Του Πάρη Δημητριάδη
Είναι Τετάρτη, αρχές του Φλεβάρη, στις 10 ακριβώς το πρωί και στο ηλιόλουστο, βόρειο δωμάτιο της «Θαλπωρής», μιας συνοικιακής Μονάδας Φροντίδας Ηλικιωμένων, στην περιοχή του Αρχάγγελου στη Λευκωσία, όλοι σχεδόν οι ένοικοι έχουν καθίσει σε παρεΐστικο κύκλο και περιμένουν τη Ναταλία. «Mε το που μπεις στον χώρο, οφείλεις να αφήσεις στην άκρη τα όποια δικά σου προβλήματα. Εσύ είσαι εκεί για να ανεβάσεις διάθεση. Για να φέρεις έναν άλλο αέρα» μάς λέει, δυο μέρες μετά, σε κατ’ ιδίαν συνάντησή μας μαζί της, η Ναταλία Παναγιώτου, ηθοποιός και θεατρολόγος, η οποία τα τελευταία, λίγα χρόνια, πραγματοποιεί ωφέλιμα θεατρικά εργαστήρια, που τα σχεδίασε μόνη της και που απευθύνονται αποκλειστικά σε άτομα τρίτης ηλικίας.
Με σπουδές και ανάλογη εργασιακή εμπειρία στη Lyon της Γαλλίας, με την επιστροφή της στην Κύπρο, η Ναταλία είχε εντοπίσει γρήγορα, όπως μας είπε, την απουσία εμψυχωτικών δραστηριοτήτων όπως το θεατρικό παιχνίδι στις Μονάδες Φροντίδας με τους ηλικιωμένους μας. Με δική της πρωτοβουλία, χτύπησε πόρτες, το πρότεινε και το έκανε.
«Μια χαρά η μαγειρική και η αγγειοπλαστική, υπάρχουν όμως και άλλες δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλουν στην ενεργή γήρανση» σημειώνει. «Δραστηριότητες όπως το θέατρο, η μουσική και η κινησιολογία μπορούν να κρατήσουν τα άτομα τρίτης ηλικίας ενεργά και δραστήρια, τόσο στο μυαλό όσο και στο σώμα και πρέπει να γίνονται» πιστεύει.
Το μεγαλύτερο όφελος
Το μεγαλύτερο όμως όφελος, σύμφωνα με την ηθοποιό και εμψυχώτρια, είναι ότι μέσω του θεατρικού παιχνιδιού αλλάζει η διάθεση των ηλικιωμένων. «Προτεραιότητα για εμένα δεν είναι τόσο το να κινήσουν το χέρι προς τα πάνω όσο το να αισθανθούν ψυχολογικά καλύτερα. Αυτό κυρίως χρειάζονται».
Στη μία, περίπου, ώρα, που διαρκεί η επίσκεψη της Ναταλίας στη Μονάδα Φροντίδας, οι γιαγιάδες και οι παππούδες ξυπνούν το ταλαιπωρημένο τους σώμα, με ήπιες ασκήσεις ζεστάματος και τεντώματος και ακονίζουν μυαλό, πνεύμα και μνήμη, με απόπειρες για λεκτικοποίηση γλωσσοδετών, υπόδυση ρόλων και αφήγηση ιστοριών.
«Λόγω του ότι τα περισσότερα άτομα δεν έχουν καλή κινητικότητα, πρέπει να μένουν συνέχεια καθιστοί», εξηγεί η ηθοποιός. «Κάθε φορά, λοιπόν, πάω με μια νέα θεματική, με μια ιστορία κατά προτίμηση απ’ τα παλιά, για να τους κεντρίσω το ενδιαφέρον και για να μην βαριούνται. Πότε ήταν, για παράδειγμα, η πρώτη φορά που είδαν στη ζωή τους ραδιόφωνο και πότε τηλεόραση; Τι ίσως θυμούνται από εκείνη τη μέρα; Αυτή η διαδικασία στο μεταξύ τους φέρνει κοντά, αφού λόγω κοινής ηλικίας μοιράζονται και κοινά βιώματα. Για να μην πω για τα πόσα πράγματα και εγώ μαθαίνω! Σε κάθε περίπτωση βέβαια, βασικός μου στόχος είναι να τους βοηθήσω να νιώσουν ότι εξακολουθούν να είναι ενεργοί και ότι δεν έχουν μπει σε παύση ή ότι πρέπει να… πεθάνουν, απλώς επειδή μεγάλωσαν. Άμα πεθάνεις μέσα σου, τελείωσε! Προσπαθούμε να έχουμε μια καλή ζωή, όσο την έχουμε. Να έχουμε ενεργό γήρανση. Μεγαλώνω δεν σημαίνει πεθαίνω κιόλας».
Τραγούδια και υπόδυση ρόλων
Ξεχωριστή και ιδιαιτέρως φορτισμένη στιγμή, κατά τη διάρκεια της μίας ώρας που είμαστε εκεί μαζί τους, είναι όταν η Ναταλία δίνει στις συμμετέχουσες και στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να επιλέξουν ένα τραγούδι της αρεσκείας τους για να το «ερμηνεύσουν» ή απλούστερα για να τ’ ακούσουν και να απολαύσουν. Κουρασμένα και θαμπωμένα, κατά τα άλλα, βλέμματα αρχίζουν να σπινθηρίζουν και πολυταξιδευμενα μέσα στα χρόνια ζευγάρια μάτια κλείνουν, όχι από κούραση ή από νύστα αλλά από μια καθηλωτικά ρομαντική διάθεση να τραγουδήσουν ψιθυριστά, κουνώντας, όσο πιο ρυθμικά μπορούν, τα δάχτυλα των χεριών τους.
Στη συνέχεια ακολουθεί η σπουδαία διαδικασία της υπόδησης ρόλων, που, σύμφωνα με την εμψυχώτρια, μπορεί να ανεβάσει σημαντικά τη διάθεση και να προσθέσει αυτοπεποίθηση σε άτομα όλων των ηλικιών και καταγωγών και ανεξαρτήτως συνθήκης. Με τους ηλικιωμένους, όμως, η χαρά αποδεικνύεται μεγαλύτερη, πιστεύει. «Όταν, για παράδειγμα, ζητήσω από μια γιαγιά να υποδυθεί σε μια σκηνή τη δασκάλα, αν εκείνης της γιαγιάς το όνειρό της σε ολόκληρη τη ζωή της ήταν να γίνει δασκάλα και ποτέ δεν έγινε, μέσα από τη σκηνή που παίζει το βιώνει και της δίνεις πολλή χαρά».
Ανάγκη για κρατική αρωγή
Συζητώντας με τη Ναταλία Παναγιώτου για το θαυμάσιο λειτούργημα που επιτελεί -εκτός από τη «Θαλπωρή» συνεργάζεται με μία ακόμη Μονάδα Φροντίδας, του ιδίου ομίλου στα Λατσιά- αναπόφευκτα ο συνειρμός στη σκέψη οδηγείται στην κατάφωρη απουσία ικανοποιητικού κράτου πρόνοιας για τους ηλικιωμένους μας. Σε μια Κύπρο και σε μια Ευρώπη που ο πληθυσμός διαρκώς γερνάει όλο και περισσότερο, η ανάγκη για κρατική αρωγή και προτεραιοποίηση του ζητήματος γίνεται ολοένα μεγαλύτερη. Όπως σημειώνει η ηθοποιός, «μπορεί ο θεσμός της οικογένειας στην Κύπρο να παραμένει ισχυρός και πολλά παιδιά να βρίσκονται δίπλα στους ηλικιωμένους γονείς τους, αυτό όμως δεν πρέπει να αποτελεί άλλοθι. Απεναντίας».
«Ξέρετε, τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο πιστέψαμε πως, όσο μεγαλύτερα κτίρια, τόσο καλύτερα και όσο περισσότερες επενδύσεις, τόσο ωραιότερα. Πρέπει όμως να νοιαστούμε και για τους ανθρώπους γύρω μας. Την τρίτη ηλικία δεν πρέπει να την παραμελούμε. Οι χρηματικές συντάξεις που λαμβάνει η πλειοψηφία των ηλικιωμένων μας είναι πολύ χαμηλές και τα παιδιά τους, εάν και εφόσον έχουν, πρέπει να μπορούν για να τους βοηθήσουν. Με όλους όσοι δεν έχουν παιδιά, τι γίνεται; Όσοι αδυνατούν να πληρώσουν, τι γίνεται με αυτά τα άτομα; Το κράτος πρέπει να βοηθήσει».
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στη Μονάδα Φροντίδας «Θαλπωρή» του Ομίλου Ματέρια καθώς και στον πολυχώρο δημιουργίας «Εντός των Τεχνών», στην εντός των τειχών Λευκωσία
