Του Πάρη Δημητριάδη
Παρά τα πολυάριθμα οφέλη της, δεν αποκλείεται η τεχνητή νοημοσύνη να αποδειχθεί η γενεσιουργός αιτία του αφανισμού μας ως είδους και η οριστική μας ταφόπλακα. Ο προβοκατόρικος αυτός ισχυρισμός, που έχει διατυπωθεί από σπουδαία μυαλά των ημερών μας, φαντάζει πράγματι υπαρκτός ως κίνδυνος. Για την ώρα, ωστόσο, ανήκει στη σφαίρα μιας υποθετικής εικασίας για το μακρινό –ή και όχι πολύ μακρινό, ποιος ξέρει– μέλλον.
Ένα άλλο βεβαίως κολοσσιαίο φαινόμενο που εντάσσεται στο πλαίσιο της ψηφιακής επανάστασης, για το οποίο ενδέχεται να έχουμε φτάσει στην κορύφωση των συνεπειών του, είναι η κυριαρχία των social media σ’ όλες τις πτυχές της δραστηριότητας και της καθημερινής μας ζωής. Κάνω λόγο για πιθανή κορύφωση των συνεπειών, αφού σύμφωνα με έρευνα που έγινε για λογαριασμό των Financial Times, ο χρόνος που περνούν οι άνθρωποι στα social media φαίνεται να κορυφώθηκε το 2022. Έκτοτε, σύμφωνα με την έρευνα που βασίστηκε σε 250.000 χρήστες σε 50 χώρες, έχει αρχίσει η μείωση της χρήσης τους με τη μεγαλύτερη μάλιστα πτώση να παρατηρείται ανάμεσα σε άτομα εφηβικής και νεανικής ηλικίας.
Ίσως, γράφει η συντακτική ομάδα που δημοσίευσε την έρευνα, το καλοκαίρι του 2025 να ήταν το σημείο μηδέν για τα social media και από το μέρος «όπου συνέβαιναν τα πάντα» και «όπου όλοι βρίσκονταν» σταδιακά να ευτελιστούν σε μια υποβαθμισμένη και υποτιμημένη γωνιά της διαδικτυακής αβύσσου. Σίγουρα υπερβολικός ισχυρισμός, με μια αυταπόδεικτη όμως δόση αλήθειας, καθότι, πέρα από τη μείωση της χρήσης, που δεν ξέρω σε ποιο βαθμό επισυμβαίνει και στη δική μας χώρα, είναι και μια άλλη αξιοπρόσεκτη αλλαγή που λαμβάνει χώρα στο ψηφιακό σύμπαν των πλατφορμών το τελευταίο διάστημα.
Αναφέρομαι στο γεγονός ότι από διαδικτυακοί χώροι επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης και διάδρασης με φιλικά και οικεία πρόσωπα, καθώς και μοιράσματος προσωπικών στιγμών, από κοινωνικά δίκτυα δηλαδή, όπως συνηθίζαμε να τα λέμε τα πρώτα χρόνια που μπήκαν στη ζωή μας, τα social media μετεξελίσσονται τώρα σε ένα μέρος όπου η ισχυρή πλειονότητα των χρηστών δεν συμμετέχει ενεργά με δικές της αναρτήσεις αλλά απλώς παρακολουθεί. Ενδεικτικότερο ίσως της συγκεκριμένης μετατόπισης και αλλαγής στη μορφή χρήσης είναι το εξαιρετικά δημοφιλές Instagram. Εκεί που τα πρώτα χρόνια της δημοτικότητάς του είχε αποκτήσει τον ρόλο της εξευγενισμένης, ραφιναρισμένης και αρτιστίκ πριγκίπισσας των σόσιαλ, που σχετιζόταν σχεδόν αποκλειστικά με στιγμιότυπα προσωπικής ζωής και αισθητικής, πλέον έχει γίνει η κατεξοχήν πλατφόρμα ψυχαγωγίας και ενημέρωσης, η οποία όμως προέρχεται πρωτίστως από σελίδες κοινωνικών συνόλων, θεσμών και οργανισμών και δευτερευόντως από απλούς χρήστες που κοινοποιούν υλικό από την καθημερινότητά τους.
Δεν είναι ότι οι απλοί χρήστες έχουν πάψει να δημοσιεύουν προσωπικές ιστορίες. Αυτό είναι κάτι που συνεχίζεται και που παρατηρείται ωστόσο κυρίως μέσω των 24ωρων ιστοριών που έχουν ημερομηνία λήξης και δεν μένουν ως αναρτήσεις για πάντα, εκτός κι αν επιλεγούν ως κορυφαία στιγμή (highlight). Εκείνο που άλλαξε, ίσως για πάντα, είναι ότι η έμφαση τώρα δίνεται στα ποικίλης ύλης σύντομα βίντεο, τα περιβόητα reels, τα οποία έχουν επεκταθεί σε όλες τις μορφές της επικοινωνίας: Από την ειδησεογραφία και τη ψυχαγωγία μέχρι τη σάτιρα, τον πολιτισμό, την επιχειρηματικότητα, στα πάντα.
Οποιαδήποτε συζήτηση γίνεται φυσικά για τα social media είναι νομίζω φρόνιμο να συμπεριλαμβάνει και τις διαφορετικές συνήθειες των χρηστών ανάλογα με το ηλικιακό τους υπόβαθρο. Δεν είναι ζήτημα ηλικιακού ρατσισμού. Είναι το απολύτως λογικό φαινόμενο οι άνθρωποι να προσαρμόζουν τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις γύρω τους με βάση την εμπειρία, τη γνώση και τις συνήθειες που έχουν ευρύτερα αναπτύξει μέσα στα χρόνια. Σε μια αισιόδοξη νότα, ανατρεπτικές μελέτες όπως η υπό αναφορά έρευνα που δημοσιεύθηκε στους Financial Times μπορεί να προμηνύουν απλώς το τέλος μιας ισχυρής αμηχανίας μας απέναντι σ’ αυτή την τόσο ριζική τομή στη ζωή μας που λέγεται social media. Μια τομή που τα τελευταία χρόνια έχει αναποδογυρίσει στην κυριολεξία τα πάντα γύρω μας. Η κατάργησή τους δεν είναι λύση, μια πιο αρμονική ωστόσο συνύπαρξη μαζί τους, με λιγότερη παραπλάνηση και λιγότερη τοξικότητα, ενδείκνυται.
