Εγκαινιάζεται στις 2 Σεπτεμβρίου 2011 από τον έντιμο Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος κο. Σοφοκλή Αλετράρη, η επιστημονική, πρωτοποριακή έκθεση «Απολιθωμένων Ενδημικών Θηλαστικών της Κύπρου», στο Δημοτικό Μουσείο Αγίας Νάπας THALASSA.
Η έκθεση γίνεται σε συνεργασία με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης Κύπρου και το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Περιλαμβάνει τις ενότητες α) γεωλογία της Κύπρου, β) θαλάσσιες αποθέσεις και απολιθώματα, γ) ο ενδημισμός των θηλαστικών στα νησιά της Μεσογείου και στην Κύπρο, δ) οι ιπποπόταμοι της Κύπρου και ε) οι ελέφαντες της Κύπρου, και εκτίθενται μοναδικά ευρήματα των παλαιοντολογικών ανασκαφών που διεξήχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή Αγίας Νάπας την τελευταία δεκαετία, όπως κρανία και απολιθωμένα οστά νάνων ιπποπόταμων και ελεφάντων καθώς και δείγματα απολιθωμάτων και πετρωμάτων της Κύπρου. Στην έκθεση υπάρχει αναπαράσταση του σκελετού του νάνου κυπριακού ιπποπόταμου (Phanourios minor) καθώς και αναπαράσταση του χώρου των ανασκαφών. Παρουσιάζονται επίσης χάρτες α) με τις θέσεις που έχουν βρεθεί απολιθώματα των ενδημικών θηλαστικών, β) της εξέλιξης της ακτογραμμής της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία 25000 χρόνια και γ) της γεωλογίας της Κύπρου.
Οι νάνοι ιπποπόταμοι της Κύπρου, θεωρούνται οι τελευταίοι ιπποπόταμοι της Ευρώπης και εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 10,000 χρόνια, ενώ οι νάνοι ελέφαντες της Κύπρου (Elephas cypriotes) είχαν εξαφανιστεί πριν από τους ιπποπόταμους. Σύμφωνα με τους επιστημονικούς υπεύθυνους των ανασκαφών κκ Γεώργιο Θεοδώρου Καθηγητή Παλαιοντολογίας στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, και Ιωάννη Παναγίδη Ανώτερο Γεωλογικό λειτουργό στο Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, η μετανάστευσή των ζώων έλαβε χώραν κατά τις παγετώδεις περιόδους, όταν χαμηλές θερμοκρασίες επικρατούσαν σε ολόκληρη τη Γη. Στις περιόδους αυτές η στάθμη της θάλασσας χαμήλωνε λόγω της δέσμευσης τεράστιων ποσοτήτων νερού μέσα στους παγετώνες και πολύ μεγάλες εκτάσεις της γης ήταν καλυμμένες με στρώμα πάγου μεγάλου πάχους.
Η δέσμευση τεράστιων ποσοτήτων νερού στους παγετώνες είχε σαν αποτέλεσμα την μεγάλη πτώση της στάθμης της θάλασσας, σε παγκόσμια κλίμακα. Η έκταση της Κύπρου σ’ αυτό το διάστημα μεγάλωνε σημαντικά, οι ακτές της προεκτείνονται προς τη θάλασσα μερικά χιλιόμετρα πέραν των σημερινών θέσεων. Το ίδιο μεγάλωναν και οι εκτάσεις των γειτονικών της χωρών και οι αποστάσεις της Κύπρου από αυτές και ιδιαίτερα από την Ηπειρωτική Ασία σμίκρυναν σημαντικά. Μικρά νησιά προεξείχαν πάνω από τη θάλασσα ανατολικά του ακρωτηρίου του Αποστόλου Ανδρέα, που ήταν ορατά από τις παραλιακές περιοχές της Κύπρου και της Ασίας. Πιστεύεται ότι τα νησιά αυτά λειτούργησαν σαν γέφυρες επικοινωνίας και πρόσβασης μεταξύ της Κύπρου και της Ηπειρωτικής Ασίας και βοήθησαν στον εποικισμό του νησιού από τα ζώα και τον άνθρωπο.
Με την εγκατάστασή τους στο νησί ζώα αυτά υπέστησαν μεγάλες εξελικτικές αλλαγές και προσαρμόστηκαν ανάλογα στο νέο περιβάλλον τους. Η σημαντικότερη αλλαγή ήταν ο νανισμός, φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλα νησιά της Μεσογείου (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Τήλο, Κορσική, Σικελία). Το μικρό αυτό μέγεθος έδωσε, πιθανώς, μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό κυπριακό περιβάλλον και τις περιορισμένες πηγές τροφής.
Απολιθώματα νάνων ιπποπόταμων και ελεφάντων έχουν βρεθεί σε χερσαίους πλειστοκαινικούς σχηματισμούς της Κύπρου σε περισσότερες από σαράντα (40) τοποθεσίες και, κυρίως, σε σπήλαια στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, καθώς και στην περιοχή της Ξυλοφάγου και Αγίας Νάπας. Τα απολιθώματα των ιπποπόταμων είναι πολύ περισσότερα από αυτά των ελεφάντων.
