ΑΝΤΟΝ ΓΙΑΓΚΕΡ* / THE NEW YORK TIMES
Φεύγοντας από τις Βρυξέλλες με τρένο, το εργοστάσιο της Audi είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που βλέπει κανείς. Κομψό και παραγωγικό, ήταν ταιριαστό σύμβολο για την πρωτεύουσα της Ευρώπης. Στις αρχές του έτους, ωστόσο, υπέκυψε στη βιομηχανική κρίση που πλήττει την ήπειρο και έκλεισε. Η ιστορία του είναι πλέον η ιστορία της Ευρώπης. Και οι δύο κινδυνεύουν να παρασυρθούν από τη νέα γεωοικονομική παλίρροια.
Στις Βρυξέλλες, η αντίδραση στη δύσκολη κατάσταση ήταν εξίσου σύμφωνη με την εποχή – ως μέρος μιας ευρύτερης στρατιωτικής αναμόρφωσης, ισχυρίζονται οι υπουργοί, το πρώην εργοστάσιο αυτοκινήτων θα πρέπει να μετατραπεί σε παραγωγό όπλων. Μια τέτοια επανεκκίνηση θα βοηθούσε τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και θα δημιουργούσε 3.000 νέες θέσεις εργασίας. Από τη μια πλευρά, οι αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες θα έκαναν την Ευρώπη ασφαλή από τη Ρωσία και ανεξάρτητη από την Αμερική, ενώ από την άλλη θα αναζωογονούσε τον προβληματικό βιομηχανικό τομέα της, υπό την πίεση των Κινέζων ανταγωνιστών και του αυξανόμενου ενεργειακού κόστους.
Αυτές οι ελπίδες όμως πιθανότατα θα αποδειχθούν φρούδες. Η στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης εγκυμονεί μεγαλύτερο κίνδυνο από την αποτυχία. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί άλλωστε παραμένουν απρόθυμοι να δημιουργήσουν ελλείμματα στον προϋπολογισμό. Περισσότερα χρήματα για τον στρατό θα επιβαρύνουν τους ήδη περιορισμένους προϋπολογισμούς, αφαιρώντας χρήματα από κοινωνικά προγράμματα, ανάπτυξη υποδομών και δημόσιες υπηρεσίες.
H επαναστρατιωτικοποίηση δημιουργεί επίσης περισσότερα προβλήματα. Κατ’ αρχάς, πολλοί πρώην βιομηχανικοί τομείς θα αποκτήσουν έννομο συμφέρον στην πολεμική βιομηχανία στο εξωτερικό. Και περισσότερα χρήματα για τον στρατό δεν σημαίνουν απαραίτητα καλύτερα αποτελέσματα. Καμία ευρωπαϊκή εταιρεία, για παράδειγμα, δεν κατατάσσεται στις δέκα κορυφαίες αμυντικές εταιρείες βάσει κύκλου εργασιών. Επειτα υπάρχει το κατεξοχήν ευρωπαϊκό πρόβλημα με τον συντονισμό.
Με τα τανκς και τον εξοπλισμό να κοστίζουν ήδη ακριβά, το κόστος του επανεξοπλισμού θα πολλαπλασιαστεί από την αποκεντρωμένη λήψη αποφάσεων της Ενωσης, στην οποία τα έθνη ανταγωνίζονται ξεχωριστά για συμβάσεις. Δείγματα τέτοιας αναποτελεσματικότητας είναι ορατά στις καθυστερημένες προσπάθειες παραγωγής οβίδων για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Πέρα από αυτή τη σύγχυση, οι πρώτες πληρωμές της ευρωπαϊκής σπατάλης είναι πιθανό να πάνε σε Αμερικανούς παραγωγούς. Σε μια εύγλωττη ειρωνεία, οι αρχικοί ωφελημένοι δεν θα είναι Ευρωπαίοι, αλλά Αμερικανοί.
Οι υλικοτεχνικοί περιορισμοί θα πρέπει να σταθμιστούν παράλληλα με τα «πολιτισμικά όρια της επαναστρατιωτικοποίησης στην Ευρώπη». Πολλές ευρωπαϊκές χώρες κατάργησαν τη στρατιωτική θητεία τη δεκαετία του 2000 και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία να πουλήσουν την προοπτική της στρατιωτικής θητείας στους ψηφοφόρους τους. Παρ’ όλα αυτά, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί είναι αποφασισμένοι να προωθήσουν τον επανεξοπλισμό ως προϋπόθεση για την είσοδο της ηπείρου στον 21ο αιώνα. Ο αριθμός των πολέμων σε όλο τον κόσμο, με έναν νέο που παρ’ ολίγον να ξεσπάσει πρόσφατα στο Ιράν, υπογραμμίζει, υποτίθεται, ότι η Ευρώπη πρέπει να γίνει ξανά μια μαχόμενη ήπειρος. Αυτή η στρατηγική, ισχυρίζονται οι αξιωματούχοι, συνδυάζει τη στρατιωτική ανεξαρτησία με την εμπορική αναβίωση.
Κανένα από αυτά τα αποτελέσματα δεν είναι πιθανό. Στην τρέχουσα πορεία της η Ευρώπη δεν οδεύει ούτε προς τον στρατιωτικό κεϋνσιανισμό με κοινωνικό μέρισμα, ούτε προς μια αμυντική στρατηγική κατάλληλη για μια επίδοξη υπερδύναμη. Αντίθετα κινδυνεύει να συγκεντρώσει τα χειρότερα και των δύο κόσμων: μια πενιχρή οικονομική ανάκαμψη χωρίς μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης και πλούσιες πληρωμές σε έναν αμυντικό τομέα που δεν θα επέτρεπε στην Ευρώπη να φθάσει τους ομολόγους της.
* Ο κ. Αντον Γιάγκερ είναι αρθρογράφος και λέκτορας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
