Σαλούν χωρίς σερίφη

Ο πλανήτης μοιάζει όλο και περισσότερο με ζούγκλα ή σαλούν της Αγριας Δύσης· διαλέγετε και παίρνετε. Οποιος νιώθει ότι έχει τη δύναμη, κάνει ό,τι θέλει παραβιάζοντας άγραφους αλλά και επίσημους κανόνες. Το έκανε η Τουρκία στη Συρία, χωρίς να πάρει κανείς χαμπάρι, και το κάνει συστηματικά ο Νετανιάχου. «Σερίφης» δεν υπάρχει πια. Ο Tραμπ έχει καταργήσει όλους τους κανόνες του παιχνιδιού, κανείς δεν ξέρει τι είναι σωστό και τι όχι, ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός. Η Αμερική έπαιζε παραδοσιακά έναν σταθεροποιητικό ρόλο όταν ξεσπούσαν μεγάλες κρίσεις στον πλανήτη. Είναι όμως σαφές πια ότι στα μάτια των ισχυρών παικτών η επιρροή της έχει μειωθεί θεαματικά. Και αυτό δεν συνέβη επί Τραμπ, ξεκίνησε επί Ομπάμα και τώρα κλιμακώνεται.

Ο Τραμπ ονειρευόταν ότι με κάποιον μαγικό τρόπο θα τερμάτιζε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το ίδιο και στη Γάζα, ξανασχεδιάζοντας όλη τη Μέση Ανατολή. Μέχρι στιγμής το χάος επεκτείνεται και οι κρίσεις βαθαίνουν χωρίς ορατές λύσεις στο τέλος του τούνελ. Ο Αμερικανός πρόεδρος τη μία στρέφεται κατά του Ζελένσκι επειδή «συνεχίζει έναν παράλογο πόλεμο» και την άλλη τα βάζει με τον Πούτιν. Το ίδιο και στη Μέση Ανατολή, όπου άνοιξε μέτωπο με τον Νετανιάχου κατηγορώντας τον ότι προσπαθεί να βραχυκυκλώσει την αμερικανική πολιτική αλλά στο τέλος μοιάζει να σύρεται πίσω από τις επιλογές του. Δομημένη διαδικασία σχεδιασμού, εσωτερικής συζήτησης και λήψης αποφάσεων δεν υπάρχει και το γνωρίζουν όλοι στην Ουάσιγκτον. Σε μεγάλο βαθμό ισχύει το δόγμα του «ό,τι να ‘ναι», με τα κορυφαία στελέχη του Κογκρέσου και των διαφόρων υπουργείων να αναρωτιούνται «τι δηλώσεις έκανε πάλι;».

Σε αυτόν τον νέο κόσμο και το απίθανα άναρχο τοπίο, κανείς απολύτως δεν έχει αναλάβει ρόλο «σερίφη». Η Κίνα δεν θέλει να το κάνει, ακόμη. Η Ευρώπη δεν μπορεί γιατί κανείς δεν τη λογαριάζει σε ζητήματα ισχύος. Η Ρωσία είναι σχετικά μικρή υπερδύναμη και την έχει απορροφήσει η Ουκρανία.

Προσπαθώ να μαντέψω πώς θα σκέπτεται κάποιος σαν τον Ερντογάν μέσα σε αυτό το τοπίο. Είναι πια ένας από τους πλέον έμπειρους παγκόσμιους ηγέτες και παίζει το παιχνίδι με έναν τρόπο που του βγαίνει συνέχεια, στη Συρία, στη Λιβύη, στις σχέσεις με τους βασικούς Ευρωπαίους παίκτες, στη Ρωσία και στον Τραμπ. Καταλαβαίνει από το παράδειγμα της Συρίας ότι η Αμερική είναι απούσα και σε καθοδική πορεία. Κάνει πράγματα, όπως να στείλει στη φυλακή τον Ιμάμογλου, και δεν ανοίγει μύτη στις δυτικές πρωτεύουσες. Ολα αυτά –σε συνδυασμό– μπορούν εύκολα να εδραιώσουν στο μυαλό του την πεποίθηση ότι μπορεί να πετύχει όποιον στόχο επιλέξει. Παγκόσμιο αξιακό πλαίσιο και πήχεις δεν υπάρχουν πια. Σερίφης που να επιβάλει κανόνες επίσης δεν υπάρχει. Ο κίνδυνος να καταλήξει στο συμπέρασμα πως μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς καμία απολύτως επίπτωση είναι μεγάλος.

Για μια χώρα σαν την Ελλάδα είναι πάρα πολύ δύσκολο να σχεδιάσει την επόμενη μέρα και να προβλέψει, ή να μαντέψει, τις μελλοντικές εξελίξεις. Κάθε παραδοχή που έχουμε κάνει εδώ και δεκαετίες είναι θεμελιωμένη σε κινούμενη άμμο. Είμαστε στο σαλούν και όταν αρχίσουν να πέφτουν οι «σφαίρες» καλό θα ήταν να μην περιμένουμε να βρούμε τον σερίφη να βάλει τάξη. Γιατί μπορεί είτε ο ίδιος να μην ενδιαφέρεται είτε αυτοί με τα όπλα να μην τον παίρνουν πολύ στα σοβαρά.