Kathimerini.gr
EDWARD LUTTWAK*
Οταν οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ άρχισαν πριν από ένα μήνα να δημοσιοποιούν προειδοποιήσεις για ενδεχόμενη ρωσική εισβολή, δεν έδωσα σημασία, καθώς δεν υπήρχαν ενδείξεις μετακίνησης ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων. Οι 150.000 Ρώσοι στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία ήταν πολύ λίγοι για εισβολή-αστραπή διάρκειας λίγων ημερών, η μόνη οικονομικά βιώσιμη τακτική για τη Ρωσία.
Οι ριψοκίνδυνοι χαρτοπαίκτες, όμως, δεν πτοούνται από τους κινδύνους. Μέχρι και την περασμένη εβδομάδα, ο Πούτιν είχε πείσει τον πλανήτη πως είναι ένας πολύ υπομονετικός κυνηγός, που περιμένει το θήραμα να βρεθεί στην κατάλληλη θέση, προτού τραβήξει τη σκανδάλη. Ετσι απέκτησε άλλωστε την Αμπχαζία και τη Νότια Οσετία το 2008. Αυτός είναι επίσης ο τρόπος με τον οποίο ο Πούτιν κατέκτησε το μεγαλύτερό του τρόπαιο, την Κριμαία, αποσπώντας κομμάτια της Ουκρανίας μετά την αναταραχή της εξέγερσης της πλατείας Μαϊντάν, που οδήγησε στη φυγή του προέδρου Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο του 2014. Μερικές χιλιάδες Ρώσοι πράκτορες και λίγοι κάτοικοι κατέλαβαν τη χερσόνησο και τη γύρω περιοχή, χωρίς να ηχήσει πυροβολισμός. Για να γίνει το ίδιο στην Ουκρανία, θα χρειάζονταν μισό εκατομμύριο καλά εκπαιδευμένοι στρατιώτες, οι οποίοι θα έπρεπε να καταλάβουν τις πόλεις κοντά στα σύνορα, όπως το Χάρκοβο, αλλά και να πραγματοποιήσουν περίπλοκες αερομεταφερόμενες επιχειρήσεις για την κατάληψη του Λβιβ, της Οδησσού, της Ζαπορόζιε και του Κιέβου. Ολα αυτά προϋποθέτουν μηδενική αντίσταση εκ μέρους των Ουκρανών.
Σενάρια
Ο πάλαι ποτέ υπομονετικός κυνηγός και σημερινός ριψοκίνδυνος χαρτοπαίκτης Πούτιν έπεισε τον εαυτό του ότι ο Εβραίος πρώην κωμικός Ζελένσκι θα διέφευγε και ότι η κυβέρνησή του θα κατέρρεε. Οι ελλιπώς χρηματοδοτούμενες ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις θα διαλύονταν και ο πληθυσμός των πόλεων θα υπέμενε στωικά τη ρωσική κατοχή. Ο πρώην πρόεδρος Γιανουκόβιτς θα μπορούσε να επιστρέψει στην προεδρία και η Ουκρανία να επανέλθει στη Ρωσική Ομοσπονδία. Τίποτε από τα παραπάνω δεν ήταν ανέφικτο, αλλά η λογική επιτάσσει να μην υπολογίζει κανείς σε σειρά καλύτερων δυνατών σεναρίων, κάτι το οποίο έκανε ο Πούτιν, αγνοώντας τον επικεφαλής των μυστικών του υπηρεσιών, Σεργκέι Ναρίσκιν.
Ο δρόμος προς τον πόλεμο δεν πήγε πολύ καλά για τον Πούτιν. Το Βερολίνο είχε συνταχθεί με τον Ρώσο πρόεδρο, εμποδίζοντας τη δωρεά της Εσθονίας προς την Ουκρανία παλαιών πυροβόλων και αρνείτο επίμονα να αναστείλει την άδεια κατασκευής του αγωγού Nord Stream 2. Πριν ξεσπάσουν οι εχθροπραξίες, ένα γερμανικό βέτο στον αποκλεισμό της Ρωσίας από το σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών SWIFT εθεωρείτο βέβαιο. Ουκρανικό αίτημα για βοήθεια από το γιγάντιο γερμανικό στοκ όπλων απέδωσε μόνο φορτίο από παλιά κράνη. Η ιταλική κυβέρνηση απέκλεισε και αυτή τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το σύστημα SWIFT.
Ο πόλεμος είναι, ωστόσο, ο τελικός κριτής χαρακτήρων. Οπως γνωρίζουν όλοι οι βετεράνοι, συμπεριλαμβανόμενου του γράφοντος, μέχρι να αρχίσουν τα πυρά, κανείς δεν γνωρίζει πώς θα αντιδράσει και εάν οι σύντροφοί του θα φερθούν με γενναιότητα. Το ίδιο ισχύει και για τους ηγέτες σε καιρό πολέμου. Το 1940, ο διόλου χαρισματικός δικτάτορας Μεταξάς ενέπνευσε το ελληνικό έθνος με τη μονολεκτική άρνησή του στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι. Σήμερα, η σταδιοδρομία του Ζελένσκι ως προέδρου σε κωμική τηλεοπτική σειρά φαίνεται πως τον προετοίμασε για τη θητεία του ως ατρόμητου προέδρου της εμπόλεμης χώρας του.Φρόνηµα
Αρνούμενος την πολιτικά επικίνδυνη πρόταση του Μπάιντεν να του προσφέρει άσυλο στη Δύση, ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι θα παρέμενε στο Κίεβο με το υπουργικό συμβούλιο για να ηγηθούν της άμυνας. Αυτό τόνωσε το φρόνημα των Ουκρανών, βοηθώντας στην άμυνα του Χάρκοβο, της Μαριούπολης και του Κιέβου. Ο ουκρανικός στρατός δεν το έβαλε στα πόδια και δεν περικυκλώθηκε από τον καλύτερα εξοπλισμένο ρωσικό στρατό. Οπως φάνηκε, το φρόνημα επικράτησε ακόμη και της στρατιωτικής εκπαίδευσης. Ρωσικές πομπές τεθωρακισμένων, οι οποίες αναμενόταν να προωθηθούν ταχύτατα, παραμερίζοντας τη συμβολική αντίσταση των Ουκρανών, για να καταλάβουν το Χάρκοβο και το Κίεβο, βρέθηκαν αντίθετα σε θέση άμυνας. Χάρκοβο και Κίεβο όχι μόνον αντιστάθηκαν επιτυχώς, αλλά δεν δέχθηκαν καν επιθέσεις ρωσικών χερσαίων δυνάμεων, παρά μόνο μερικές βολές πυραύλων. Αυτή ήταν η καθοριστική στιγμή που σφράγισε τη ρωσική αποτυχία.
Ο κόσμος θα μπορούσε να κλείσει τα μάτια για μία ή δύο ημέρες και να αφήσει τους Ρώσους να ολοκληρώσουν την αποστολή τους. Ολα θα μπορούσαν να συνεχίσουν όπως πριν: η αστική τάξη της Μόσχας θα μπορούσε να συνεχίσει να αγοράζει ιταλικά και γαλλικά προϊόντα πολυτελείας, μαζί με γερμανικά αυτοκίνητα, ολλανδικά λαχανικά, ταξίδια για ψώνια στο Λονδίνο και πτήσεις με προορισμό τους χιονοδρομικούς σταθμούς της Κουρσεβέλ και της Μεζέβ.
Οταν, όμως, απέτυχε η ρωσική απόπειρα και η ειδησεογραφία αποκάλυψε την ηρωική αντίσταση των Ουκρανών, οι Δυτικοευρωπαίοι αναγκάστηκαν να ανοίξουν τα μάτια. Μετά τη συνομιλία του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Ντράγκι με τον Ζελένσκι, οι ιταλικές αντιρρήσεις για την εκδίωξη της Ρωσίας από το SWIFT ξεπεράστηκαν, υποχρεώνοντας τους Γερμανούς να ακολουθήσουν. Οι σιωπηλοί αρνητές, όπως το Λουξεμβούργο και η Ιαπωνία, συμφώνησαν και αυτοί να αποκλείσουν σειρά ρωσικών τραπεζών. Η καταστροφή του τρόπου ζωής των Ρώσων αστών είχε ξεκινήσει για τα καλά: όχι ταξίδια για σκι στη Γαλλία, ούτε και ταξίδια στο εξωτερικό έξω από τη ρωσική σφαίρα επιρροής, τα παιδιά δεν θα μπορέσουν να εγγραφούν στα ακριβά οικοτροφεία της Ελβετίας ή της Βρετανίας. Αυτά δεν είναι παρά η αρχή, καθώς νέες απαγορεύσεις προστίθενται κάθε μέρα, όπως η απαγόρευση υπερπτήσεων ιδιωτικών αεροσκαφών με Ρώσους επιβάτες, μετά την απαγόρευση επιβατικών πτήσεων από και προς τη Ρωσία.
Για την ώρα, το θέαμα πολιτών, μεταξύ τους ακόμη και ηλικιωμένες γυναίκες, να προετοιμάζουν βόμβες μολότοφ για να υπερασπισθούν τις γειτονιές τους, διέρρηξε το υποκριτικό επιχείρημα των «ειρηνιστών»: τα όπλα κάνουν τον πόλεμο πιο σκληρό. Η Γερμανία προμήθευσε φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους –ιδιαίτερα αποτελεσματικοί εναντίον ελικοπτέρων–, με τις υπόλοιπες δυτικές δυνάμεις να ακολουθούν.
Κόστος
Την ίδια στιγμή, ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Σουηδία και άλλες χώρες ενθαρρύνουν εθελοντές να μεταβούν στην Ουκρανία για να πολεμήσουν κατά των Ρώσων εισβολέων. Η εισροή όπλων και εθελοντών είναι ένας από τους λόγους για την αυξημένη αποτελεσματικότητα της ουκρανικής άμυνας και την επιβράδυνση της ρωσικής προέλασης. Ξαφνικά, ο Πούτιν δεν μοιάζει πια αήττητος. Η δέσμευσή του για ανώδυνο και σύντομο πόλεμο διαψεύσθηκε με τον χειρότερο τρόπο. Το κόστος για τη ρωσική οικονομία θα είναι δυσβάστακτο και καταστροφικό για την αστική τάξη της Ρωσίας.
Εάν οι συνομιλίες μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών συνεχισθούν, η Ουκρανία πρέπει να έχει μία και μόνη απαίτηση: άμεση και πλήρη αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από το έδαφός της. Αν οι Ρώσοι αποδεχθούν τον αναπόφευκτο αυτόν όρο, η παραμονή του Πούτιν στη εξουσία μοιάζει αμφίβολη. Αν η Μόσχα αρνηθεί, θα πρέπει να συνεχίσει μια δύσκολη στρατιωτική αποστολή, που θα οδηγήσει σε μεγάλες απώλειες, καθώς η ουκρανική άμυνα θα ενισχύεται με δυτικό οπλισμό.
Μία άλλη εναλλακτική είναι η πυρηνική κλιμάκωση. Δυστυχώς για τον Πούτιν, βέβαια, η πρωτοβουλία δεν ανήκει πια στο Κρεμλίνο, αλλά στις ηλικιωμένες Ουκρανές που κατασκευάζουν μολότοφ, στους υπαλλήλους καταστημάτων που χειρίζονται αντιαρματικά και στους ολοένα και πιο έμπειρους πολεμιστές που δεν πρόκειται να φοβηθούν τις πυρηνικές απειλές του Πούτιν.
Σκηνοθετημένη επίδειξη ισχύος
Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε στη Δύση το βίντεο σύσκεψης μεταξύ του Βλαντιμίρ Πούτιν και των ανώτατων συμβούλων του την παραμονή της εισβολής στην Ουκρανία. Στην εικόνα αποτυπώνεται μια καλά ενορχηστρωμένη και σκηνοθετημένη επίδειξη ισχύος από τον Πούτιν, με τον πρόεδρο να κάθεται σε υπερυψωμένο έδρανο, ενώ οι σύμβουλοι τον ακούνε καθισμένοι σε χαμηλότερες καρέκλες. Ο κάθε συμμετέχων στη σύσκεψη οφείλει να σηκωθεί και να δηλώσει στο μικρόφωνο ότι εγκρίνει όσα είπε ο Πούτιν. Η σκηνοθεσία καταρρέει, όμως, όταν έρχεται η σειρά του Σεργκέι Ναρίσκιν να μιλήσει. Ο επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών Ναρίσκιν, παλαιός φίλος του Πούτιν και συνάδελφός του στον πυρήνα της KGB στο Λένινγκραντ, ακούγεται να υποστηρίζει τη διεξαγωγή συνομιλιών με τη Δύση, ζητώντας από τον πρόεδρο να «δώσει μία ευκαιρία» στους δυτικούς. Εμφανώς οργισμένος, ο Πούτιν αγνοεί τα λόγια του Ναρίσκιν και καλεί επιτακτικά τον πρώην φίλο και σημερινό του υφιστάμενο να στηρίξει την πολιτική του Κρεμλίνου.
* O κ. Edward Luttwak είναι ιστορικός και συγγραφέας.
