ΙΝΓΚΡΙΝΤ Κ. ΟΥΙΛΙΑΜΣ / THE NEW YORK TIMES
Ενα ασυνήθιστα ζεστό καλοκαιρινό πρωινό στη Στοκχόλμη, η 98χρονη Στίνα Λάρσον στεκόταν ανάμεσα σε αρωματικές πασχαλιές, κρίνα και λεβάντες, επιθεωρώντας τον κήπο που φροντίζει εδώ και πάνω από 40 χρόνια. Παρατήρησε ότι τα κουνέλια είχαν μασουλήσει το νεροκάρδαμο και ότι υπήρχαν ζιζάνια που έπρεπε να ξεριζωθούν.
Ο κήπος της Λάρσον, σε ένα μικρό κομμάτι γης δίπλα στο κανάλι Κάρλμπεργκ, είναι ένας από τους περισσότερους από 7.000 κήπους που έχουν παραχωρηθεί για καλλιέργεια –γνωστούς ως koloniträdgårdar– στη Στοκχόλμη. Οι κήποι αυτοί, που δημιουργήθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα ως μέρος ενός κοινωνικού κινήματος, προσφέρουν στους κατοίκους της πόλης πρόσβαση σε χώρους πρασίνου και μια ανάπαυλα από τον θόρυβο και την ένταση της αστικής ζωής.
Αν και τα περισσότερα koloniträdgårdar είναι μικρού μεγέθους –ο κήπος της Λάρσον καλύπτει περίπου 90 τετραγωνικά μέτρα– θεωρούνται πολύτιμα, καθώς προσφέρουν ένα σπάνιο είδος αστικού καταφυγίου: μια γωνιά της πόλης όπου οι κάτοικοι αντί για πεζοδρόμια έχουν επαφή με το χώμα και αντί της ηχορρύπανσης ακούν το κελάηδισμα των πουλιών.
Τα προγράμματα για αυτούς τους κήπους σχεδιάστηκαν εξαρχής με σκοπό να βελτιώσουν την ψυχική και σωματική υγεία των κατοίκων της πόλης, εξηγεί ο Φρέντρικ Μπιορκ, λέκτωρ στο Πανεπιστήμιο του Μάλμε και ειδικός στην ιστορία του περιβάλλοντος.
«Η ιδέα ήταν μια οικογένεια της εργατικής τάξης να μπορεί να περνάει το καλοκαίρι εκεί, δουλεύοντας μαζί, αλλά και έχοντας λίγο ελεύθερο χρόνο και διασκέδαση», λέει ο Μπιορκ τηλεφωνικά από το δικό του koloniträdgård στο Αρτολμεν, μια κηπουρική ένωση στο Μάλμε που λειτουργεί από τη δεκαετία του 1940. «Εκείνη την εποχή υπήρχε μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ», αναφέρει ο Μπιορκ. «Αλλά στις κηπουρικές κοινότητες, αντί να πίνεις, καλλιεργούσες πατάτες».
Τα οφέλη της κηπουρικής για την υγεία είναι καλά τεκμηριωμένα, τόσο χάρη στη σωματική δραστηριότητα όσο και στον χρόνο που περνάει κανείς στη φύση. Η Σεσίλια Στένφορς, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, αναφέρει ότι η έρευνά της δείχνει πως όσοι επισκέπτονται συχνά χώρους πρασίνου –είτε πρόκειται για δάση είτε για koloniträdgård– «έχουν καλύτερη υγεία, με λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης, λιγότερο άγχος, καλύτερο ύπνο και λιγότερα συναισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης».
Αυτά τα θετικά αποτελέσματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονα στους ηλικιωμένους, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πνευματικής και σωματικής έκπτωσης που συνδέεται με την ηλικία. Η 80χρονη Μάγια-Λένα Σάφστρεμ, η οποία διαθέτει ένα ροζ σπιτάκι σε μια κηπουρική κοινότητα έξω από την Ουψάλα, λέει ότι έχει διαπιστώσει πολλά οφέλη για την υγεία της από το koloniträdgård της.
«Οταν ζεις σε διαμέρισμα, δεν κινείσαι πολύ, αλλά αν έχεις κήπο, κινείσαι με διαφορετικό τρόπο και αυτό σε κάνει να νιώθεις καλύτερα», αναφέρει. Οι κηπουρικές κοινότητες, προσθέτει η Σάφστρεμ, μπορούν επίσης να ενισχύσουν την κοινωνική ζωή, δίνοντας στους κατοίκους την ευκαιρία να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους με παρόμοια ενδιαφέροντα.
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα koloniträdgårdar, ιδιαίτερα μεταξύ των νεότερων Σουηδών, έχει οδηγήσει σε άνοδο των τιμών τα τελευταία χρόνια. Ο Μπιορκ εξηγεί ότι τα εξοχικά στην ένωση όπου ανήκει, μπορούν να πουληθούν για πάνω από 1 εκατομμύριο σουηδικές κορώνες (περίπου 90.000 ευρώ). Ωστόσο στη Στοκχόλμη οι τιμές ρυθμίζονται, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι κήποι παραμένουν προσιτοί, λέει η Κατρίν Χόλμπεργκ, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Stockholms Koloniträdgårdar.
«Είναι μια υπέροχη δραστηριότητα αναψυχής για τον κόσμο, είναι υγιεινή και σε φέρνει σε επαφή με την ύπαιθρο», συνεχίζει. «Πιστεύω ότι η πόλη το αναγνωρίζει αυτό, όπως και το γεγονός ότι συμβάλλει στη βιοποικιλότητα μέσα στις αστικές περιοχές».
Οι κάτοικοι της Στοκχόλμης που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν δικό τους οικόπεδο μπορούν να απολαμβάνουν τα οφέλη των koloniträdgårdar, καθώς όλοι αυτοί οι κήποι είναι ανοιχτοί στο ευρύ κοινό. Για όσους όμως θέλουν να αποκτήσουν το δικό τους, το μεγαλύτερο εμπόδιο –πέρα από την τιμή– είναι η διαθεσιμότητα.
Στη Σουηδία υπάρχουν περισσότερα από 50.000 τέτοια οικόπεδα, όμως η ζήτηση ξεπερνάει κατά πολύ την προσφορά. Η Eriksdalslundens Koloniträdgårdsförening, μια ένωση με 143 οικόπεδα στο νότιο νησί Σέντερμαλμ –από τις πιο δημοφιλείς κηπουρικές αποικίες στο κέντρο της Στοκχόλμης– έχει πάνω από 1.100 άτομα σε λίστα αναμονής. Και ο χρόνος αναμονής μπορεί να είναι εξαιρετικά μεγάλος: ένα ζευγάρι, ο Μπενγκτ και η Σουζάν Κοπ, μου είπε ότι περίμεναν 17 χρόνια πριν καταφέρουν να αγοράσουν ένα εξοχικό το 2023.
Για πολλούς Σουηδούς, όπως οι Εκλουντ, ένα koloniträdgård είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα παραμυθένιο εξοχικό και ένας ανθισμένος κήπος. Είναι ένα ενεργό χόμπι με οφέλη για την υγεία και μια αναζωογονητική απόδραση από την πόλη – χωρίς να χρειαστεί να την εγκαταλείψεις.
