ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η ανθρωπότητα στο μεταίχμιο

Τριήμερο συνέδριο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τις υποσχέσεις και τις πιθανές συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης

Γράφει ο Χάρης Φαν Φέρσεντααλ

«Είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι στον κόσμο που ξέρουν καλύτερα από εμένα πώς είναι να απειλείται το έργο της ζωής σου από μια μηχανή». Η παραδοχή του Γκάρι Κασπάροφ, από το πιο πρόσφατο βιβλίο του «Deep Thinking: Where Machine Intelligence Ends and Human Creativity Begins» (Βαθιά σκέψη: Εκεί όπου τελειώνει η μηχανική ευφυΐα και ξεκινάει η ανθρώπινη δημιουργικότητα), συμπυκνώνει την υπαρξιακή απειλή την οποία η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) συνιστά για τον δημιουργό της.

Ελάχιστοι μοιάζουν να μοιράζονται την ανησυχία για την ώρα. Ομως από τις 10 Φεβρουαρίου του 1996, όταν ο Deep Blue της IBM κέρδισε για πρώτη φορά τον παγκόσμιο πρωταθλητή σε μια παρτίδα σκάκι, πτυχές της ΤΝ έχουν μπει για τα καλά στην καθημερινότητά μας – ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούμε πάντα. Μέχρι να διαβάσετε αυτές τις γραμμές, πιθανότατα ξεκλειδώσατε το κινητό σας τηλέφωνο με αναγνώριση προσώπου, μπήκατε στο Facebook το οποίο επιμελήθηκε το προσωποποιημένο περιεχόμενο του feed σας, ίσως και να ξεκινήσατε μια νέα σειρά που σας πρότεινε το Netflix με βάση παλαιότερες προτιμήσεις σας.

Ενα τριήμερο συνέδριο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος φιλοδοξεί να ανανεώσει την αντίληψή μας για την ΤΝ στον βαθμό που έχει διαμορφωθεί από την ποπ κουλτούρα και τη δυστοπική –και μάλλον υπερβολικά ανθρωπομορφική– αναπαράστασή της στο πεδίο του sci-fi με τον HAL 9000 στο «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» ή τον «Εξολοθρευτή».

Αλλά όχι μόνο. «Δεν θέλουμε μόνο να μιλήσουμε για την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά για το πώς η τεχνητή νοημοσύνη συνδέεται με αυτό που ονομάζουμε “ανθρωπότητα”· το πώς θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε εμείς τους εαυτούς μας ως ανθρώπινα όντα», μας λέει ο Στέλιος Βασιλάκης, γενικός διευθυντής Προγραμμάτων και Στρατηγικής του Ιδρύματος, ένας εκ των οποίων επιμελήθηκαν τη θεματική του SNF Nostos Conference 2021: «Ανθρωπότητα και Τεχνητή Νοημοσύνη». Το συνέδριο θα διεξαχθεί 26 με 28 Αυγούστου στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ).

«Δεν μιλάμε για μια απλή τεχνολογία. Μιλάμε για μια τεχνολογία η οποία έχει τη δυνατότητα να επαναπροσδιορίσει οριστικά τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Με όποιες θετικές και αρνητικές συνέπειες», προσθέτει.

Εκτός από τον Κασπάροφ, περίπου 50 ακόμα εμπειρογνώμονες, ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνες και οραματιστές θα καταθέσουν τις απόψεις και τις προβλέψεις τους για τον τρόπο με τον οποίο η ΤΝ θα μετασχηματίσει την ανθρώπινη εμπειρία, αλλά και παραπλεύρως τις επιπτώσεις της στις κοινωνίες και στις οικονομίες του μέλλοντος, στη φύση της εργασίας, στην τέχνη.

Ο Στ. Βασιλάκης πιστεύει πως η συζήτηση έχει ήδη αργήσει. «Η τεχνολογία προχωράει με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Οι άνθρωποι οι οποίοι χειρίζονται αυτά τα εργαλεία –όπως γίνεται συνήθως με την τεχνολογία– δεν σταματούν καθόλου για να σκεφτούν τις συνέπειές της», λέει.

Ηθικά ζητήματα

Κάποιοι γύρω τους προσπαθούν. Υποθέσεις όπως η αμφιλεγόμενη απομάκρυνση δύο ερευνητριών από το συμβούλιο ηθικής ΤΝ της Google μέσα σε διάστημα λίγων μηνών ενισχύουν την εντύπωση πως η εποπτεία των τμημάτων έρευνας και τεχνολογίας στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες της Silicon Valley είναι μάλλον προσχηματική. Σε κάθε περίπτωση, τα ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με την ΤΝ είναι πλέον καλά τεκμηριωμένα και αρκετά από αυτά παραπέμπουν σε υπερβολικά ανθρώπινες αδυναμίες που κληροδοτήθηκαν από τους σχεδιαστές τους.

«Υπάρχουν προκαταλήψεις στους αλγόριθμους επειδή ακριβώς οι αλγόριθμοι φτιάχνονται από ανθρώπινα όντα τα οποία έχουν προκαταλήψεις», λέει ο κ. Βασιλάκης.

Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας που δημοσιεύθηκε το 2019, αλγόριθμος που χρησιμοποιούνταν σε νοσοκομεία των ΗΠΑ για την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε περίπου 200 εκατομμύρια ασθενείς τον χρόνο έκανε συστηματική διάκριση εις βάρος μαύρων πολιτών. Αντίστοιχα μοντέλα χρησιμοποιούνται από εταιρείες και εκπαιδευτικά ιδρύματα για την αξιολόγηση υποψηφίων, από τράπεζες για την εκτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών τους, και από τις Αρχές για προγνωστική αστυνόμευση. Και για όποιον δεν ανησυχεί αρκετά πως η ΤΝ συγκεντρώνει ακόμα περισσότερη ισχύ στα χέρια των ήδη ισχυρών, η τεχνολογία βρίσκει εφαρμογή στην αμυντική βιομηχανία και στην ανάπτυξη αυτόνομων οπλικών συστημάτων.

«Εδώ, θεωρώ, πρέπει να επικεντρωθεί ολόκληρη η προσοχή αυτή τη στιγμή: πώς θα χρησιμοποιηθούν αυτοί οι μηχανισμοί και από ποιους;» σημειώνει ο κ. Βασιλάκης.

Διανοούμενοι όπως ο Νικ Μπόστρομ, Σουηδός καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, προειδοποιούν πως η μηχανική νοημοσύνη θα είναι και η τελευταία εφεύρεση της ανθρωπότητας καθώς από εκεί και πέρα οι μηχανές θα είναι ικανότερες από εμάς στο να επινοούν νέες εφευρέσεις. Αυτό σημαίνει πως το μέλλον θα διαμορφώνεται από τις προτιμήσεις της ΤΝ. Αλλά ποιες προτιμήσεις θα είναι αυτές; Η λογική λέει πως για να πετύχουμε μια σχέση ασφαλούς συμβίωσης με την ΤΝ, θα πρέπει να διασφαλίσουμε εγκαίρως πως το αξιακό μας σύστημα, τα πράγματα που εκτιμούμε περισσότερο στη ζωή δηλαδή, είναι ενσωματωμένα στα νευρωνικά δίκτυα μιας μηχανής. Μακάρι να ήταν τόσο απλό. «Ποιο ακριβώς είναι το αξιακό μας σύστημα και ποιος θα ταξινομήσει τις αξίες μας, όταν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε βασικά θέματα όπως η κλιματική αλλαγή ή ο εμβολιασμός;» αναρωτιέται ο κ. Βασιλάκης.

Τα άμεσα προβλήματα

Ομως πριν ανησυχήσουμε για τις επιπτώσεις των αυτοματοποιημένων αλγορίθμων και της ψηφιακής υπερ-ευφυΐας, ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε πιο άμεσα προβλήματα.

«Με απασχολεί το τι θα γίνουν τα εκατομμύρια των εργατών τα οποία θα βρεθούν χωρίς θέσεις εργασίας λόγω της ΤΝ. Κάθε τεχνολογική επανάσταση μέχρι τώρα, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανικής, κατέληξε στο να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Ομως αυτή τη φορά πιστεύω πως θα έχουμε μια μετατόπιση παραδείγματος. Θα αντιμετωπίσουμε για πρώτη φορά το γεγονός ότι μια τεχνολογική επανάσταση δεν θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, αλλά θα καταστρέψει θέσεις εργασίας», λέει ο κ. Βασιλάκης.

Στο βιβλίο του «Homo Deus: Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος», ο Ισραηλινός στοχαστής και συγγραφέας Γιουβάλ Νόα Χαράρι μιλάει για την «άχρηστη τάξη» και αναρωτιέται τι θα κάνουν οι άνθρωποι με συνείδηση όταν θα υπάρχουν μη συνειδητοί αλγόριθμοι υψηλής νοημοσύνης που θα μπορούν να κάνουν σχεδόν τα πάντα καλύτερα. Ενα χρόνο μετά την ήττα του Κασπάροφ από τον υπερυπολογιστή της IBM, ένας καθηγητής μουσικολογίας από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, ονόματι Ντέιβιντ Κόουπ, παρουσίασε ζωντανά μερικά λουθηρανικά κοράλ σε στυλ Μπαχ. Κανείς από το κοινό δεν αντιλήφθηκε πως αποτελούσαν συνθέσεις ενός κώδικα ΤΝ που είχε γράψει στο Macintosh του σπιτιού του. Η υπόθεση ενοχλεί όσους προτιμούν να πιστεύουν πως οι μορφολογικές δομές που ονομάζουμε μουσική, ή άλλες μορφές τέχνης, αποτελούν την καθαρότερη έκφραση των ανθρώπινων συναισθημάτων, αυτό που συχνά αποκαλούμε «ψυχή». Για τον Κόουπ το πραγματικό ερώτημα δεν ήταν αν οι υπολογιστές έχουν ψυχή, αλλά αν οι άνθρωποι έχουν.

Ο κ. Βασιλάκης από την πλευρά του θεωρεί πως η συζήτηση για το εάν ο αλγόριθμος μπορεί να είναι δημιουργικός είναι εσφαλμένη. Η έννοια της δημιουργίας, λέει, είναι σχετική: ακόμα και ένας αλγόριθμος που φτιάχνει κάτι, στην ουσία «δημιουργεί». Το βασικό ερώτημα, αντιτείνει, αφορά τις προθέσεις.

«Κάποιος μπορεί να πει ότι ακόμα και ένα κοτόπουλο το οποίο σκαλίζει την άμμο είναι δημιουργικό. Ομως ένας αλγόριθμος δεν μπορεί να έχει καμία απολύτως πρόθεση με τον τρόπο που έχει πρόθεση ο Μπαχ ή ο Τζάκσον Πόλοκ. Και δεν μπορεί να έχει συνείδηση. Εκεί ακριβώς είναι η διαφορά των αλγορίθμων από τα ανθρώπινα όντα».

Σημαντικοί ομιλητές του συνεδρίου

Ο Γιόσουα Μπέντζιο είναι καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών και Επιχειρησιακής Eρευνας στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, καθώς επίσης ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Τεχνητής Νοημοσύνης Mila του Κεμπέκ. Εχει τιμηθεί με το βραβείο Τούρινγκ (2018). Ο Βέντελ Γουάλακ είναι σύμβουλος, ειδικός σε θέματα ηθικής, μελετητής στο Διεπιστημονικό Κέντρο Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Γέιλ και ανώτερος σύμβουλος στο ερευνητικό κέντρο βιοηθικής Χέιστινγκς. O Αζίμ Αζάρ είναι βραβευμένος επιχειρηματίας, στρατηγικός αναλυτής και επενδυτής. Είναι παραγωγός του επιδραστικού newsletter και podcast Exponential View με θέμα τον αντίκτυπο της τεχνολογίας στις οικονομίες και στις κοινωνίες. Η Aνια Κάσπερσεν είναι πρώην διευθύντρια του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για Θέματα Αφοπλισμού στη Γενεύη και αναπληρώτρια γενική γραμματέας της Διάσκεψης για τον Αφοπλισμό. Ο Γκάρι Κασπάροφ είναι πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι, συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής. Ο Ντέιβιντ Σίμας είναι διευθύνων σύμβουλος του Obama Foundation.

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση

X