Πάρης Δημητριάδης
Ονομάζονται με σαρκαστικό ύφος «dumbphones» και το τελευταίο διάστημα έχουν αποκτήσει δημοτικότητα ανάμεσα σε ψηφιακά εξαντλημένους ανθρώπους που επιθυμούν λιγότερο χάσιμο χρόνου, λιγότερη απόσπαση προσοχής και περισσότερη ζωή εκτός οθόνης. Οι «παλαβές» και όχι «έξυπνες» αυτές συσκευές προσφέρουν τις στοιχειώδεις λειτουργίες ενός κινητού τηλεφώνου, όπως οι πατροπαράδοτες κλήσεις και τα μηνύματα σε μορφή sms, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να διαθέτουν και χάρτες πλοήγησης, ξυπνητήρια ή άλλες υπηρεσίες που θεωρούνται σημαντικές. Αντί για οθόνη αφής, έχουν πληκτρολόγια με κουμπιά, μοιάζουν με λίγα λόγια πολύ με τα πάλαι ποτέ κινητά τηλέφωνα Nokia, που χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα στην αυγή της χιλιετίας μας. Εξαιτίας, στο μεταξύ, των dumbphones, η φινλανδική Nokia επανέρχεται στην αγορά.
Η επιστροφή των «αρχαίων» αυτών συσκευών δεν είναι ουρανοκατέβατη: Αντικατοπτρίζει μία ευρύτερη going analog τάση, η οποία συζητείται και αναλύεται αυτές τις μέρες σε podcasts και αφιερώματα τεχνολογικής θεματολογίας ενόψει της νέας χρονιάς. Αντί δηλαδή για συνεχές και ανούσιο σκρολ, με δεκάδες ειδοποιήσεις την ημέρα, που απλώς καίνε τα εγκεφαλικά κύτταρα και γεμίζουν το μυαλό με αχρείαστες και άχρηστες πληροφορίες, η νέα τάση, που προβλέπεται για το 2026, θέλει τους χρήστες να επιλέγουν συνειδητά να ζουν πιο αναλογικές και κυρίως πιο απτές εμπειρίες στην καθημερινότητά τους. Οι χειρόγραφες σημειώσεις σε ημερολόγια, οι αναλογικές φωτογραφικές μηχανές που δουλεύουν με φιλμ, τα τυπωμένα βιβλία, οι χειροποίητες και χειρωνακτικές εργασίες πάσης φύσεως και γενικώς οτιδήποτε προϋποθέτει την απομάκρυνση από την οθόνη, είναι πιο αργό και τελικά πιο ανθρώπινο, προβλέπεται ότι θα κερδίσει έδαφος τη νέα χρονιά. Σύμφωνα με αναλύσεις που δημοσιεύονται σε έγκριτα Μέσα, αλλά και σε πιο ανάλαφρες συζητήσεις σε μορφή podcasts και vlogs, η τάση αυτή δεν αποτελεί απλώς μια ρομαντική νοσταλγία να επιστρέψουμε σε πιο ανέμελες εποχές, αλλά αντλείται από μια βαθύτερη συλλογική ανάγκη να μειωθεί η ψηφιακή υπερδιέγερση, να βελτιωθεί η χαμένη μας συγκέντρωση, να αντικατασταθεί η τεχνητή με ανθρώπινη νοημοσύνη και να αρχίσουμε ξανά οι άνθρωποι να αναπτύσσουμε δεξιότητες και προσόντα που να έχουν πιο απτό και πιο ορθολογιστικό χαρακτήρα.
Εδώ που φτάσαμε βέβαια, η πλήρης κατάργηση του ίντερνετ και η αποσύνδεση της ζωής μας από αυτό ούτε εφικτή είναι, ούτε πραγματοποιήσιμη και ούτε επιθυμητή φυσικά. Μπορεί η going analog τάση για το 2026, που στο ψηφιακό σύμπαν κυρίως αναλύεται και περιγράφεται, να ακούγεται σε ορισμένους εκτός τόπου και χρόνου, μία πιο λελογισμένη και πιο ισορροπημένη χρήση όμως ενδείκνυται, για να μην πω επιβάλλεται, κι αυτό είναι κάτι που αφορά όλους τους τομείς της προσωπικής και της επαγγελματικής μας ζωής. Στον δικό μας τομέα, στον κλάδο της ειδησεογραφίας, που έχει επηρεαστεί τα μάλα από την ασυγκράτητη ψηφιοποίηση, η οποία συχνά λειτουργεί ως ισοπεδωτικός οδοστρωτήρας ιδεών, θεσμών και πρακτικών είναι απαραίτητο να γίνει τουλάχιστον κατανοητό από το κοινό και την ευρύτερη κοινωνία πόσο σημαντικό είναι τα επαγγελματικά Μέσα που εργοδοτούν επαγγελματίες δημοσιογράφους να μην παραγκωνιστούν περαιτέρω, αλλά αντιθέτως να ενισχυθούν και να ενδυναμωθούν. Οι διαχρονικοί περιορισμοί και οι διαχρονικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο τομέας δεν πρέπει να λειτουργούν ως άλλοθι για να αντικαθίστανται δημοσιογράφοι από δημιουργούς αυθαίρετου περιεχομένου, χόμο σάπιενς ή bots, που για θέματα δημοσίου συμφέροντος έχουν τη δυνατότητα να συμπεριφέρονται αντιδεοντολογικά, άγαρμπα και επικίνδυνα. Ανάμεσα στην εξουθενωτική υπερπληροφόρηση και τη σκόπιμη ή επιπόλαια παραπληροφόρηση, η νηφάλια, έγκυρη και διασταυρωμένη πληροφόρηση παραμένει το μεγάλο ζητούμενο. Σε ένα δημοκρατικό και ευνομούμενο άλλωστε κράτος, η πρόσβαση σε έγκυρη και όσο γίνεται πιο αντικειμενική ενημέρωση δεν είναι πολυτέλεια ούτε θεωρητικό ευχολόγιο, αλλά δικαίωμα των πολιτών να τη διαθέτουν και υποχρέωση της πολιτείας να την παρέχει. Θεσμική πρέπει μάλλον να γίνει και η αντιμετώπιση του ευρύτερου ζητήματος της ψηφιακής εξουθένωσης. Κάνοντας απολογισμό, όχι μόνο της χρονιάς που φεύγει αλλά ολόκληρης της δεκαετίας, προκύπτει ξεκάθαρα πως ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε το ίντερνετ έχει φτάσει σε οριακό σημείο ανοχής, τόσο για τη ψυχική μας υγεία όσο και για τις πολύτιμες πολιτικές και δημοκρατικές μας ελευθερίες.
