ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Στίβεν Ξενάκης: «Το Αφγανιστάν θα τους ακολουθεί»

Ο ψυχίατρος και ταξίαρχος ε.α. Στίβεν Ξενάκης μιλάει στην «Κ» για το ηθικό τραύμα των Αμερικανών βετεράνων του πολέμου

Kathimerini.gr

Γιάννης Παπαδόπουλος

Οι αναμνήσεις θα τους ακολουθούν. Κάποιοι μπορεί να ξυπνούν μέσα στη νύχτα αγχωμένοι, άλλοι να εκδηλώνουν συμπτώματα κατάθλιψης, ορισμένοι ίσως αισθάνονται ενοχές γιατί δυσκολεύονται έστω και τώρα, μετά τη λήξη του εικοσαετούς πολέμου στο Αφγανιστάν με την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων, να δικαιολογήσουν ξεκάθαρα γιατί κάποτε βρέθηκαν σε αυτή τη μακρινή χώρα. Πέρα από τις διαγνώσεις για μετατραυματική διαταραχή, ο ψυχίατρος και ταξίαρχος ε.α. Στίβεν Ξενάκης εστιάζει και σε κάτι άλλο, στο ηθικό τραύμα που μπορεί να συνοδεύει τους Αμερικανούς βετεράνους.

«Η μετατραυματική διαταραχή (PTSD) είναι μια διάγνωση που μας δίνει τη βάση ώστε να παρέχουμε θεραπεία. Για να κατανοήσουμε όμως την εμπειρία τους πρέπει να κοιτάξουμε παραπέρα, στο πώς ο τρόπος σκέψης τους και ο χαρακτήρας τους διαμορφώθηκαν και άλλαξαν από τις διαδοχικές αποστολές τους στην εμπόλεμη ζώνη», λέει στην «Κ» ο δρ Ξενάκης και εξηγεί πως αυτός ο μακρόσυρτος πόλεμος με τα ανορθόδοξα χαρακτηριστικά έχει επηρεάσει την αίσθηση σκοπού κάποιων βετεράνων. Αναζητούν πλέον το νόημα της εμπλοκής τους στο Αφγανιστάν, έναν πόλεμο με απώλειες σχεδόν 2.500 Αμερικανών στρατιωτών και συνολικό κόστος 2,3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Αναρωτιούνται εάν έπραξαν σωστά ή λάθος.

Ως γιος βετεράνου δύο πολέμων (ο πατέρας του έλαβε μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην Κορέα με την αμερικανική πολεμική αεροπορία) ο δρ Ξενάκης μεγάλωσε με ιστορίες από τη γραμμή του πυρός. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ως ειδικευόμενος τότε, είδε για πρώτη φορά τα σημάδια μετατραυματικής διαταραχής σε τραυματίες του πολέμου του Βιετνάμ. «Εβλεπες τον πόνο αυτών των ανθρώπων και αρκούσε να ακούσεις τις ιστορίες τους για να τους καταλάβεις», είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή του στην «Κ». Το έργο του επί πολλά χρόνια έχει επικεντρωθεί στην υποστήριξη βετεράνων των δύο τελευταίων μεγάλων πολέμων των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, αλλά δεν έχει περιοριστεί εκεί.

Ως εκπρόσωπος ανθρωπιστικών οργανώσεων και δικηγόρων έχει λάβει συνεντεύξεις από έγκλειστους στο Γκουαντάναμο και έχει εξετάσει τους ιατρικούς φακέλους και τα στρατιωτικά αρχεία περισσότερων από 50 κρατουμένων και κατηγορουμένων για τρομοκρατία. Μέσω και της δικής του έρευνας αποκαλύφθηκε ότι τα βασανιστήρια και οι ανακριτικές μέθοδοι στο Γκουαντάναμο προκαλούσαν μετατραυματική διαταραχή. Πιο πρόσφατα, σε ένα άλλο σκέλος της δουλειάς του, προσπάθησε να μπει στο μυαλό Αμερικανών που κατηγορούνται για υποστήριξη του ISIS, να εκτιμήσει την ψυχική τους υγεία και να διαπιστώσει πώς προσηλυτίστηκαν και στρατολογήθηκαν διαδικτυακά από τους τζιχαντιστές. Η «Κ» συνομίλησε μαζί του με αφορμή την απόσυρση των Αμερικανών από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο και τη συμπλήρωση 20 ετών από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.

Ηταν γύρω στο 2003 όταν ο δρ Ξενάκης πραγματοποίησε συνεδρίες με τους πρώτους Αμερικανούς στρατιώτες που επέστρεφαν από το Αφγανιστάν. «Πίστευαν τότε ακόμη στις συζητήσεις μας ότι με τη συμμετοχή τους στον πόλεμο θα γίνει ο κόσμος καλύτερος. Αλλά από το 2011 με 2012 αυτή η αίσθηση είχε αλλάξει», λέει. Ο ίδιος είχε διακρίνει απογοήτευση, κυνισμό, ίσως και απέχθεια για ορισμένες από τις καταστάσεις που αντιμετώπιζαν. Αρκετοί από τους στρατιώτες είχαν ενοχληθεί από φαινόμενα διαφθοράς, καθώς και από την έλλειψη επαγγελματισμού και παιδείας που παρατηρούσαν στις αφγανικές δυνάμεις τις οποίες έπρεπε να υποστηρίξουν και να μετατρέψουν σε αξιόμαχο σύνολο.

Ενδεικτικές είναι και οι μαρτυρίες από ένα πρόσφατο ρεπορτάζ των New York Times. Σε αυτό ένας βετεράνος λέει πως στα τοπικά αστυνομικά τμήματα δεν υπήρχε αποχέτευση, ότι Αφγανοί αστυνομικοί καλλιεργούσαν μαριχουάνα μπροστά από το γραφείο της δίωξης ναρκωτικών, ενώ οι επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων αδιαφορούσαν για αυτά τα φαινόμενα. «Πρέπει να καταλάβουμε ότι η εμπειρία που έχουν οι στρατιώτες στο πεδίο είναι διαφορετική από εκείνη των ανωτέρων τους», επισημαίνει ο δρ Ξενάκης.

Αντίξοες συνθήκες

Το 2014 στο ακαδημαϊκό περιοδικό Psychoanalytic Psychology ο ελληνικής καταγωγής ψυχίατρος είχε παρουσιάσει σε άρθρο του αναλυτικά τις αντίξοες συνθήκες υπό τις οποίες επιχειρούσαν οι Αμερικανοί στρατιώτες. Με τη συμπλήρωση περισσότερων από δέκα ετών μετά την έναρξη του πολέμου στο Αφγανιστάν και ενώ ήταν ακόμη άδηλο το μέλλον στην περιοχή, ανέφερε μεταξύ άλλων ότι αρκετοί βετεράνοι ασθενείς με μετατραυματική διαταραχή δεν ανταποκρίνονταν στη θεραπεία.

Περιέγραφε και άλλες δυσκολίες σε εκείνο το άρθρο. Ανέφερε ότι οι νέοι κατατάσσονταν εθελοντικά στις ένοπλες δυνάμεις για να υπερασπιστούν την πατρίδα τους, να νιώσουν ότι πετυχαίνουν κάτι, να αποκτήσουν ένα σκοπό στη ζωή τους. Εξι μήνες μετά τη βασική τους εκπαίδευση τους τοποθετούσαν σε μια μάχιμη μονάδα, η οποία ήταν σε αναμονή για να σταλεί στον πόλεμο μέσα στον επόμενο χρόνο. Αυτό το διάστημα η εκπαίδευσή τους γινόταν ακόμη πιο έντονη. Στις πεζές περιπολίες τους σε ορεινές περιοχές του Αφγανιστάν έπρεπε να κουβαλούν εξοπλισμό βάρους περίπου 40 κιλών. Οι πιο επίλεκτες ομάδες που αναλάμβαναν ειδικές αποστολές μπορεί να μη συμπλήρωναν πάνω από δύο με τέσσερις ώρες ύπνο τη νύχτα για μακρά περίοδο.
Οι Αμερικανοί στρατιώτες συνήθως παρέμεναν για ένα χρόνο στην εμπόλεμη ζώνη, επέστρεφαν στη βάση τους στις ΗΠΑ και μέσα στους επόμενους 12 με 15 μήνες τους έστελναν ξανά στο Αφγανιστάν. Αυτό το μπρος πίσω δοκίμαζε και την ψυχική αντοχή τους. Οπως σημείωνε σε εκείνο το άρθρο του ο δρ Ξενάκης, με τον καιρό μεγάλωνε και το ποσοστό των στρατιωτών που λάμβαναν ψυχοτρόπα φάρμακα, βενζοδιαζεπίνες και αντικαταθλιπτικά.

Η 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε και εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο βασικά κίνητρα που παρακινεί νέους Αμερικανούς να καταταχθούν στις ένοπλες δυνάμεις, όπως παρατηρεί ο δρ Ξενάκης. Ο ίδιος τονίζει ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις εκείνης της ημέρας άλλαξαν ολόκληρη τη χώρα. Προκάλεσαν σοκ και πυροδότησαν ένα κύμα φόβου. «Αυτός ο φόβος παρέσυρε τα πάντα», τονίζει προσθέτοντας ότι καθόρισε έως ένα βαθμό την πολιτική των ΗΠΑ έκτοτε ή την απόπειρα να δικαιολογηθούν τα βασανιστήρια ως ανακριτική τεχνική.

Η επάνοδος των βετεράνων σε έναν κόσμο χωρίς την αδρεναλίνη ή την απειλή του θανάτου δεν είναι πάντοτε μια απλή διαδικασία. Ο ειδικός ψυχικής υγείας παρατηρεί κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στους νέους του Βιετνάμ και σε εκείνους του Αφγανιστάν. Η επίδραση της τελικής έκβασης στην αυτοπεποίθηση και στον αυτοσεβασμό των στρατιωτών, η προσπάθειά τους να κατανοήσουν τους πολέμους, τον σκοπό και τη φύση τους είναι ορισμένα από τα κοινά στοιχεία. Ολα αυτά μαζί συνθέτουν και το ηθικό τραύμα που μπορεί να ακολουθεί επίμονα κάποιους βετεράνους.

Ο δρ Ξενάκης επισημαίνει ότι στην πλειονότητά τους οι βετεράνοι κατορθώνουν να χτίσουν στέρεες βάσεις μετά την επιστροφή στην πατρίδα τους, να σπουδάσουν, να βρουν μια θέση εργασίας. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που δεν τα καταφέρνουν.

«Για κάποιους μπορεί να είναι δύσκολο. Ακόμη και στις σπουδές τους ή στον χώρο εργασίας τους να αισθάνονται ότι δεν μοιράζονται τις ίδιες αξίες με αυτούς. Στο παρελθόν υπήρξε μια συζήτηση, σύμφωνα με την οποία το μετατραυματικό στρες θα έπρεπε να αποκαλείται τραύμα και όχι διαταραχή, γιατί όποιος κι αν συμμετάσχει σε έναν πόλεμο αλλάζει. Ισως όχι απαραίτητα με την παθολογική έννοια, ότι πάσχει από μια ασθένεια ή μια πάθηση που πρέπει να θεραπευτεί. Στον πόλεμο μπορεί παραλίγο κάποιος να σκοτωθεί ή μια έκρηξη να σκοτώσει έναν φίλο του. Αυτή η ανάμνηση δεν θα χαθεί», λέει. «Ως κοινωνία έχουμε την ευθύνη να απλώσουμε το χέρι σε αυτούς τους ανθρώπους, να γίνουμε φιλόξενοι».

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Άλλα άρθρα συγγραφέα

Kathimerini.gr

Κόσμος: Τελευταία Ενημέρωση

X