Kathimerini.com.cy
Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΗ
Φανταστείτε αυτή τη σκηνή, που ακόμα και σήμερα, ύστερα από 65 χρόνια, σαν τη φέρνω στη μνήμη μου συγκλονίζομαι. Μέσα στο ιερό της εκκλησίας της Παναγίας της Λύσης βρίσκεται ο παππούς μου ο Παπάδημητρης Χατζηδημήτρης. Στο αριστερό ψαλτήρι στέκεται σκυφτός πάνω από το βιβλίο κρατώντας ένα αναμμένο κερί ο Παναής του Ιλαμιού, σήμερα ο ΄Οσιος Παναής, υποψήφιος για αγιοποίηση. Στο δεξιό ψαλτήρι, σε μικρή απόσταση, βρίσκεται ο Γιωρκής του Ζαχαρκά, ο μετέπειτα αγιογράφος Πατήρ Γαβριήλ και ηγούμενος της κοιτίδας του Χριστιανισμού στην Κύπρο, της Μονής Αποστόλου Βαρνάβα.
Πιο πίσω σκορπισμένες στους σκάμνους τους δυο τρεις γριούλες, στέκονται με δέος και ακούν τη λειτουργία του εσπερινού και μπροστά στην Ωραία Πύλη εγώ, κρατώντας την λαμπάδα των εξατερύγων να περιμένω το νεύμα του παππού μου, για την επόμενη κίνηση. Η όλη τελετή μοιάζει με μυσταγωγία. Και την έζησα πολλές φορές στον εσπερινό που τελούσε ο παπούς Παπάδημητρης στην Εκκλησία της Λύσης, που σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο των κινητοποιήσεων των Λυσιωτών. Πραγματικά ένοιωθα ότι βρισκόμουν πολύ κοντά στο Θεό... Την περασμένη Πέμπτη το βράδυ έπεσε το σύνθημα από τον δήμαρχο Ανδρέα Καουρή: Την Κυριακή πάμε προσκύνημα στο χωριό μας και θα λειτουργήσουμε για πρώτη φορά την εκκλησία μας.
Την άλλη μέρα συνέβη το απίστευτο. Αμέσως στήθηκαν συνεργεία υπό τον Κυριάκο Ανδρέου και την επομένη αυτός κινητοποίησε τους Τουρκοκύπριους φίλους του στο χωριό κι άρχισε αμέσως το καθάρισμα της Εκκλησίας. Μέχρι την Κυριακή ήταν όλα έτοιμα. Ξεπλύθηκε η εκκλησία, καθαρίστηκε η Αγία Τράπεζα, μεταφέρθηκαν καρέκλες και η εικόνα της Παναγίας -όχι η πραγματική γιατί αυτή έχει μια μεγάλη ιστορία. Την μετέφερε μυστικά ο πρώην δήμαρχος Ανδρέας Τοφιάς από τα κατεχόμενα πριν από μερικά χρόνια όπου την φύλαγαν άνθρωποι που γνώριζαν την αξία της και σήμερα ο Τοφιάς είναι καταζητούμενος από τις τουρκοκυπριακές αρχές, για την... παρανομία του να σώσει την εικόνα της Παναγίας.
Την Κυριακή οι εκατοντάδες των Λυσιωτών που πήγαν στο χωριό τους με πρωτοβουλία του Δήμου της κοινότητας έστεκαν μέσα στην κενή από εικόνες και στασίδια εκκλησιά της Παναγίας, έστρεφαν τα μάτια προς τα πάνω για να αντικρύσουν το κενό εικονοστάσι και τους κενούς τοίχους και τα δάκρυά έτρεχαν κυριολεκτικά απότα μάτια τους. Πότιζαν με αυτά το φρεσκοπλυμένο δάπεδο καθώς αναλογίζονταν τις παλιές καλές μέρες καθώς άκουαν τους ύμνους από τη βυζαντινή χορωδία του Γιάγκου Σουρουλλά να γεμίζει με τις μελωδίες της την πανηγυρική ατμόσφαιρα της εκκλησίας με τη θαυμάσια ακουστική της, αλλά και το δράμα που περνούν από το 1974, χωρίς να καμφθούν στο πέρασμα του χρόνου μέχρι την άγια μέρα που ο ήχος της καμπάνας θα αγκαλιάσει όλο το χωριό, όσο απέμεινε από το γκρέμισμα των περισσοτέρων πλινθόκτιστων σπιτιών, από την παρέλευση πέντε δεκαετιών. Μόνη και περήφανη, χωρίς να λυγίσει μέχρι στιγμής, ορθώνεται η Εκκλησία της Παναγίας, θαύμα γοτθικής αρχιτεκτονικής, κατ΄απο μίμηση της εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην παλαιά Αμμόχωστο, όπως την παρέδωσαν στους Λυσιώτες πριν από ένα και πλέον αιώνα οι προπάτορές μας.
Η ιστορία της εκκλησίας
Ένας από τους λίγους Λυσιώτες που συνεχίζει να μελετά και να καταγράφει τα της Λύσης, ο Δημήτρης Περσιάνης, δημοτικός σύμβουλος στη Λύση, μας βοηθά να ξαναφέρουμε στη μνήμη μας, αυτό το περίφημο κτίσμα αρχιτεκτονικής που παραδόθηκε στους Λυσιώτες το 1901. Η ανέγερσή της κράτησε δέκα σχεδόν χρόνια. Κτίστηκε, λοιπόν, την περίοδο 1892-1901. Αρχιτέκτονας και αρχιμάστορας ήταν ο Χριστόδουλος Γρούτας από το Δάλι. Αργότερα συνέχισε και τελείωσε το κτίσιμό της ο Ιάκωβος Παύλου από την Κοντέα. Κτίστηκε στον τύπο της τρίκλιτης σταυροειδούς τρουλλαίας βασιλικής, με έντονο το νεογοτθικό στοιχείο. Η κεντρική πόρτα της, από την οποία περνούσαν όλοι οι πιστοί εισερχόμενοι στην εκκλησία για να ανάψουν στην χάρη της ένα κερί και να προσευχηθούν, είναι αντίγραφο της εισόδου του ναού του Αγίου Νικολάου Αμμοχώστου. Το εικονοστάσιο κατασκευάστηκε το 1909 από κάποιον Ευτυχή στη Λάρνακα. Την ίδια χρονιά άρχισε η κατασκευή του κωδωνοστασίου, που ολοκληρώθηκε το 1920. Παρά το μεγάλο της μέγεθος καθώς μπορούσε να «φιλοξενήσει» πάνω από χίλια άτομα, χρειάστηκε και γυναικωνίτης. Αυτός, λοιπόν, κατασκευάστηκε το 1948, από κάποιον μάστορα Ηλία από τον Καραβά και τους Λυσιώτες, Ανδρέα Τοφιά, Συμεών Γιάγκου Συμεού και Καλλή του Γιάννη.
Το μέγα δίλημμα Το 2015 το δημοτικό συμβούλιο Λύσης υπό τον δήμαρχο Συμεών Παστό βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα είτε να αφήσει την εκκλησία της Λύσης να καταρρεύσει, είτε να τη σώσει, ξοδεύοντας ένα σεβαστό ποσό από τα ταμεία του. Η απόφαση ήταν ομόφωνη: Η εκκλησιά μας, αυτό το περίφημοκτίσμα, πρέπει να σωθεί. Έτσι μια τριμελής επιτροπή που την αποτελούσαν ο δήμαρχος, ο Κυριάκος Ανδρέου μέλος του συμβουλίου και ο ιερέας πατήρ Σάββας επισκέφθηκαν την εκκλησία και συμφώνησαν: Πρέπει να σώσουμε αυτό το αριστούργημα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Άρχισε η κινητοποίηση και σήμερα όπως πληροφορούμαι οι προσπάθειες του νέου δημάρχου Ανδρέα Καουρή, βρίσκονται σε πολύ καλό δρόμο, καθώς οι ζημιές που υπέστη, με την πάροδο του χρόνου, δεν είναι ανεπανόρθωτες, αλλά πρέπει να επιδιορθωθούν.Σ’ αυτήτην εκκλησία όταν προσεύχεσαι, νιώθεις τόσο κοντά στο Θεό...
Ευχαριστούμε τον εκ Λύσης ορμώμενο αγαπητό συνάδελφο Παναγιώτη Παπαδημήτρηγια αυτή του τη συνεισφορά στην έκδοση της «Κ».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
