Το βασικό ερώτημα

Καθόταν απέναντί μου σε ένα μπλε ξεθωριασμένο καναπέ. Πίσω του ένας παλιός μαύρος ανεμιστήρας που στριφογύριζε, ανακουφίζοντάς μας από τη ζέστη. Στο τραπέζι ο φορητός υπολογιστής του και ένα γυάλινο σταχτοδοχείο και παραδίπλα μια βιβλιοθήκη γεμάτη από βιβλία, δικά του και συγγραφέων που τον καθόρισαν.

Συναντηθήκαμε ένα πρωινό, είχαμε σχετικά λίγη ώρα στη διάθεσή μας, γνώριζα ωστόσο πως ήταν ένας από τους πιο σπουδαίους συγγραφείς της νέας γενιάς στη χώρα του, από αυτούς, δηλαδή, που δεν χρειάζονται ώρες για να δώσουν απαντήσεις οι οποίες να θέτουν καίρια ερωτήματα.

Αυτή ήταν και η πεποίθησή του. Πως ο ρόλος ενός συγγραφέα δεν είναι να δίνει απαντήσεις γιατί –όπως είπε– η σοβαρή λογοτεχνία πρέπει να σου διευρύνει τη σκέψη με ερωτήματα και όχι να σου την περιορίζει με συμπεράσματα.
«Ποιο είναι το βασικό ερώτημα που υπαγορεύει αυτή η εποχή;» τον ρώτησα. Έκανε μια παύση, τράβηξε μια τζούρα από το τσιγάρο του και με ήρεμο τόνο φωνής μου έδωσε την εξής απάντηση. «Πώς μπορεί κανείς σήμερα να υπερασπιστεί τις αρχές και τα πιστεύω του; Και ποιο είναι το κόστος που είναι διατεθειμένος να πληρώσει;».

Αυτή ήταν η απάντησή του και πριν προλάβω να ζητήσω να την αναπτύξει φρόντισε να μου εξηγήσει τι εννοεί: «Αρχίζει ήδη να κερδίζει έδαφος, τουλάχιστον στην πιο νέα γενιά, η επίγνωση πως όλα όσα έχουμε διδαχθεί μέχρι τώρα για το πώς να λειτουργούμε και το πώς να επιβιώνουμε στον έξω κόσμο, δεν μας έχουν μάθει απολύτως τίποτα και ούτε έχουν τη δυναμική να αλλάξουν στο ελάχιστο την πραγματικότητα.

Αυτή η διαπίστωση μας οδηγεί στο ερώτημα ποια είναι τελικά τα περιθώρια δράσης που έχει ένας άνθρωπος, ο οποίος θέλει να υπερασπιστεί τις ηθικές αρχές και τα πιστεύω του μέσα σε ένα σύστημα το οποίο όχι μόνο δεν στηρίζεται σε καμία ηθική αρχή και αξία αλλά τις έχει καταπατήσει όλες; Αν σε μια δημοκρατία έτσι όπως την ξέρουμε δεν αλλάζει κάτι προς το καλύτερο, αν οι εκλογές έτσι όπως διεξάγονται δεν αλλάζουν τίποτα προς το καλύτερο, τότε τι ακριβώς σημαίνει σήμερα δημοκρατία;

Πόσο δημοκρατικό είναι η μηχανή του συστήματος να γυρίζει με τον ίδιο ακριβώς ρυθμό και οι άνθρωποι που τη χειρίζονται να μένουν στην ίδια θέση χωρίς να επιδιώκουν να αλλάξουν αυτό τον ρυθμό; Πώς μπορεί λοιπόν κανείς βγαίνοντας εκεί έξω αντιμέτωπος με όλες αυτές τις δυνάμεις του συστήματος από τις οποίες σήμερα –περισσότερο από ποτέ– εξαρτάται η επιβίωσή του, να καταφέρει να υπερασπιστεί τις ηθικές του αξίες και αρχές; Κι αν δεν μπορεί να τις υπερασπιστεί τότε πώς μπορεί να αλλάξει ο ρυθμός της μηχανής; Ποιο είναι το πεδίο δράσης του ανθρώπου που πραγματικά πιστεύει πως δεν είναι αυτός ο τρόπος για να ζει κανείς;».

Τον ρώτησα αν είχε ο ίδιος μια απάντηση και προφανώς δεν θα μπορούσε να έχει. Δεν ήταν, έτσι κι αλλιώς, εκεί η ουσία. Η ουσία ήταν στο να συνειδητοποιήσει κανείς τη βαρύτητα αυτού του ερωτήματος ώστε να το μετατρέψει σε μια προσωπική του πυξίδα για να μπορέσει να αντιληφθεί πως τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει αν πρώτα δεν υπάρξει ένας εσωτερικός διάλογος του καθενός με τον εαυτό του. Και αναμφισβήτητα όλα όσα έχουμε μάθει δεν μπορούν πλέον να μας δείξουν τον δρόμο που οδηγεί σε ένα καλύτερο αύριο.

Η ουσία λοιπόν δεν είναι απλώς να παρακολουθούμε την ειδησεογραφία και να θυμώνουμε με την ανικανότητα των πολιτικών μας ή να εντοπίζουμε την επαναλαμβανόμενη κοροϊδία που μας σερβίρεται ως τάχα μου πολιτικό όραμα. Η ουσία είναι πως πρέπει να αρχίσουμε να θέτουμε στον εαυτό μας τα ουσιαστικά ερωτήματα της εποχής, γιατί αν δεν βελτιώσουμε τη σχέση μας με τις δικές μας προσωπικές αρχές και αξίες τότε τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει προς το καλύτερο. Και γι’ αυτή τη στασιμότητα θα είμαστε συνυπεύθυνοι.