Ισορροπία τρόμου

Τα στελέχη της ΕΚΤ πιστεύουν ότι μπορούν να συνεχίσουν την επιθετική πολιτική της αύξησης των επιτοκίων για αντιμετώπιση του πληθωρισμού χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η υγεία της οικονομίας στο σύνολό της. Ολοένα και περισσότεροι οικονομολόγοι, όμως, απορρίπτουν αυτήν την παραδοχή και προειδοποιούν για σημαντικές προκλήσεις που βρίσκονται ενώπιόν μας αν συνεχιστεί η συγκεκριμένη νομισματική πολιτική. Οι τράπεζες σε αυτήν την συγκυρία χρειάζονται χρόνο για να «χωνέψουν» τις αλλαγές στα επιτόκια και άρα μια σχολή σκέψης εντός της ΕΚΤ προκρίνει το σενάριο για παύση αυξήσεων ακόμη και αν τα στοιχεία συνηγορούν προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Η άνοδος των επιτοκίων, όπως πολλές φορές έχει λεχθεί, στόχο έχει να ενθαρρύνει την αποταμίευσή εις βάρος της κατανάλωσης έτσι ώστε να προκύψει μείωση στη ζήτηση, που θα επιτρέψει στον πληθωρισμό να τεθεί υπό έλεγχο. Επιπλέον, με την αύξηση των επιτοκίων επιδιώκεται να μην είναι ευνοϊκές οι συνθήκες δανεισμού έτσι ώστε να μην προκύπτει αυξημένη δυνατότητα κατανάλωσης στην οικονομία. Μέχρι στιγμής, η ΕΚΤ έχει προχωρήσει σε έξι διαδοχικές αυξήσεις των βασικών επιτοκίων ανεβάζοντας το επιτόκιο καταθέσεων από το -0,5% στο 3%. Να υπενθυμίσουμε ότι το συγκεκριμένο επιτόκιο βρισκόταν σε μηδενικό ή αρνητικό επίπεδο από τον Ιούλιο του 2012 και για μια δεκαετία, πριν ξεκινήσουν οι αυξήσεις τον Ιούλιο του 2022.
Οι συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων μειώνουν την αξία των τίτλων σταθερού εισοδήματος που συνήθως αποτελούν μεγάλο μέρος των επενδύσεων των τραπεζών κατά τη διαχείριση της ρευστότητας που διατηρούν. Κάπως έτσι ξεκίνησε και η περιπέτεια της Silicon Valley Bank στις ΗΠΑ, μιας μικρομεσαίας τράπεζας που όμως υπήρξε η αιτία για να ξυπνήσει ο εφιάλτης των τραπεζικών κρίσεων. Η αναστάτωση που προκλήθηκε είχε ως θύμα το ελβετικό μεγαθήριο που ακούει στο όνομα Credit Suisse για λόγους που καμία σχέση δεν είχαν με τα επιτόκια και την αξία των ομολόγων.

Η τραπεζική αναταραχή δεν στάθηκε όμως ικανή για να αποτρέψει την αύξηση των επιτοκίων η οποία συνεχίστηκε και τον περασμένο μήνα με την ΕΚΤ να στέλνει το μήνυμα ότι η περιοριστική νομισματική πολιτική θα συνεχιστεί μέχρις ότου ο πληθωρισμός προσεγγίσει τον κεντρικό στόχο του 2%. Έστειλε, με άλλα λόγια, το μήνυμα ότι τα δύο ζητήματα δεν συνδέονται και ότι τα εργαλεία για αντιμετώπισή τους είναι διαφορετικά και άρα τίποτα δεν αλλάζει για όσο καιρό τα στοιχεία του πληθωρισμού δικαιολογούν αυξήσεις στα επιτόκια. Εδώ ακριβώς έγκειται και η διαφωνία μεταξύ της νομισματικής αρχής και των ανεξάρτητων οικονομολόγων.

Η ρητορική αυτή φέρνει στη μνήμη αυτό που αποκαλείται ως η αρχή του διαχωρισμού των θεμάτων που είχε επικρατήσει το 2008 και το 2011. Εκείνη την περίοδο η κρίση των τραπεζών και στη συνέχεια των κρατικών ομολόγων ερμηνεύθηκε ως μια καλή περίοδος για να χρησιμοποιηθεί η νομισματική πολιτική για να τονωθεί η αγορά. Είχαμε τότε τη μείωση των επιτοκίων από το 3,25% στο 0,25% σε λιγότερο από ένα χρόνο. Όμως η βελτίωση των συνθηκών ρευστότητας δεν βοήθησαν να σταθεροποιηθούν οι αγορές και η κρίση προχώρησε πλήττοντας τα κρατικά χρεόγραφα με τις γνωστές συνέπειες.

Σήμερα η ΕΚΤ «παλεύει» δύο αντικρουόμενους στόχους. Χρηματοοικονομική σταθερότητα και σταθερότητα των τιμών βρίσκονται σε μια ισορροπία τρόμου.