Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας, τα οποία είτε ελέγχονται είτε διατηρούν στενές σχέσεις με την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), επιχειρούν να περάσουν το μήνυμα ότι το κάλεσμα αρκετών τουρκικών επιχειρήσεων προς τον νεανικό πληθυσμό της Τουρκίας για εργοδότηση με ελκυστικούς όρους και ικανοποιητικό μισθό δεν βρίσκει θετική ανταπόκριση. Σύμφωνα με τους φιλοκυβερνητικούς Τούρκους δημοσιογράφους, το γεγονός ότι μια μερίδα της τουρκικής νεολαίας παρουσιάζει επιλεκτική διάθεση στην αγορά εργασίας είναι μια εξέλιξη που μιλά από μόνη της και αποδεικνύει ότι η τουρκική οικονομία επιστρέφει σταδιακά σε τροχιά ομαλότητας.
Το παραπάνω προπαγανδιστικό μήνυμα των φιλοκυβερνητικών μέσων ενημέρωσης δεν πείθει τους Τούρκους και ξένους αναλυτές. Οι οικονομολόγοι, που προσεγγίζουν με επιφυλακτικότητα τα μηνύματα της κυβέρνησης Ερντογάν για την τουρκική οικονομία, υπενθυμίζουν ότι την παρούσα στιγμή ο πληθωρισμός τείνει να ξεπεράσει το φράγμα του 20%. Την ίδια στιγμή, παρά το γεγονός ότι το Ίδρυμα Στατιστικής της Τουρκίας παρουσιάζει το επίσημο ποσοστό ανεργίας στο 12,4%, τα πραγματικά δεδομένα στην τουρκική οικονομία είναι άκρως αποκαρδιωτικά. Οι πληροφορίες που φτάνουν στα επιτελεία των κομμάτων της αντιπολίτευσης από ολόκληρη την Τουρκία δείχνουν ότι το πραγματικό ποσοστό ανεργίας είναι πολύ μεγαλύτερο. Σε ορισμένες επαρχίες σχεδόν ένας στους δυο νέους Τούρκους πολίτες παραμένει δίχως εισόδημα.
Η Τουρκία σε τροχιά εκλογών
Στα επικριτικά σχόλια και στις προειδοποιήσεις της αντιπολίτευσης και των αναλυτών, η κυβέρνηση Ερντογάν «απαντά» κάνοντας αναφορά στο νέο «καταναλωτικό όργιο» που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, κυρίως μετά την άρση των απαγορεύσεων για την πανδημία, σε ολόκληρη την Τουρκία. Την περίοδο του καλοκαιριού η τουρκική οικονομία παρουσιάζει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης. Τον Ιούνιο λ.χ. οι πωλήσεις κατοικιών στην Τουρκία αυξήθηκαν κατά περίπου 75.000 από τον προηγούμενο μήνα, φθάνοντας τις 135.000, σύμφωνα πάντα με τα επίσημα στοιχεία της τουρκικής κυβέρνησης. Περίπου το 20% των πωλήσεων πραγματοποιήθηκαν με ενυπόθηκα δάνεια, με το μεγαλύτερο μέρος των αγοραστών να χρησιμοποιούν τα δικά τους οικονομικά κονδύλια. Την ίδια στιγμή, το πρώτο εξάμηνο του έτους οι πωλήσεις αυτοκινήτων ανήλθαν σε περισσότερες από 310.000. Πρόκειται για μια αύξηση της τάξης του 52,4% σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2020. Οι πωλήσεις ελαφρών επαγγελματικών οχημάτων αυξήθηκαν, επίσης, κατά 67% σε 85.000 την ίδια περίοδο. Όλα αυτά συνέβησαν σε μια περίοδο που οι ξένοι τουρίστες επέστρεψαν στην Τουρκία και η τουρκική τουριστική βιομηχανία ξεκίνησε να παρουσιάζει εκ νέου εντυπωσιακούς αριθμούς.
Οι Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι οι παραπάνω εξελίξεις παρέχουν στην κυβέρνηση Ερντογάν την δυνατότητα να ξεκινήσει την προεκλογική περίοδο από θέση ισχύος. Ύστερα από περίπου δυο χρόνια πανδημίας και διαιωνιζόμενη περίοδο οικονομικής αστάθειας, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει την δυνατότητα να εντυπωσιάσει την συντηρητική και εθνικιστική εκλογική βάση της κυβερνητικής συμμαχίας με εντυπωσιακά οικονομικά δεδομένα. Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση Ερντογάν είναι σε θέση να εκπέμψει το μήνυμα ότι «οι τροχοί της τουρκικής οικονομίας αρχίζουν να γυρίζουν και πάλι».
Υπό κανονικές συνθήκες στην Τουρκία οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του 2023. Ωστόσο, στην Άγκυρα το τελευταίο διάστημα πολιτικοί και δημοσιογραφικοί κύκλοι δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών εντός του 2022. Και αυτό διότι, σύμφωνα με ορισμένες εταιρείες δημοσκοπήσεων, η αισθητή πτώση των ποσοστών των κομμάτων που υποστηρίζουν την κυβέρνηση Ερντογάν δεν αφήνει πολλά περιθώρια ελιγμών για τον ισχυρό πολιτικό άνδρα της Τουρκίας. Δημοσκοπήσεις του αντιπολιτευόμενου τύπου της Τουρκίας, θέλουν το ποσοστό του ΑΚΡ να έχει «αγκυροβολήσει» το τελευταίο διάστημα στο 30-32%. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΚΕΔ) βρίσκεται στο 7-8%. Σύμφωνα με τους Τούρκους αναλυτές σε περίπτωση που συνεχιστεί η κατρακύλα των ποσοστών των συγκυβερνώντων κομμάτων το εγχείρημα της επανεκλογής του Ερντογάν θα καταστεί ιδιαίτερα δύσκολο. Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Τουρκίας, λαμβάνοντας υπόψη του την σοβαρότητα της όλης κατάστασης, ανέλαβε ήδη κάποιες πρωτοβουλίες με φόντο την κάλπη. Ο Ερντογάν ανακοίνωσε την εντατικοποίηση των εργασιών της κυβερνητικής συμμαχίας για δημιουργία νέου πολιτεύματος. Στο τέλος αυτής της προσπάθειας η Τουρκία θα οδηγηθεί στις κάλπες για δημοψήφισμα για το νέο πολίτευμα και τις προγραμματισμένες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Η ανακοίνωση και προβολή του νέου συντάγματος αναμένεται εντός του επόμενου έτους.
Τι ανησυχεί τους οικονομολόγους
Πολιτικοί αναλυτές και οικονομολόγοι προσεγγίζουν με επιφυλακτικότητα το σχέδιο της κυβέρνησης Ερντογάν για το νέο πολίτευμα της χώρας και το νέο «καταναλωτικό όργιο» στην τουρκική αγορά, πάνω στο οποίο η κυβερνητική συμμαχία αναμένεται να οικοδομήσει το προεκλογικό κοινωνικοοικονομικό αφήγημα της. Σύμφωνα με τους Τούρκους οικονομολόγους, το γεγονός ότι μια μικρή μερίδα της τουρκικής κοινωνίας, περίπου το 10%, επιλέγει το τελευταίο διάστημα να επενδύσει το κεφάλαιο της στον τομέα των οικοδομών και σε είδη πολυτελείας δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα. Το κλίμα αβεβαιότητας στην τουρκική οικονομία διαιωνίζεται και οι χειρισμοί της κυβέρνησης Ερντογάν στο οικονομικό πεδίο εξακολουθούν να βρίσκονται σε αντίθεση με τους κανόνες της φιλελεύθερης οικονομίας.
«Η καταπολέμηση του πληθωρισμού απαιτεί νομισματική λιτότητα», επισημαίνει ο Τούρκος οικονομολόγος Μουσταφά Σονμέζ, ο οποίος προσθέτει τα εξής: «Με άλλα λόγια, το οικονομικό επιτελείο της Τουρκίας θα πρέπει να αποθαρρύνει την κατανάλωση και να ενθαρρύνει την αποταμίευση, και η κεντρική τράπεζα πρέπει να αυξήσει το τρέχον επιτόκιο του 19% για να καταστήσει την τουρκική λίρα πιο ελκυστική τόσο για τους εγχώριους καταθέτες όσο και για τους ξένους επενδυτές εν όψει του αυξανόμενου πληθωρισμού. Ο περιορισμός της χρήσης των πιστωτικών οδών θα ήταν ένα άλλο αναπόφευκτο μέτρο για τον περιορισμό της όρεξης για εγχώρια κατανάλωση».
Σύμφωνα με τον Σονμέζ, την παρούσα στιγμή η κυβέρνηση Ερντογάν παραγνωρίζει την παραπάνω συνταγή οικονομικής λιτότητας, την οποία προτείνουν οι ξένοι οικονομολόγοι σε αναπτυσσόμενες οικονομίες που αντιμετωπίζουν προκλήσεις παρόμοιες με αυτές της Τουρκίας. Επιπλέον, στην πράξη η αυτονομία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας έχει καταργηθεί εδώ και καιρό, με αποτέλεσμα την παρούσα στιγμή στην Άγκυρα να μην υφίσταται ένας ανεξάρτητος οικονομικός φορέας που είναι σε θέση να λάβει «ψύχραιμες» αποφάσεις για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας.
Ανησυχίες για τη λίρα
Η έναρξη της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία, σε συνδυασμό με τις ανορθολογικές, λαϊκιστικές επιλογές και πρακτικές της κυβέρνησης Ερντογάν, θα μπορούσαν το επόμενο διάστημα να οδηγήσουν τον πληθωρισμό σε επίπεδα-ρεκόρ και την τουρκική λίρα σε νέα κατρακύλα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι την στιγμή που γραφόταν το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, οι αντοχές της τουρκικής λίρας έναντι των ξένων νομισμάτων είχαν τεθεί σε μια νέα δοκιμασία, με το αμερικανικό δολάριο, από το οποίο εξαρτώνται αρκετοί τομείς της τουρκικής οικονομίας, να σπάζει για μια ακόμη φορά το φράγμα των 8,5 μονάδων. Υπενθυμίζεται ότι στις απαρχές της νέας κρίσης στην τουρκική οικονομία, προς τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, στην τουρκική αγορά το αμερικανικό δολάριο βρισκόταν στην μπάντα των 4-5 μονάδων.
