Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Την ώρα που η ενεργειακή μετάβαση και η καινοτομία βρίσκονται στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για ένα βιώσιμο μέλλον, ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT), Στέφαν Ντόμπρεβ, μιλάει στην «Κ» για τον ρόλο της τεχνολογίας στην αντιμετώπιση των ενεργειακών προκλήσεων και τη σημασία της περιφερειακής συνεργασίας. Εξηγεί στη συνέντευξή του πως, μέσα από τις Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας, το EIT ενισχύει τη σύνδεση της Κύπρου με το ευρωπαϊκό οικοσύστημα καινοτομίας, στηρίζοντας νεοφυείς επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και τοπικούς φορείς. Παράλληλα, ο κ. Ντόμπρεβ υποδεικνύει πως με έργα, όπως το RAPTOR 2025 στη Λευκωσία, η ευρωπαϊκή καινοτομία αποκτά απτό αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών.
–Ποιος είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT) στην προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας και της ανταλλαγής γνώσεων;
Η Κύπρος εξακολουθεί να υστερεί σε τομείς όπως η κρατική στήριξη της επιχειρηματικής έρευνας και ανάπτυξης, καθώς και στις εισαγωγές υψηλής τεχνολογίας από χώρες εκτός της Ε.Ε.
–Το EIT έχει ως στόχο να συνδέσει τους επιχειρηματίες, τους ερευνητές και τις εταιρείες από το ένα μέρος της Ευρώπης με κορυφαία πανεπιστήμια, κέντρα καινοτομίας και επενδυτές από το άλλο. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω των Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας, οι οποίες δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η ενέργεια, το κλίμα, η υγεία και η ψηφιακή μεταμόρφωση. Για την Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή, αυτό σημαίνει ότι βοηθάμε τους τοπικούς καινοτόμους να επεκταθούν πέρα από τα εθνικά σύνορα, παρέχοντάς τους πρόσβαση σε καθοδήγηση, χρηματοδότηση και διεθνή δίκτυα. Με λίγα λόγια, φροντίζουμε ώστε οι καλές ιδέες –από όπου και αν προέρχονται– να έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να αναπτυχθούν και να επιτύχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ένα βασικό μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι ο Κοινοτικός Κόμβος του EIT στην Κύπρο, ο οποίος ιδρύθηκε στα τέλη του 2023. Το Γραφείο στη Λευκωσία μάς βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα τοπικά πλεονεκτήματα, τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες και να υλοποιήσουμε δραστηριότητες προσαρμοσμένες στις συγκεκριμένες ανάγκες της Κύπρου μέσω μιας προσέγγισης βασισμένης στον τόπο. Στόχος είναι να μετατραπούν οι τοπικές προκλήσεις σε ευκαιρίες καινοτομίας, ενισχύοντας ολόκληρη την περιοχή. Το κοινοτικό κέντρο του EIT στην Κύπρο αποτελεί μέρος ενός πανευρωπαϊκού δικτύου κέντρων και λειτουργεί ως πύλη που συνδέει τους τοπικούς φορείς με το ευρύτερο οικοσύστημα του EIT, το μεγαλύτερο ολοκληρωμένο δίκτυο καινοτομίας του είδους του στην Ευρώπη.
–Πώς θεωρείτε ότι η καινοτομία και η τεχνολογία συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ενεργειακών προκλήσεων στην Κύπρο και στην ευρύτερη περιοχή;
–Πιστεύω ότι η ενεργειακή πρόκληση είναι, στην ουσία, μια πρόκληση καινοτομίας. Οι νέες τεχνολογίες είναι απολύτως απαραίτητες – όχι μόνο για να καταστήσουν την παραγωγή και την αποθήκευση ανανεώσιμης ενέργειας πιο αποδοτική και προσιτή, αλλά και για να βελτιστοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε την ενέργεια μέσω πιο έξυπνων συστημάτων και ελέγχου διαδικασιών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Ωστόσο, η πραγματική μεταμόρφωση είναι βαθύτερη, αφορά την αναδιαμόρφωση των οικονομιών μας από μοντέλα έντασης ενέργειας σε μοντέλα έντασης γνώσης. Στο ΕΙΤ αντιμετωπίζουμε αυτές τις προκλήσεις με το δίκτυο των Κοινοτήτων Γνώσης και Καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης της InnoEnergy, η οποία υποστηρίζει νεοφυείς επιχειρήσεις και έργα σε όλη την Ευρώπη που αναπτύσσουν καθαρές τεχνολογίες, προηγμένα συστήματα μπαταριών και βιώσιμες λύσεις κινητικότητας. Μέσω του Περιφερειακού Σχεδίου Καινοτομίας, βοηθάμε επίσης χώρες όπως η Κύπρος να συνδεθούν με αυτό το ευρύτερο ευρωπαϊκό οικοσύστημα, παρέχοντας σε όσους στην Κύπρο έχουν καινοτόμο όραμα την πρόσβαση σε τεχνογνωσία, επενδυτές και αγορές που βοηθούν να μετατραπούν οι σπουδαίες ιδέες σε πραγματικότητα.
–Υπάρχουν συγκεκριμένα έργα ή πρωτοβουλίες στα οποία εργάζεται επί του παρόντος το EIT στην Κύπρο ή στην ευρύτερη περιοχή;
–Η Κύπρος συμμετέχει ενεργά και δυναμικά στις δραστηριότητες του EIT. Μεταξύ του 2021 και του τέλους του 2024, το EIT διοχέτευσε 4,8 εκατομμύρια ευρώ σε κυπριακούς φορείς, μεταξύ των οποίων 13 εταίροι από τις Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας μας, οι οποίοι εργάζονται σε έργα που αντιμετωπίζουν μερικές από τις πιο επείγουσες κοινωνικές προκλήσεις στην περιοχή. Επιπλέον, 15 οργανισμοί από την Κύπρο έχουν συμμετάσχει σε έργα στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση του EIT, συμβάλλοντας στη μετατροπή των πανεπιστημίων σε κινητήριους μοχλούς καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Έχουμε επίσης υποστηρίξει τη δημιουργία και την ανάπτυξη 45 επιχειρήσεων στην Κύπρο, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της χώρας και συμβάλλοντας στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι περισσότεροι από 1.800 Κύπριοι έχουν συμμετάσχει στα προγράμματα επιχειρηματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που προσφέρουμε, συμβάλλοντας στην καλλιέργεια μιας νέας γενιάς καινοτόμων και ενδοεπιχειρηματιών. Ένα έργο που θα ήθελα να επισημάνω, επειδή θα έχει πολύ απτό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των Κυπρίων πολιτών, είναι το πρόγραμμα RAPTOR 2025, το οποίο υλοποιείται από το EIT Urban Mobility. Μέσω του RAPTOR, ο Δήμος Λευκωσίας εξασφάλισε χρηματοδότηση και τεχνογνωσία για τη βελτιστοποίηση των διαδρομών συλλογής απορριμμάτων, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση των εκπομπών. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα θα βοηθήσει την πόλη, πρώτο, να προσδιορίσει τις πιο αποδοτικές διαδρομές συλλογής για τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων, των ωρών εργασίας και των πόρων. Δεύτερο, να κατανοήσει καλύτερα τις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με τη διαχείριση των απορριμμάτων. Τρίτο, να αναπτύξει συγκεκριμένα σχέδια για τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και των εκπομπών CO₂ μέσω της πιο έξυπνης συλλογής απορριμμάτων. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η ευρωπαϊκή καινοτομία μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο σε τοπικό επίπεδο, βελτιώνοντας τόσο τα περιβαλλοντικά αποτελέσματα όσο και την ποιότητα ζωής των πολιτών.
Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην πολυμορφία της
–Πώς πιστεύετε ότι μπορούν να ενισχυθούν τα οικοσυστήματα καινοτομίας στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο για να υποστηρίξουν τις νεοφυείς επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα;
–Ο Ευρωπαϊκός Πίνακας Αποτελεσμάτων Καινοτομίας 2025 δείχνει σαφώς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του οικοσυστήματος καινοτομίας της Κύπρου. Η χώρα έχει ισχυρές επιδόσεις στις δημόσιες-ιδιωτικές συνδημοσιεύσεις, τη διεθνή επιστημονική συνεργασία και τη δραστηριότητα στον τομέα των εμπορικών σημάτων – όλα σημάδια μιας δυναμικής βάσης γνώσεων. Ωστόσο, η Κύπρος εξακολουθεί να υστερεί σε τομείς όπως οι εισαγωγές υψηλής τεχνολογίας από χώρες εκτός της Ε.Ε., οι επενδύσεις επιχειρηματικού κεφαλαίου και η κρατική στήριξη της επιχειρηματικής Ε&Α. Για να ξεπεραστούν αυτές οι προκλήσεις, μία από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές είναι η κινητοποίηση καθιερωμένων ιδιωτικών εταιρειών –ιδίως σε τομείς όπου η Κύπρος και η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν ήδη ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, όπως ο τουρισμός, η χρηματοοικονομική και η ναυτιλία– και η ενθάρρυνσή τους να υιοθετήσουν την καινοτομία πιο προληπτικά. Όταν οι κορυφαίοι παράγοντες του κλάδου αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία, δημιουργούν ένα φαινόμενο έλξης που προσελκύει νεοφυείς επιχειρήσεις, ερευνητές και επενδυτές, ενισχύοντας ολόκληρο το οικοσύστημα καινοτομίας.
Το EIT μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μεταμόρφωση. Ήδη, συνδέουμε τις κυπριακές βιομηχανίες με τα κορυφαία οικοσυστήματα καινοτομίας της Ευρώπης και του κόσμου, διευκολύνοντας τη δοκιμή, την υιοθέτηση και την κλιμάκωση νέων τεχνολογιών. Με την προώθηση της συν-δημιουργίας μεταξύ καθιερωμένων εταιρειών και νεοφυών επιχειρήσεων, το EIT συμβάλλει στην έναρξη πιλοτικών έργων που δείχνουν πώς η καινοτομία μπορεί να προσθέσει πραγματική αξία σε παραδοσιακούς τομείς. Τέλος, ως ένας από τους μεγαλύτερους δημόσιους επενδυτές στην καινοτομία στην Ευρώπη, το EIT παρέχει στοχευμένη υποστήριξη μέσω της εκπαίδευσης στην επιχειρηματικότητα, των προγραμμάτων επιτάχυνσης και της προσαρμοσμένης ανάπτυξης ικανοτήτων. Αυτές οι προσπάθειες βοηθούν τους νέους καινοτόμους και ερευνητές να αποκτήσουν τις δεξιότητες, τα δίκτυα και τους πόρους για να φέρουν τις ιδέες τους στην αγορά, ενισχύοντας όχι μόνο τη βάση καινοτομίας της Κύπρου, αλλά και τον ρόλο της στο ευρύτερο τοπίο καινοτομίας της Ανατολικής Μεσογείου.
–Ποια είναι η άποψή σας σχετικά με τις δυνατότητες διασυνοριακής συνεργασίας στον τομέα της καινοτομίας και της τεχνολογίας μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και των γειτονικών χωρών;
–Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην ικανότητά της να συνεργάζεται πέρα από τα σύνορα. Το EIT δημιουργήθηκε ακριβώς για να καταστήσει αυτό εφικτό: να συνδέσει πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και καινοτόμους σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και σε ηγέτες της καινοτομίας εκτός αυτών, και να μετατρέψει την πολυμορφία της Ευρώπης σε κινητήριο δύναμη δημιουργικότητας και ανταγωνιστικότητας. Μέσω της πρωτοβουλίας EIT Global Outreach, επεκτείνουμε αυτή τη συνεργατική προσέγγιση σε βασικές περιοχές καινοτομίας σε όλο τον κόσμο, δημιουργώντας πύλες για τις ευρωπαϊκές νεοφυείς επιχειρήσεις ώστε να έχουν πρόσβαση σε νέες αγορές, ταλέντα και επενδυτικές ευκαιρίες. Τελικά, η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά συνδέουμε τα ταλέντα, τις ιδέες και τους πόρους μας. Με τη δημιουργία ανοιχτών και συνεργατικών δικτύων καινοτομίας, μπορούμε να κάνουμε την Ευρώπη όχι μόνο μια ήπειρο καινοτόμων, αλλά μια πραγματική κοινότητα καινοτομίας που συνεργάζεται με τον κόσμο με τους δικούς της όρους.
–Κοιτώντας μπροστά, πώς πρέπει να τοποθετηθεί η Ευρώπη για να παραμείνει ανταγωνιστική στην παγκόσμια καινοτομία έναντι των ΗΠΑ και της Ασίας;
–Η δύναμη της Ευρώπης έγκειται στην πολυμορφία της. Πολυμορφία ιδεών, πολιτισμών, βιομηχανιών και ταλέντων. Η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι να μετατρέψουμε αυτή την πολυμορφία σε πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Διαθέτουμε βαθιά ιστορικά πλεονεκτήματα σε τομείς όπως η μεταποίηση, η μηχανική ακριβείας, η χημεία και ο πολιτισμός. Αν τα συνδυάσουμε με τις αναδυόμενες τεχνολογίες και την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας, μπορούμε να ηγηθούμε του είδους της σύνθετης, διεπιστημονικής καινοτομίας που καθορίζει το μέλλον. Για να το επιτύχει αυτό, η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει δίκτυα συνεργατικής καινοτομίας που θα φέρνουν σε επαφή νεοφυείς επιχειρήσεις, εταιρείες, ερευνητές και υπεύθυνους χάραξης Εξίσου σημαντικό είναι να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα θάρρους, όπου κάθε τομέας της οικονομίας θα αισθάνεται τη δύναμη να πειραματίζεται, να αναλαμβάνει κινδύνους και να επιταχύνει την καινοτομία.
Πρέπει επίσης να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα που ανταμείβει τον πειραματισμό και την ανάληψη κινδύνων. Η Ευρώπη δεν έχει έλλειψη λαμπρών μυαλών ή τεχνολογιών – αυτό που μας λείπει μερικές φορές είναι το θάρρος να επιταχύνουμε την καινοτομία, να προχωρήσουμε γρηγορότερα από την έρευνα στην αγορά και να επεκτείνουμε ό,τι λειτουργεί. Εάν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες –εμπιστοσύνη, ανοιχτό πνεύμα και συνεργασία– η Ευρώπη μπορεί να ηγηθεί όχι αντιγράφοντας τους άλλους, αλλά καθορίζοντας το δικό της ξεχωριστό μοντέλο βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς καινοτομίας.
Πιστεύω ακράδαντα ότι το EIT μπορεί και κάνει μια πολύ σημαντική διαφορά σε αυτό το θέμα. Συνδέοντας τα οικοσυστήματα καινοτομίας της Ευρώπης, συμβάλλουμε στη μετατροπή αυτής της πολυμορφίας σε αντίκτυπο, διασφαλίζοντας ότι η Ευρώπη θα παραμείνει όχι μόνο ανταγωνιστική, αλλά και παγκόσμιος ηγέτης στη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς καινοτομία.
