Η Γαλλία βυθίζεται σε ακόμα βαθύτερη πολιτική κρίση. Μέσα σε 21 μήνες, ο Εμανουέλ Μακρόν έχει αλλάξει πέντε πρωθυπουργούς με τον Σεμπαστιέν Λεκορνί να γίνεται ο βραχύτερης θητείας πρωθυπουργός στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.
Η παραίτησή του, μόλις 26 ημέρες μετά τον διορισμό του, αποκρυσταλλώνει τη συνολική κατάρρευση του προεδρικού σχεδίου: μιας διακυβέρνησης «πέρα από τα κόμματα» που πλέον συνθλίβεται ανάμεσα σε μια διασπασμένη Εθνοσυνέλευση, ένα απρόθυμο πολιτικό σύστημα και μια κοινωνία που όλο και περισσότερο χάνει την εμπιστοσύνη της στους θεσμούς.
Το συντομότερο κυβερνητικό επεισόδιο
Ο Λεκορνί είχε ορκιστεί στις 9 Σεπτεμβρίου με αποστολή να κομίσει κάτι διαφορετικό σε σχέση με τις προηγούμενες αποτυχημένες κυβερνήσεις.
Ωστόσο, το νέο υπουργικό σχήμα που παρουσίασε στις 5 Οκτωβρίου –διατηρώντας σχεδόν όλα τα πρόσωπα των προηγούμενων σχημάτων– προκάλεσε οργή σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα.
Ο Ζαν-Λικ Μελανσόν μίλησε για «παρέλαση φαντασμάτων», ο Ολιβιέ Φορ των Σοσιαλιστών για «τσίρκο», ενώ η Μαρίν Λεπέν χαρακτήρισε «παρωδία» την επιστροφή του Μπρουνό Λε Μερ, πρώην υπουργού Οικονομικών, στο υπουργείο Αμυνας.
Ακόμη και οι δεξιοί εταίροι του Μακρόν απείλησαν με αποχώρηση. Ο αρχηγός των Ρεπουμπλικανών Μπρουνό Ρεταγιό ανακοίνωσε ότι θα εγκαταλείψει το κυβερνητικό σχήμα, βλέποντας το σχέδιο συνεργασίας να διαλύεται πριν καν δοκιμαστεί.
Μέσα σε λίγες ώρες, τα κόμματα της αντιπολίτευσης προανήγγειλαν πρόταση μομφής. Ο Λεκορνί θα εξαναγκαζόταν σε αποπομπή κι έτσι επέλεξε να παραιτηθεί ο ίδιος.
Η αντίδραση του Μακρόν
Το Ελιζέ, αιφνιδιασμένο, αντέδρασε με μία ύστατη προσπάθεια διάσωσης: ο Μακρόν ανέθεσε στον απερχόμενο πρωθυπουργό να διεξαγάγει εντός 48 ωρών «τελικές διαβουλεύσεις» με τα κόμματα για τη διαμόρφωση πλατφόρμας σταθερότητας.
Επισήμως, το Σύνταγμα του επιτρέπει να επαναδιορίσει τον Λεκορνί, εάν υπάρξει συμφωνία. Ωστόσο, ακόμη και κυβερνητικές πηγές παραδέχονται ότι πρόκειται για μια προσωρινή κίνηση για να κερδηθεί χρόνος.
Αν οι συνομιλίες αποτύχουν έως την Τετάρτη, ο Μακρόν θα πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε τρεις δρόμους: νέο πρωθυπουργό, διάλυση της Εθνοσυνέλευσης ή παραίτηση. Τα πάντα μοιάζουν να κρέμονται από μία κλωστή.
Οι τρεις δρόμοι του Μακρόν:
- Επιλογή νέου πρωθυπουργού, πιθανώς εκτός του κεντρώου μπλοκ.
- Διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και προκήρυξη εκλογών.
- Δική του παραίτηση – επιλογή που έχει αποκλείσει, αλλά η πίεση εντείνεται.
Πρόεδρος χωρίς πλειοψηφία
Η Γαλλία βρίσκεται σε αυτή τη δίνη από το καλοκαίρι του 2024, όταν ο Μακρόν διέλυσε την Εθνοσυνέλευση μετά το αρνητικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές.
Οι πρόωρες εκλογές παγίωσαν ένα κοινοβούλιο χωρισμένο σε τρία στρατόπεδα —την κεντρώα παράταξη, την Αριστερά και την Ακροδεξιά— χωρίς καμία διάθεση συνεργασίας.
Από τότε, κάθε κυβέρνηση ανατρέπεται μέσα σε λίγους μήνες. Οι δύο προηγούμενοι πρωθυπουργοί, Μισέλ Μπαρνιέ και Φρανσουά Μπαϊρού, κατέρρευσαν ύστερα από απόρριψη των προϋπολογισμών τους.
Η ταχεία διαδοχή κυβερνήσεων θυμίζει την αστάθεια της Τέταρτης Δημοκρατίας, την οποία ο στρατηγός Ντε Γκολ κατάργησε το 1958 με τη δημιουργία του σημερινού συνταγματικού πλαισίου.
Το πολιτικό αδιέξοδο
Η ουσία του προβλήματος παραμένει η ίδια: η απουσία κουλτούρας συναίνεσης.
Ο Λεκορνί το διατύπωσε καθαρά κατά την έξοδό του από το Ματινιόν: «Ολα τα κόμματα συμπεριφέρονται σαν να έχουν απόλυτη πλειοψηφία». Η φράση συμπυκνώνει το κλίμα μιας Εθνοσυνέλευσης που δεν μπορεί να σχηματίσει καμία σταθερή πλειοψηφία.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Elabe για το BFM TV, τρεις στους τέσσερις Γάλλους θεωρούν δικαιολογημένη την παραίτηση του Λεκορνί, ενώ σχεδόν οι μισοί αποδίδουν την ευθύνη στον ίδιο τον Μακρόν.
Η Ακροδεξιά μυρίζει αίμα
Η Μαρίν Λεπέν, βλέποντας τη δυναμική να γέρνει υπέρ της, επιτίθεται πλέον ευθέως στο Ελιζέ: «Η φάρσα πρέπει να τελειώσει. Ο Μακρόν οδηγεί τη χώρα σε χάος πολεμώντας τους ίδιους τους θεσμούς».
Ο πρόεδρος του Εθνικού Συναγερμού Ζορντάν Μπαρντελά δηλώνει πως «είμαστε έτοιμοι να κυβερνήσουμε» και απαιτεί άμεση προσφυγή στις κάλπες.
Παρά την πενταετή εκλογική απαγόρευση της Λεπέν λόγω καταδίκης για υπεξαίρεση, το κόμμα της φαίνεται έτοιμο να κερδίσει την πρώτη θέση σε ενδεχόμενες εκλογές.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τον Εθνικό Συναγερμό με διπλάσιο ποσοστό από το προεδρικό στρατόπεδο, με την Αριστερά να ακολουθεί στη δεύτερη θέση.
Χωρίς καλές επιλογές
Η χώρα βρίσκεται στο σημείο μηδέν: μια κατακερματισμένη Εθνοσυνέλευση, μια κοινωνία απογοητευμένη και οι αγορές σε αναβρασμό.
Οι επόμενες 48 ώρες θα καθορίσουν την τύχη της προεδρίας Μακρόν. Αν αποτύχει η αποστολή του Λεκορνί να επιτύχει συμφωνία σταθερότητας, η Γαλλία ενδέχεται να οδηγηθεί σε εκλογές που μπορεί να αλλάξουν ριζικά τον πολιτικό της χάρτη – ίσως εγκαινιάζοντας, για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες, μια ακροδεξιά διακυβέρνηση στην καρδιά της Ευρώπης.
Ο Μακρόν δεν έχει πλέον θεσμικά εύκολη έξοδο. Η παραίτηση του ιδίου θα άνοιγε την πόρτα για προεδρικές εκλογές, ένα σενάριο που προσώρας το Ελιζέ αποκλείει.
Αν, ωστόσο, αποφασίσει να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, οι προβλέψεις για το κόμμα του είναι δραματικές: ίσως περιοριστεί σε 50 έδρες από τις 577 της Εθνοσυνέλευσης, σύμφωνα με κυβερνητικό βουλευτή που μίλησε στον Economist.
Αντίθετα, ο Εθνικός Συναγερμός θα μπορούσε να προσεγγίσει απόλυτη πλειοψηφία. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στο κόμμα της Λεπέν πάνω από 33%.
Αν πάλι επιλέξει τον διορισμό νέου πρωθυπουργού, ακόμη και από διαφορετικό πολιτικό χώρο, έχει ελάχιστες πιθανότητες να σπάσει το αδιέξοδο. Η Αριστερά απαιτεί επαναφορά φόρων στον πλούτο και ακύρωση των μεταρρυθμίσεων του συνταξιοδοτικού, ενώ οι δεξιοί απορρίπτουν κάθε μορφή συνεργασίας.
Ως εκ τούτου, ένας ενδεχόμενος διορισμός πρωθυπουργού από την Αριστερά, όπως ζητούν οι Σοσιαλιστές, θα έφερνε ρήξη με το προεδρικό οικονομικό πρόγραμμα και πιθανώς νέα πτώση σε λίγες εβδομάδες.
Κοντολογίς, καμία λύση δεν μοιάζει να εξασφαλίζει κυβερνησιμότητα.
Η κατάρρευση των αγορών
- Η πολιτική κρίση είχε άμεση αντανάκλαση στις αγορές. Η απόδοση του δεκαετούς γαλλικού ομολόγου εκτινάχθηκε κατά οκτώ μονάδες βάσης, στο 3,6%, πλησιάζοντας τα υψηλότερα επίπεδα από το 2011, ενώ οι μετοχές των δύο μεγαλύτερων γαλλικών τραπεζών κατρακύλησαν άνω του 4%. Ο δείκτης CAC 40 υποχώρησε κατά 1,3%, ενώ το ευρώ διολίσθησε στο 1,172 δολάριο.
- Οι οίκοι αξιολόγησης παρακολουθούν στενά την κατάσταση, καθώς το χρέος της Γαλλίας έχει φτάσει στο 114% του ΑΕΠ, το τρίτο υψηλότερο της Ευρωζώνης μετά την Ελλάδα και την Ιταλία, ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα παραμένει κοντά στο 6%.
Απειλή για την ευρωπαϊκή σταθερότητα
Η κρίση δεν είναι μόνο εσωτερική υπόθεση της Γαλλίας. Πρόκειται για την καρδιά της ευρωζώνης: Η δεύτερη οικονομία της Ε.Ε. έχει έλλειμμα 5,8% του ΑΕΠ και χρέος 114%, σε περίοδο όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαιτεί δημοσιονομική προσαρμογή.
Κι έτσι οι αγορές αρχίζουν να μεταχειρίζονται τη Γαλλία όχι ως «πυλώνα σταθερότητας», αλλά ως προβληματικό κρίκο.
Παράλληλα, η πολιτική αστάθεια στο Παρίσι περιορίζει τη δυνατότητα της Ευρώπης να αντιδρά συντονισμένα σε κρίσεις – από τον πόλεμο στην Ουκρανία έως τη μεταναστευτική πίεση στη Μεσόγειο.
Η διαφαινόμενη κατάρρευση Μακρόν αφήνει το πολιτικό πεδίο σε δύο πόλους: την Ακροδεξιά της Λεπέν και τη ριζοσπαστική Αριστερά του Μελανσόν.
Η Γαλλία ενδέχεται να αποκτήσει για πρώτη φορά ακροδεξιά κυβέρνηση, σε μια Ευρώπη που από τη Ρώμη έως τη Βιέννη ήδη μετακινείται δεξιότερα.
Με πληροφορίες από Reuters, BBC, Politico, New York Times, The Economist
