Ηλιάνα Μάγρα
Στην αρχή το βρήκα αστείο. «Θα είμαι για έξι ημέρες χωρίς smartphone», ανακοίνωσα στους φίλους μου το βράδυ πριν ξεκινήσει το πείραμα και μίλησα για ώρες σε Instagram και WhatsApp για τις απαραίτητες τζούρες πριν από την αποτοξίνωση.
Πλήρωσα όλους τους λογαριασμούς μου από το κινητό για να μην έχω ανειλημμένες υποχρεώσεις. Εστειλα μήνυμα σε κάποιον με τον οποίο είχαμε επαγγελματικό ραντεβού πέντε ημέρες αργότερα –ο οποίος έχει μόνο αμερικανικό νούμερο και μιλάμε μέσω WhatsApp– ότι δεν θα μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Κανονίσαμε την ακριβή ώρα και το ακριβές σημείο στο οποίο θα συναντιόμασταν τη Δευτέρα. Σκέφτηκα πως δεν «δικαιούμαι» να αργήσω.
Οσο πλησίαζε η ώρα που θα απαρνιόμουν το κινητό μου όμως, άρχισε να με πιάνει τρόμος. Αν κάποιος θέλει να με βρει και δεν μπορεί; Κανείς δεν θα φανταστεί ότι απλώς δεν το είδα – είναι αυτονόητο ότι, σε περίοδο που δεν είμαστε σε διακοπές, είμαστε όλοι, ανά πάσα στιγμή, on· συνδεδεμένοι. Μέσα σε ένα συνονθύλευμα ενθουσιασμού και άγχους, άφησα το κινητό μου κάπου από όπου ακόμη κι αν λύγιζα δεν θα μπορούσα να το πάρω, έβγαλα τη SIM μου κι αγόρασα ένα Nokia με κουμπιά, ένα dumbphone.
Νευράκια
Την πρώτη ημέρα ήμουν νευρική. Στο καινούργιο κινητό δεν είχα καμία επαφή, νόμιζα πως ήταν αποθηκευμένες στη SIM και όχι στη συσκευή – πρώτο λάθος προετοιμασίας. Ηθελα να επικοινωνήσω με μια φίλη μου, αλλά δεν είχα τρόπο να τη βρω. Ευτυχώς μένει κοντά, οπότε άφησα σημείωμα στο σπίτι της να με πάρει τηλέφωνο. «Κανονικά, όχι στο WhatsApp». Της είπα να το πει και σε άλλους, και άρχισαν να με καλούν νούμερα χωρίς να ξέρω ποιος είναι, το οποίο σταδιακά απέκτησε ενδιαφέρον. Σαν να διαλέγεις καραμέλες χωρίς να ξέρεις ποια γεύση θα σου τύχει.
Μπήκα στο Facebook από τον υπολογιστή για να ζητήσω το τηλέφωνο της αρχισυντάκτριάς μου. Συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούσα να κάνω ένα ρεπορτάζ που είχα προγραμματίσει, στο πλαίσιο του οποίου θα έπρεπε να πάω σε τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές διευθύνσεις, γιατί δεν είχα Google Maps, ούτε πρόσβαση στο Iντερνετ όταν ήμουν εκτός σπιτιού και γραφείου.
Εβγαλα μετρητά και είχα μαζί μου την κάρτα μου ύστερα από μήνες, γιατί δεν είχα Apple pay. Πήγα για φαγητό χωρίς αυτοκίνητο, αλλά όταν ήθελα να φύγω –γιατί αγχώθηκα πως για δύο ώρες δεν έχω κοιτάξει τα emails μου– δεν μπορούσα να καλέσω ταξί. Από τον δρόμο δεν περνούσαν, δεν είχα πρόσβαση στις εφαρμογές που συνήθως θα χρησιμοποιούσα και δεν ήξερα αριθμό ραδιοταξί απ’ έξω – δεύτερο λάθος προετοιμασίας. Αποφάσισα να μη ζητήσω βοήθεια από το εστιατόριο και να περιμένω μέχρι να φύγουμε όλοι μαζί.
Στο αυτοκίνητο μου έλειπε το Spotify, η ευκολία να ακούω τη μουσική μου. Είχα μήνες να ακούσω ραδιόφωνο. Η νευρικότητά μου αρχικά μετατοπίστηκε εκεί, άλλαζα τους σταθμούς με μανία, με την ταχύτητα που θα προσπερνούσα τα stories που τώρα δεν μπορούσα να δω. Αποφάσισα να ηρεμήσω, να το απολαύσω. Εντέλει, έμαθα κι ένα τραγούδι των Depeche Mode που μου άρεσε πολύ.
Αυτοεξορία
Μόλις ξύπνησα το πρωί της δεύτερης ημέρας, ασυναίσθητα τα χέρια μου αναζήτησαν το κινητό μου. Τα δάχτυλά μου, μια οθόνη αφής για να κάνουν scroll. Γέλασα με την κατάντια μου. Στην απουσία αυτής της επιλογής, άνοιξα το λάπτοπ και ξεκίνησα να δουλεύω. Αισθανόμουν λιγάκι αποκομμένη – τι memes θα στέλνουν οι φίλοι μου στα γκρουπ μας στο Instagram, τι συζητήσεις θα χάνω στο WhatsApp; Τι συμβαίνει στο διαδικτυακό σύμπαν από το οποίο είχα αυτοεξοριστεί;
Παραδόξως όμως, όσο περνούσαν οι ώρες και οι ημέρες, το ψηφιακό FOMO (σ.σ. Fear of Missing Out / ο φόβος τού να μένεις στην «απέξω») άρχισε να δίνει τη θέση του σε μια υποδόρια ηρεμία. Ενιωσα τα μάτια μου, τα τόσο συνηθισμένα στην ταχύτατη εναλλαγή, πολύ συχνά άχρηστων, εικόνων με έναν ανεπαίσθητο χτύπο του αντίχειρά μου, να κινούνται σταδιακά με πιο ήπιους ρυθμούς. Παρακολούθησα μια σειρά χωρίς να κάνω τίποτε άλλο, χωρίς να κοιτάξω πουθενά αλλού. Είχα καιρό, ακόμη κι όταν βρίσκομαι μπροστά από μια οθόνη, να μη ρίχνω κλεφτές ματιές και σε μιαν άλλη.
Σιγά σιγά, το άγχος μου αντικαταστάθηκε από μια φαταλιστική παραδοχή της κατάστασής μου. «Οποιος είναι να με βρει, θα με βρει», άρχισα να σκέφτομαι και έτσι επήλθε κάποιου είδους απελευθέρωση. Ο διαδικτυακός κόσμος συνεχιζόταν μια χαρά χωρίς εμένα, κι εγώ άρχισα να ηρεμώ μια χαρά χωρίς αυτόν.
Μια άλλη ζωή
Για λίγες ημέρες, δεν έμαθα τι συμβαίνει στη ζωή κανενός γνωστού μου διά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αντί να επικοινωνούμε με μηνύματα και memes –μια επίφαση επαφής– μιλούσα στο τηλέφωνο. Εβλεπα κόσμο από κοντά και ήμουν πραγματικά παρούσα. Καμία διάσπαση προσοχής από τη συνεχή αναλαμπή της οθόνης λόγω ειδοποιήσεων· καμία άβολη σιωπή που θα γέμιζε με λίγα δευτερόλεπτα scrolling. Σε όλες τις συζητήσεις βασίστηκα μόνο στις δικές μου γνώσεις και όχι του Διαδικτύου. Δεν υπήρχε η επιλογή «να το γκουγκλάρω».
Το Σαββατοκύριακο ήμουν ακόμη πιο ήρεμη. Χωρίς δουλειά, δεν υπήρχε πια κανένας λόγος να πρέπει να κοιτάω ούτε τον υπολογιστή μου. Συνειδητοποίησα ότι κοιμάμαι καλύτερα γιατί δεν ακούω μες στον ύπνο μου τη δόνηση του κινητού μου, ενώ το πρωί της Κυριακής συνέβη κάτι φανταστικό. Το πρώτο πράγμα που έκανα όταν ξύπνησα, ελλείψει άλλης μορφής ράθυμης διασκέδασης, ήταν να πάρω από τη βιβλιοθήκη μου ένα βιβλίο. Πέρασα τουλάχιστον μία ώρα μην κάνοντας απολύτως τίποτε άλλο, μόνο διαβάζοντας.
Το Nokia ήταν ξεχασμένο από την προηγουμένη στο σαλόνι, μέχρι που χτύπησε για να πάμε στην παραλία. Δεν αποτυπώθηκε σε καμία φωτογραφία το πρώτο μου μπάνιο της χρονιάς. Κι ένα εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα έμεινε ανάμνηση μόνο για τα δικά μου μάτια.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα ψυχιάτρων του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία, μετά 72 ώρες χωρίς τη χρήση smartphone παρατηρήθηκαν σε 25 άτομα αλλαγές στη δράση του εγκεφάλου σε περιοχές που σχετίζονται με την επιθυμία, τα ερεθίσματα και την ανταμοιβή. Σε παλαιότερη έρευνά τους, μελετητές από το ίδιο πανεπιστήμιο είχαν δείξει ότι τα άτομα που ήταν εθισμένα σε έξυπνα κινητά, σε smartphones, είχαν μικρότερη σε όγκο φαιά ουσία στον εγκέφαλό τους.
Αυστριακοί ερευνητές ανέδειξαν τον Φεβρουάριο ότι μετά τρεις εβδομάδες με μειωμένη χρήση smartphone μειώθηκαν στους συμμετέχοντες στην έρευνά τους τα συμπτώματα κατάθλιψης και το άγχος, ενώ βελτιώθηκε η ποιότητα τόσο του ύπνου τους όσο και της ζωής τους γενικότερα.
Ισως τον Αύγουστο
Οταν, ύστερα από έξι ημέρες αποχής, άνοιξα ξανά το κινητό μου, ήταν σαν να μην πέρασε μία ημέρα μακριά από τα διαδικτυακά μου σπίτια. Τζάμπα το άγχος και το FOMO, τελικά δεν έχασα τίποτα. Κρατάω το Nokia ως υπενθύμιση και υπόσχομαι στον εαυτό μου ότι δεν θα επιστρέψω στις εξίμισι ώρες χρήσης την ημέρα. Και ότι μπορεί να το αφήσω πάλι, ίσως τον Αύγουστο, για λίγη ακόμη ζωή offline.
