μηχανισμών με τους οποίους θα πρέπει να οργανωθεί το κράτος, ένας από τους μηχανισμούς είναι το Ειδικό Ταμείο Υδρογονανθράκων. Για να μιλάμε όμως για Ταμείο, πρέπει να έχουμε λεφτά. Εάν λοιπόν ξεπουληθούν, δεν θα μαζέψει λεφτά το Ταμείο.
– Ήδη ο υπουργός Εμπορίου ζήτησε από τον γενικό εισαγγελέα τη συμβολή της Νομικής Υπηρεσίας στη σύνταξη νομοθεσίας για το Ειδικό Ταμείο. Εσάς σας ρώτησαν για τις απόψεις σας;
– Μετά τις πρώτες εισηγήσεις μας επί του θέματος, η κυβέρνηση απευθύνθηκε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ζητώντας λεπτομερή μελέτη. Το ανακοίνωσε ο υπουργός. Η δική μου άποψη είναι πως, όταν τελειώσει αυτή η μελέτη, πρέπει να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Να ακουστούν απόψεις από εξειδικευμένα άτομα, τα οποία γνωρίζουν τις καταστάσεις στην Κύπρο, για τους τρόπους διαχείρισης του Ταμείου. Δεν υπάρχει τίποτα μυστικό. Αντίθετα, αυτό αποτελεί αδήριτη ανάγκη για σκοπούς διαφάνειας. Πρέπει να ακουστούν απόψεις γιατί υπάρχουν ιδιαίτερες καταστάσεις στην Κύπρο, οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη, όπως η διασφάλιση της αποφυγής φαινομένων διαφθοράς. Δεν μπορεί κανένας να αποκλείσει τον κίνδυνο φαινομένων διαφθοράς στην Κύπρο όπως είναι τα πράγματα, και μια μελέτη η οποία έρχεται από το ΔΝΤ μπορεί να μη λάβει υπόψη σε μεγάλο βαθμό τη σοβαρότητα τέτοιου κινδύνου.
– Ο κ. Συλικιώτης δήλωσε πως μέρος των εσόδων από την πώληση φυσικού αερίου θα πηγαίνει στο αναπτυξιακό πρόγραμμα της ΚΡ.ΕΤ.Υ.Κ., ένα άλλο μέρος στον κρατικό προϋπολογισμό και το υπόλοιπο στο Ειδικό Ταμείο.
– Γιατί; Αυτό το πράγμα είναι ζήτημα δημόσιας διαβούλευσης και σοβαρής μελέτης. Είναι ζήτημα συλλογικής απόφασης μιας συγκροτημένης ενεργειακής πολιτικής.
– Και η μελέτη δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί...
– Δεν ξέρω. Αλλά εάν έχει ολοκληρωθεί, γιατί να μην μπει πρώτα σε δημόσια διαβούλευση; Να εκφράσει ο καθένας την άποψή του. Και από ’κεί και πέρα θα βγουν και τα ποσοστά που θα μπαίνουν στα κρατικά ταμεία και εκείνα που θα πηγαίνουν στο Ειδικό Ταμείο. Μπορεί επίσης να δίνει κατευθυντήριες γραμμές για τις επενδύσεις. Μπορεί να γίνει σύσταση να υπάρχουν περιορισμοί στις επενδύσεις στην Κύπρο. Όπως έκαναν στη Νορβηγία για να αποφύγουν διάφορους κινδύνους.
Με ποια κονδύλια θα ανεγερθεί ο τερματικός σταθμός LNG
– Μια σημαντική απορία που προκύπτει κι από το γεγονός ότι η οικονομία της Κύπρου βρίσκεται σε αυτή την άσχημη συγκυρία, είναι η εξής: Πώς θα χρηματοδοτηθεί ο τερματικός σταθμός LNG, το κόστος του οποίου σε πρώτη φάση θα αγγίξει τα 6,5 δισ. ευρώ;
– Η χρηματοδότηση θα έρθει από μεγάλους οργανισμούς του εξωτερικού. Όμως οι χρηματοδότες πρέπει να είναι εξασφαλισμένοι ότι θα τα πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Το ζητούμενο για εκείνους είναι η βιωσιμότητα του έργου. Το πρώτο ερώτημα που θέτουν είναι εάν είναι επιβεβαιωμένα τα κοιτάσματα από ανεξάρτητο οίκο, ότι δηλαδή υπάρχουν οι αναγκαίες ποσότητες αερίου για να μπορεί να εργαστεί ο σταθμός για 20-25 χρόνια. Ο οίκος πιστοποίησης θα πάρει τα στοιχεία π.χ. από τη Noble Energy και θα κάνει τη δική του ανάλυση. Το δεύτερο είναι το εάν υπάρχει ξεκάθαρη απόφαση από την κυβέρνηση ότι πρέπει να γίνει ο σταθμός υγροποίησης. Αυτό είναι εύκολο, νομίζω πάρθηκε η απόφαση… Το τρίτο ερώτημα είναι η δομή της κοινοπραξίας και η ποιότητα των εταιρειών που θα εμπλακούν στον σχεδιασμό, στην κατασκευή και στη διαχείριση του τερματικού. Μετά από όλα αυτά, θα πρέπει να υπογραφούν μακροχρόνια συμβόλαια πωλήσεων φυσικού αερίου με σοβαρούς αγοραστές. Οι πειστικές απαντήσεις σε αυτά τα προαπαιτούμενα θα αποτελέσουν και το τεκμήριο για τις χρηματοδοτήσεις.
– Είναι δική μας η ευθύνη ως Κ.Δ. να πείσουμε τους μελλοντικούς μας συνεργάτες στη βάση των απαντήσεων αυτών;
– Μαζί με τη Noble Energy. Πρέπει να γίνει μία κοινοπραξία η οποία θα προωθήσει τις διαδικασίες που προαναφέραμε με στόχο την ανέγερση του τερματικού υγροποίησης. Παράλληλα, η κοινοπραξία θα πρέπει να διορίσει εξειδικευμένο οίκο, ο οποίος να είναι ειδικός στην εξασφάλιση χρηματοδότησης.
– Η κυβέρνηση πάντως διατείνεται ότι υπήρξε ενδιαφέρον για συμμετοχή στον τερματικό σταθμό. Ακούσαμε και για ρωσικό και για κινεζικό ενδιαφέρον.
– Μπορεί. Στην κοινοπραξία θα μπορούσε παράλληλα να μπει και κάποιος αγοραστής φυσικού αερίου ή ακόμη και ο διαχειριστής του τερματικού.
– Και πότε θα γίνουν όλα αυτά, που μοιάζουν με βουνό;
– Συνήθως αυτά τα θέματα τρέχουν από την ημέρα που υπάρχει επιβεβαίωση ότι υπάρχει αέριο. Και μπορεί να χρειαστούν από 8 έως 30 χρόνια για να υλοποιηθούν. Εμείς προσπαθούμε να τρέξουμε στον ελάχιστο χρόνο, τα οκτώ χρόνια.
– Πάντως σε εμένα εξακολουθεί να μοιάζει απίστευτα δύσκολο το να βρεθεί χρηματοδότης ενός έργου 6,5 δισ. ευρώ την ώρα που η χώρα, ο σημαντικότερος εταίρος στην κοινοπραξία για τον τερματικό, είναι υπό κατάρρευση.
– Αυτό που γίνεται είναι πως το ίδιο το έργο αυτοχρηματοδοτείται. Όπως ανέφερα προηγουμένως, ο χρηματοδότησης θα πρέπει να δει υπογεγραμμένα συμβόλαια πωλήσεων φυσικού αερίου, μακροχρόνιες συμφωνίες οι οποίες θα διασφαλίζουν έσοδα. Χωρίς υπογεγραμμένα συμβόλαια πώλησης φυσικού αερίου, δεν σου δίνει κανένας λεφτά. Όταν θα γίνεται η πώληση του LNG, τα χρήματα θα πηγαίνουν σε ανεξάρτητο οίκο, ο οποίος θα πληρώνει πρώτα τον δανειστή και μετά θα επιστρέφει στο κράτος και την εταιρεία τα υπόλοιπα.
– Εμείς πότε θα κάνουμε αυτά τα συμβόλαια;
– Όταν θα σχηματιστεί αυτή η κοινοπραξία, ένα από τα θέματα που θα κοιτάξει είναι οι αγορές. Θα πρέπει να διορίσει κάποιον οίκο να βρει τη χρηματοδότηση, να διορίσει άλλον οίκο που θα κάνει το μάρκετινγκ του αερίου και μια εταιρεία που όπως προείπαμε θα αναλάβει τον σχεδιασμό, τις προσφορές και την κατασκευή. Είναι μια αλυσίδα ανθρώπων και εταιρειών που πρέπει να δουλεύουν παράλληλα.
– Συνεπώς, τις αγορές θα τις βρούμε πριν αρχίσει η κατασκευή του τερματικού και θα κλείσουμε και τα συμβόλαια πώλησης.
– Οπωσδήποτε. Αφού γνωρίζουμε τα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα και γίνει η προεργασία με την ίδρυση της κοινοπραξίας.
