Πέτρος Λιάκουρας
Oταν ο Τραμπ μετέβαλε το πλαίσιο της μεσολάβησης στην περίπτωση της Γάζας από ρόλο διευκόλυνσης (facilitator) ήτοι επαφής με τα μέρη, σε ρόλο διαμόρφωσης (formulator), ήτοι η εκπόνηση σχεδίου ειρήνευσης, άλλαξε ο ρους των εξελίξεων. Υπήρξε καταλυτική αυτή η αλλαγή στάσης. Στο πλαίσιο αυτό η μεσολάβηση του Τραμπ από διευκόλυνση σε ήπια παρέμβαση ήταν καθοριστική. Το σχέδιο ειρήνευσης που παρουσίασε διαρθρώνεται σε τέσσερα στάδια.
Το πρώτο στάδιο είναι η εκεχειρία που συμφωνήθηκε με τον Τραμπ χωριστά από το Ισραήλ και τη Χαμάς στις 9 Οκτωβρίου 2025. Το δεύτερο στάδιο προέβλεπε -και σήμερα πραγματοποιήθηκε επιτυχώς- την ταυτόχρονη επιστροφή των ομήρων και την απελευθέρωση Παλαιστίνιων κρατουμένων.
Τα δύσκολα ξεκινούν από εδώ και μπρος. Στο τρίτο πολύ κρίσιμο στάδιο, έχει προβλεφθεί ο αφοπλισμός της Χαμάς με παραχώρηση αμνηστίας στα μέλη της. Θα το δεχθεί η Χαμάς ή θα καταρρεύσει το πακέτο συμφωνίας (package deal) με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την προοπτική της ειρήνευσης; Το τέταρτο στάδιο αποτελεί μια σύνθεση ενεργειών όπως το πέρασμα της ανθρωπιστικής βοήθειας, η ανάπτυξη και ανοικοδόμηση της Γάζας καθώς και η μεταβατική διακυβέρνηση.
Κατά το σχέδιο, η διακυβέρνηση της Γάζας θα ανατεθεί προσωρινά σε μια μεταβατική πολυεθνική διοίκηση, συγκροτούμενη από τεχνοκράτες και πολιτικούς, με επικεφαλής τον πρόεδρο Τραμπ και τον πρώην Βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ. Δεν επελέγη η λύση μιας διεθνούς διοίκησης (internationally administered territory) υπό τον ΟΗΕ, όπως σε άλλες περιπτώσεις. Ολη η διαδικασία επίλυσης τελεί υπό τον αποκλειστικό έλεγχο και εγγύηση των ΗΠΑ και προσωπικώς υπό τον Τραμπ. Εξάλλου ο ίδιος ορίζει τη διαδικασία και ποιοι θα συμμετείχαν στη σημερινή συνδιάσκεψη ειρήνης στο Σαρμ ελ Σέιχ στην Αίγυπτο.
Η ενδιαφέρουσα αυτή προσέγγιση μιας μεσολάβησης υπό τον Τραμπ, το αέναο στήριγμα του Νετανιάχου, ενέχει κινδύνους. Θα είναι το μείζον ζήτημα το οποίο ίσως αναδείξει αντιδράσεις ότι η Χαμάς δεν θα έχει ρόλο στη μεταβατική φάση. Για το Ισραήλ η Χαμάς στη Γάζα συνιστά απειλή και το αντίστροφο, για τη Χαμάς το Ισραήλ είναι η κατέχουσα χώρα μέχρι να οριστεί παλαιστινιακό κράτος. Ομοίως, σύμφωνα με το σχέδιο, στο τέλος αυτής της διαδικασίας, το Ισραήλ δεν θα είναι κατέχουσα δύναμη ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα.
Αυτό όμως που πρέπει να επισημανθεί είναι η πιεστική παρέμβαση του Τραμπ έναντι του Νετανιάχου ώστε να δεχθεί την εκεχειρία και τις λοιπές προτάσεις επίλυσης. Δεν πρέπει να καλλιεργείται σύγχυση για όσα δεν περιλαμβάνονται στο σχέδιο. Ειδικότερα με την πρόταση δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την τελική συμφωνία ειρήνης επί του παλαιστινιακού. Δεν υπάρχει όμως πρόβλεψη για το παλαιστινιακό κράτος, εξάλλου για τη σύσταση παλαιστινιακού κράτους πρέπει να έχει συμφωνήσει το Ισραήλ.
Η μεταβατική διακυβέρνηση θα προετοιμάσει το nation-building των Παλαιστινίων, που προφανώς δεν μπορεί να αφορά μόνο τη Γάζα. Θα μεριμνήσει για την υποδομή με όλες τις θεσμικές προδιαγραφές, ώστε να λειτουργήσει κράτος από την επόμενη ημέρα η οποία θα ευλόγως θα καθυστερήσει. Θα απαιτηθεί μια συμφωνία ειρήνης μεταξύ Παλαιστινιακής Αρχής και Ισραήλ, προκειμένου να δεσμευτούν τα μέρη για τον καθορισμό συνόρων και την τήρηση της εδαφικής κυριαρχίας και ακεραιότητας των εκατέρωθεν εδαφών με ταυτόχρονη αναγνώριση. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν δέχεται παλαιστινιακό κράτος, ιδιαίτερα εάν δεν έχει ολοκληρωθεί όλη η διαδικασία και να έχει εμπεδωθεί η ασφάλεια στο όνομα της οποίας αποφάσισε έναν τόσο εκτεταμένο πόλεμο μετά την 7η Οκτωβρίου 2023.
*Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου
