Kathimerini.com.cy
Της ΧΡΙΣΤΙΑΝΑΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ
«Ένα είναι σίγουρο ο κόσμος δε θα είναι ποτέ ο ίδιος μετά την καραντίνα. Η γιαγιά μου είναι τώρα στο WhatsApp», έγραψε με χιουμοριστική διάθεση αναφερόμενος σε αυτή την απρόσμενη τεχνολογική κατάκτηση της γιαγιάς του ένας φίλος τις προάλλες στο Facebook. Και παρόλο που οι λόγοι γι’ αυτό τον διαφορετικό κόσμο που θα έχουμε με το τέλος αυτής της κρίσης δε θα είναι βέβαια αποκλειστικά τέτοια ή παρόμοια τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά οι ίδιες οι συνέπειες και οι προκλήσεις αυτής της πανδημίας, οι τρόποι χρήσης της τεχνολογίας και ειδικότερα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) αποτελούν όντως αναπόσπαστο μέρος της δυναμικής που προκαλεί η κρίση του COVID-19 και των συνεπειών της. Γιατί, αν το καλοσκεφτούμε δεν είναι μόνο η γιαγιά ετών 80+ που σημειώνει τεχνολογικά άλματα σε αυτή την περίοδο αλλά όλοι μας. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε πως μέσα σε δύο βδομάδες το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς μας μεταφέρθηκε εξ ολοκλήρου στο διαδίκτυο και εξαρτάται αποκλειστικά από την τεχνολογία. Δουλειά, παρέα με φίλους, σωματική άσκηση, σχολείο και απογευματινές δραστηριότητες των παιδιών και άλλα πολλά διεκπεραιώνονται τώρα σε αυτόν τον παράλληλο «εικονικό» όπως συχνά –αλλά λανθασμένα όπως αποδεικνύεται– συνηθίζουμε να ονομάζουμε τον κόσμο του διαδικτύου. Μουσεία σε όλο τον κόσμο προσφέρουν δυνατότητες περιήγησης και δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους στους χώρους τους διαδικτυακά, καταστήματα, υπεραγορές ακόμα και συνοικιακές λαχαναγορές έχουν ενταχθεί, ή τουλάχιστον προσπαθούν, στο διαδικτυακό εμπόριο. Αυτό που ίσως αξίζει να σημειώσουμε όμως όσον αφορά τη συμβολή των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας στην περίοδο της πανδημίας του COVID-19 δεν είναι μόνο η συνεισφορά τους στην ικανοποίηση των προσωπικών μας αναγκών, αλλά στην ίδια την αντιμετώπιση της κρίσης. Αναφέρω λοιπόν τρία από τα σημαντικότερα κατά την άποψή μου τέτοια παραδείγματα.
Τα ΜΚΔ ως πρωτογενής και εναλλακτική πηγή πληροφόρησης
Η πληροφόρηση μας για τις προκλήσεις και συνέπειες του COVID-19 ήρθε πολύ νωρίτερα από τη μέρα που σημειώθηκαν τα πρώτα κρούσματα στη χώρα μας και σε αυτό συνέβαλαν πολύ τα ΜΚΔ. Πολίτες από περιοχές του πλανήτη που πλήττονταν ήδη από τον ιό με αναρτήσεις τους (που περιείχαν και βίντεο ή/και εικόνες) δημοσίευαν τις δικές τους εμπειρίες στοχεύοντας στην προειδοποίηση των υπολοίπων μας ώστε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα προστασίας ή προετοιμάζοντάς μας για το τι να περιμένουμε όταν ο COVID-19 φτάσει και στη δική μας περιοχή. Αυτού του είδους η πληροφόρηση διαφέρει πολύ από αυτήν που παρείχαν τα ΜΜΕ τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε επίδραση, γιατί πρώτον προερχόταν κατευθείαν από την πηγή χωρίς διαμεσολάβηση ή/και επεξεργασία και δεύτερο προσέφερε ενημέρωση η οποία σε κάποιες περιπτώσεις να ήταν εντελώς διαφορετική σε περιεχόμενο από αυτή που έδιναν τα κυρίαρχα ΜΜΕ ή οι κρατικές αρχές της χώρας. Για παράδειγμα, ενώ ο εφησυχασμός ήταν αυτός που επικρατούσε στην ενημέρωση που παρείχαν τα κυρίαρχα ΜΜΕ και οι κυβερνώντες στους πολίτες στις ΗΠΑ και Αγγλία, μια εναλλακτική πηγή ενημέρωσης συνέβαλε σημαντικά στο να παραβλέψει έστω και μια μερίδα πολιτών την επίσημη ενημέρωση και να λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας έγκαιρα.
Τα ΜΚΔ ως εργαλείο συντονισμού στις πρωτοβουλίες αλληλεγγύης
Μέσα σε αυτή την κοινωνική απόσταση και αυτοαπομόνωση που βιώνουμε, βλέπουμε αξιοσημείωτες πρωτοβουλίες για παροχή βοήθειας και αλληλεγγύης. Οι πρωτοβουλίες αυτές οι οποίες γίνονται πάντα εθελοντικά, μπορεί να ξεκινήσουν από μια μικρή ομάδα πολιτών αλλά με τη βοήθεια των ΜΚΔ μεγαλώνουν με αποτέλεσμα οι προσπάθειες να ενδυναμώνονται και να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της κρίσης. Μερικά τέτοια παραδείγματα είναι η παροχή βοήθειας προς ευάλωτες/ευπαθείς ομάδες, ή η δημιουργία προστατευτικών μασκών και ασπίδων γι’ αυτούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, γιατρούς και νοσηλευτές, ή ακόμα και συμβολικές κινήσεις εμψύχωσης ή/και έκφρασης ευγνωμοσύνης προς όλους όσοι αγωνίζονται στην αντιμετώπιση αυτής της κρίσης.
Τα ΜΚΔ ως εργαλείο παρακολούθησης των κρατικών αρχών και της αστυνόμευσης
Για το τέλος άφησα κατά την άποψη μου το πιο σημαντικό. Το πώς τα ΜΚΔ μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα χέρια των πολιτών ως μοχλός πίεσης προς όλους αυτούς που αναλαμβάνουν την τήρηση των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν, έτσι ώστε να το κάνουν με τρόπο που όχι μόνο εμπίπτει στο αυτονόητα σωστό πλαίσιο, μακριά δηλαδή από οποιαδήποτε μορφή βίας αλλά και με επιπλέον ανθρώπινη αντιμετώπιση προς άτομα ή ομάδες πολιτών που για πολλούς διαφορετικούς τρόπους δεν μπορούν να ακολουθήσουν κατά γράμμα τα όσα ορίζουν τα διατάγματα. Τα ΜΚΔ μπορούν λοιπόν να χρησιμοποιηθούν από τους πολίτες ως εργαλείο τεκμηρίωσης και δημοσίευσης σε περιπτώσεις που κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Γιατί όπως πολύ σωστά αναφέρει σε πρόσφατο και εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του ο Ισραηλινός ιστορικός Χαράρι: «Όποτε οι άνθρωποι μιλούν για παρακολούθηση, να θυμόμαστε ότι την ίδια τεχνολογία παρακολούθησης μπορούν συνήθως να χρησιμοποιήσουν όχι μόνο οι κυβερνήσεις για την παρακολούθηση ατόμων - αλλά και τα άτομα για να παρακολουθούν τις κυβερνήσεις».
Η δρ Χριστιάνα Καραγιάννη είναι λέκτορας ΜΜΕ και Πολιτισμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Frederick.
