Τις τελευταίες εβδομάδες το Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης έχει απασχολήσει σε μεγάλο βαθμό τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αφού έχει προεκτάσεις σε πολιτικό επίπεδο σε Κύπρο και Ελλάδα. Οι επιπλοκές σε διεθνές επίπεδο που μπορεί να υπάρξουν σε περίπτωση αναγνώρισης του μνημονίου αυτού είναι τεράστιες, με άλλες τόσες να ακολουθούν εάν άλλα κράτη της περιοχής αναγνωρίσουν την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη την οποία προτάσσει η κυβέρνηση της Άγκυρας.
Ποια όμως είναι η κατάσταση στη χώρα με την οποία η Τουρκία δουλεύει τόσο στενά στη χάραξη «συνόρων» στα ύδατα της Μεσογείου; και με ποια από όλες τις πλευρές συνεργάζονται, αν αναλογιστούμε το χάος που επικρατεί στην επικράτεια της Λιβύης.
Από το 2011 στο Σήμερα
Εν μέσω της Αραβικής Άνοιξης, τον Φεβρουάριο του 2011, το καθεστώς Καντάφι καταστέλλει βίαια ένα κύμα διαμαρτυρίας το οποίο ξεκίνησε από την Βεγγάζη, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός συνασπισμού χωρών (Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία) τον Μάρτιο του ίδιου έτους, με στόχο την ανατροπή του δικτάτορα. Με την δολοφονία Καντάφι μετά την κατάληψη του στρατηγείου του στην Τρίπολη από αντάρτες στις 20 Οκτωβρίου 2011, στις 23 Οκτωβρίου συγκαλείται Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, ανακηρύσσοντας την «πλήρη απελευθέρωση της χώρας».
Μετά από επίθεση κατά του Αμερικανικού προξενείου και τον θάνατο του Πρέσβη της χώρας και άλλων τριών προσώπων, αρκετές χώρες για λόγους ασφαλείας απομακρύνουν τις διπλωματικές τους αποστολές από τη Λιβύη και η κατάσταση συνεχίζει να εντείνεται. Οι πολιτικές διαμάχες και ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται έως σήμερα σε όλη την επικράτεια της χώρας, με διάφορες φυλές, και τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Αλ-Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος να κάνουν την εμφάνιση τους.
Δύο Κυβερνήσεις & Διεθνής Αναγνώριση
Έκτοτε η κατάσταση που επικρατεί έχει υποστεί πολλές μετατροπές, με δύο όμως πρωταγωνιστές, την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA) υπό τον πρωθυπουργό Φαγιέζ Σάρατζ στην Τρίπολη και την αυτή στο Τομπρούκ, όπου εδρεύει προσωρινά η Κυβέρνηση Συμμαχίας μεταξύ της Λιβυκής Βουλής και του LNA (Libyan National Army), κάτω από τον Στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ.
Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA)
Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNA), με κέντρο εξουσίας την Τρίπολη από το 2015, απολαμβάνει αναγνώρισης από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, και κράτη όπως η Ιταλία, η Τουρκία και το Κατάρ. Θεωρείται ως η συνέχεια της Γενικής Εθνικής Συνέλευσης η οποία ήταν το νομοθετικό σώμα στη χώρα, μεταξύ 2014 και 2016, μετά το τέλος του πρώτου μέρους του εμφυλίου πολέμου; αφού δημιουργήθηκε μέσα από συνομιλίες του ΟΗΕ με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές και τις δυνάμεις της Συμμαχίας των τρίτων χωρών που επενέβησαν στη χώρα για την «εκθρόνιση» του Μουαμάρ αλ Καντάφι. Παράλληλα, οι διαμάχες και ο εμφύλιος, έχουν ως αποτέλεσμα την μη νομιμότητα της Κυβέρνησης Σαράτζ στο εσωτερικό, κάτι που όπως βλέπουμε, δεν εμποδίζει όμως την σύναψη διεθνών συμφωνιών και μνημονίων.
Ο πρωθυπουργός Φαγιέζ Σαράτζ κατά την περίοδο Καντάφι δούλεψε στον κρατικό μηχανισμό της Λιβύης και κατά την περίοδο της Γενικής Εθνικής Συνέλευσης επιλέχθηκε ως υπουργός και μέλος της κυβέρνησης. Εξελέγη πρωθυπουργός στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας τον Δεκέμβριο του 2015 ενώ τον Μάρτιο του 2016 έπεσε θύμα δύο απόπειρων κατά της ζωής του. Έκτοτε κάνει προσπάθεια για να ασκήσει την εξουσία του σε όλη την επικράτεια της χώρας και το 2018 απέρριψε διμερής σύμβαση με την ΕΕ, η οποία αποσκοπούσε στον τερματισμό ροών μετανάστευσης από τη Λιβύη προς την γηραιά ήπειρο.
Κυβέρνηση στο Τομπρούκ (LNA - ΒτΑ)
Σε ότι αφορά την Βουλή των Αντιπροσώπων και τον LNA που έχουν ως έδρα τους την πόλη Τομπρούκ στα ανατολικά της χώρας κοντά στα σύνορα με την Αίγυπτο, με την οποία εξαρχής υπήρξε στενός συνεργάτης. Άλλες χώρες που υποστηρίζουν την εξόριστη κυβέρνηση είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία και η Ρωσία, χωρίς όμως να διαφαίνεται κάποια διαφοροποίηση στη γεωπολιτική σκακιέρα, καθώς τα στρατεύματα του LNA ακόμη δεν έχουν την δυνατότητα της ανακατάληψης κύριων κέντρων όπως το Ακλ και η Τρίπολη.
Ποιός είναι όμως ο Στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ; Ο 75χρονος πλέον πρώην Συνταγματάρχης και δεξί χέρι του Καντάφι κατά την διοργάνωση του πραξικοπήματος που τον έφερε στην εξουσία, φημολογείται πως εργάστηκε στο παρελθόν με την αμερικανική Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA). Με την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, επαναπατρίζεται και αυτό ονομάζεται «Στρατάρχης», κερδίζοντας μάχες εναντίων άλλων φυλών και του Ισλαμικού Κράτους, με αποτέλεσμα την τυφλή εμπιστοσύνη των ανδρών του και μεγάλο έλεγχο επί των πετρελαιοπαραγωγικών περιοχών της χώρας.
Τελευταία Γεγονότα
Με τις Η.Π.Α να κρατάνε απόσταση μετά τις δηλώσεις Τραμπ τον περασμένο Απρίλιο κατά του Στρατηγού Χαφτάρ και τις σχέσεις τους με την τουρκική κυβέρνηση να βρίσκονται σε ένα κρίσιμο σημείο, η Τουρκία διαφαίνεται ως ο νέος «παίκτης» στη Λιβύη. Το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2019, το Τουρκικό Κοινοβούλιο επικύρωσε την παροχή απευθείας στρατιωτικής βοήθειας στην Τρίπολη, αίτημα στο οποίο δεν απάντησε η κυβέρνηση Σαράτζ.
Κατά διαστήματα έχουν παρατηρηθεί στρατιωτικά μέσα διαφόρων χωρών στα Λιβυκά εδάφη, με την Τουρκία όμως να ενδείκνυται σε δημόσια παραδοχή για την εμπλοκή της στη σύρραξη. Η κατάσταση εκτός από πολιτικά, αναμένεται να αποσταθεροποιηθεί εκ νέου και στο έδαφος, αφού Άγκυρα και φαίνεται πρόθυμη να εμπλακεί και ως από μηχανής θεός να λύσει και αυτήν την σύγκρουση στη περιοχή.
Παράλληλα σύμφωνα με ανακοινωθέν του ιδίου, μετά την απόφαση του Τουρκικού Κοινοβουλίου, ο Στρατηγός Χαφτάρ από το Τομπρούκ, την ίδια μέρα κάλεσε τα στρατεύματα του σε γενικευμένη επίθεση κατά των δυνάμεων του GNA, για τα οποία όπως δήλωσε “έχει φτάσει ή ώρα μηδέν”. Στρατεύματα του LNA βρίσκονται τους τελευταίους επτά μήνες σε συνεχή πολιορκία της Τρίπολης, χωρίς μεγάλη επιτυχία.
Τέλος μετά την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας και κήρυξης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Κυβέρνησης Σάρατζ-Τουρκίας, παρατηρείται στροφή χωρών και Διεθνών Οργανισμών που συνεργάζονται για χρόνια με την κυβέρνηση της Τρίπολης, όπως η Ιταλία και η ΕΕ στο μεταναστευτικό.
