Του Πέτρου Ζαρούνα
Ο τουρκικός ηγεμονισμός, με ή χωρίς το ισλαμικό του ένδυμα, είναι προϊόν της νέας γεωπολιτικής συγκυρίας και της πολυεπίπεδης ενδυνάμωσης της Τουρκίας τα τελευταία 35 χρόνια. Η πρώτη φάση αυτής της ενδυνάμωσης συνδέεται με τη δεκαετία Οζάλ. Ακολούθησε η οικονομική κρίση που αποτέλεσμά της ήταν η άνοδος του Ερντογάν στην εξουσία το 2002. Στα επόμενα χρόνια η τουρκική οικονομία εκτοξεύτηκε με τριπλασιασμό του ΑΕΠ.
Η οικονομική αυτή μεγέθυνση βοήθησε στην επέκταση της τουρκικής πολιτικής και πολιτιστικής επιρροής στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, η Τουρκία για πρώτη φορά απόκτησε μία συγκροτημένη αφρικανική πολιτική. Πέραν όμως από τη μαλακή της ισχύ η Τουρκία ενίσχυσε και τη σκληρή της ισχύ ιδιαίτερα με την οικοδόμηση ενός ισχυρού πολεμικού ναυτικού. Αξιοσημείωτη ήταν η δημιουργία στρατιωτικών βάσεων σε μία σειρά από χώρες όπως η Κύπρος, η Συρία, το Ιράκ, το Κατάρ, η Σομαλία και η Λιβύη. Ο Ερντογάν κατάφερε, αξιοποιώντας την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας και τη λαϊκή υποστήριξη, να βάλει στη γωνιά τον στρατό και το κεμαλικό κατεστημένο. Στις μέρες του η Τουρκία έχει διαμορφώσει ένα συνολικό στρατηγικό όραμα για να καταστεί ένας εκ των πόλων του αναδυόμενου παγκόσμιου πολυπολικού συστήματος ισχύος. Κινούμενος στα χνάρια του Πούτιν ο Ερντογάν δεν αρκέστηκε στη δημιουργία ισχυρών ένοπλων δυνάμεων, αλλά επανειλημμένα τις χρησιμοποιεί εκτός της Τουρκίας για επίτευξη των επιμέρους στρατηγικών του στόχων.
Τους τελευταίους μήνες αυξάνονται οι πληροφορίες για την επιδεινούμενη κατάσταση της υγείας του Ερντογάν. Επίσης παρατηρούνται προβλήματα στη δημόσια παρουσία του Τούρκου ηγέτη. Αυτά σε συνδυασμό με την πτωτική πορεία των δημοσκοπικών ποσοστών τόσο του ιδίου όσο και του κόμματός του έχουν δώσει αφορμή για συζητήσεις το τι θα συμβεί στη μετά Ερντογάν εποχή και σε πρώτη φάση στο ενδεχόμενο εσωτερικής αντικατάστασης του από άλλο στέλεχος της κυβέρνησης ή του ΑΚΡ. Ήδη για τη θέση του Ερντογάν προαλείφονται οι δύο ισχυροί άνδρες του τομέα της ασφάλειας, ο ΥΠΑΜ Χουλουσί Ακάρ και ο αρχηγός της ΜΙΤ Χακάν Φιντάν. Ισχυρός διεκδικητής αποδεκτός και από τον κυβερνητικό συνεταίρο Ντεβλέτ Μπαχτσελί είναι και ο νυν υπουργός Εσωτερικών και αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Σουλεϊμάν Σοϊλού.
Μία τέτοια αλλαγή στην ηγεσία της Τουρκίας με τον Ερντογάν να παραμένει στην Προεδρία δεν αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική διαφοροποίηση της ακολουθούμενης εξωτερικής πολιτικής της χώρας γενικότερα και έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου ειδικότερα. Αλλαγές αναμένεται να υπάρχουν αν η ευρύτερη αντιπολίτευση καταφέρει να πάρει την εξουσία στις επόμενες εκλογές όποτε και αν αυτές διενεργηθούν. Εκτιμώ πως σε μία τέτοια περίπτωση θα δούμε την Τουρκία να αποστασιοποιείται από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και να πραγματοποιεί με σχετική επιτυχία σημαντικά ανοίγματα προς αραβικές χώρες, όπως η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ. Σημαντική διαφοροποίηση θα υπάρξει και στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Συρία και το καθεστώς Άσαντ. Αντίστοιχα οι κεμαλιστές αναμένεται να επιδιώξουν τη βελτίωση των σχέσεων με Ε.Ε. και ΗΠΑ, χωρίς όμως να εγκαταλείπουν τον στόχο της στρατηγικής αυτονομίας που έθεσε ο Ερντογάν. Σε κάθε περίπτωση η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο αναμένεται να συνεχιστεί και ενδεχομένως θα γίνει και πιο σκληρή. Σε ό,τι αφορά την Κύπρο από την επιστροφή των κεμαλικών στην εξουσία αναμένεται να κερδίσουν οι Τ/κ, αφού η πίεση για ισλαμοποίησή τους που ασκεί ο Ερντογάν και το ΑΚΡ θα εκλείψει. Καταλήγοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι με ή χωρίς τον Ερντογάν η τουρκική εξωτερική πολιτική θα παραμείνει αναθεωρητική και η συνύπαρξη με μία τέτοια Τουρκία θα είναι για μας από δύσκολη μέχρι προβληματική.
Ο κ. Πέτρος Ζαρούνας είναι διεθνολόγος.
