Του Πάρη Δημητριάδη
Μηδενικές αναρτήσεις, μηδενικές κοινοποιήσεις. Μηδέν. Σύμφωνα με δημοσίευμα στο New Yorker που δημιούργησε αίσθηση, το λεγόμενο «posting zero» είναι μια καινούργια τάση στο παγκόσμιο ψηφιακό σύμπαν που συνδέεται με την απροθυμία των διαδικτυακών χρηστών να κοινοποιούν στιγμιότυπα από την προσωπική τους ζωή. Η πιο γαργαλιστική μάλιστα πτυχή της υπόθεσης, σύμφωνα με το αμερικανικό περιοδικό, φαίνεται να είναι πως η νέα αυτή τάση βρίσκει μεγαλύτερη απήχηση ανάμεσα στους ψηφιακούς αυτόχθονες, στα νεότερα δηλαδή ηλικιακά άτομα των σύγχρονων κοινωνιών. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν με τις έξυπνες συσκευές να αποτελούν κάτι σαν φυσική προέκταση του χεριού τους, γίνονται τώρα οι πρώτοι άνθρωποι που τρόπον τινά δείχνουν να τα αποστρέφονται, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στη δημόσια προβολή των ιδιωτικών τους στιγμών.
Προφανώς, το posting zero δεν πρέπει να ξαφνιάζει, ούτε να πυροδοτεί ισχυρές εκπλήξεις: Σε ένα ψηφιακό σύμπαν όπου η υπερπληροφόρηση σε βαθμό υστερίας έχει γίνει κανόνας, όπου τα όρια μεταξύ εργασίας και χαλάρωσης έχουν γίνει θολά και δυσδιάκριτα, όπου τα πάντα έχουν εμπορευματοποιηθεί και όπου η τεχνητή νοημοσύνη κυριαρχεί, το παράδοξο θα ήταν να μην εμφανιζόταν κάποια στιγμή ένα τέτοιο φαινόμενο. Αναπόφευκτο δεν είναι;
Η μείωση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για κοινοποίηση προσωπικών στιγμών έχει φανερωθεί στο πρόσφατο παρελθόν και μέσω ερευνών όπως εκείνης που διενεργήθηκε για λογαριασμό των Financial Times, η οποία μελετώντας 250.000 χρήστες του διαδικτύου σε 50 χώρες κατέληξε στο ότι η πτώση άγγιξε το ομολογουμένως υψηλό ποσοστό του 10%. Οι περισσότεροι χρήστες που αποφασίζουν να απέχουν, σύμφωνα και με τους FT, είναι νεαρής ηλικίας.
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, στο πνεύμα νομοθεσιών που πέρασαν χώρες όπως η Αυστραλία, η οποία από τις 10 Δεκεμβρίου προχωρεί στο θαρραλέο βήμα να απαγορεύσει εντελώς τα σόσιαλ σε άτομα κάτω των 16 ετών, το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε την εβδομάδα που πέρασε ψήφισμα που ζητάει κάτι πολύ παρόμοιο και συγκεκριμένα να απαγορευτεί η πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τα παιδιά κάτω των 16 ετών που δεν έχουν τη συγκατάθεση των γονιών τους.
Μια ακόμη έρευνα, από το American Psychological Association αυτή τη φορά, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας και πάλι την εβδομάδα που πέρασε, προειδοποιεί ότι το ασταμάτητο σκρολ σε πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram καθώς και η ανεξέλεγκτη και υπερβολική κατανάλωση σύντομων βίντεο μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική σήψη. Το brain rot, όπως ονομάζεται η σήψη του εγκεφάλου στην αγγλική γλώσσα, μια νεοφανής ορολογία, η οποία υπενθυμίζεται ότι το 2024, μόλις πέρυσι δηλαδή, ανακηρύχθηκε από το λεξικό της Οξφόρδης ως λέξη της χρονιάς, συνδέεται με την επιδείνωση της πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου λόγω της υπερβολικής κατανάλωσης ψηφιακού περιεχομένου που θεωρείται ασήμαντο. Η μείωση της συγκέντρωσης, το άγχος και η εξασθένηση της λειτουργίας του εγκεφάλου είναι συμπτώματα του brain rot.
Συμπερασματικά, η ψηφιακή εξουθένωση που, μαντέψτε τι, απέκτησε κι αυτή πλέον την επίσημη ερμηνεία της, είναι μάλλον ο όρος ομπρέλα που προφανώς εμπερικλείει μαζεμένη όλη την τρέλα των ημερών. Το digital burnout, όπως λέγεται αγγλιστί η ψηφιακή εξουθένωση, περιγράφει «τη συναισθηματική, διανοητική ακόμη και σωματική εξάντληση που προκύπτει από την παρατεταμένη και υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών, μέσων κοινωνικής δικτύωσης και διαδικτυακών πλατφορμών».
Έχουμε δηλαδή φτάσει στο μίζερο και άχαρο σημείο που αντί η τεχνολογία να μας διευκολύνει, μας εξουθενώνει. Αυτό βέβαια είναι θέμα επιλογής και ορθής χρήσης των νέων τεχνολογιών, θα μπορούσε να αντιπαραβάλει κάποιος, όμως να μην στρουθοκαμηλίζουμε: Είναι τόσο ισχυρή η ψηφιοποίηση της καθημερινής μας ζωής, που η υγιής προσωπική χρήση προϋποθέτει γερή κράση, μιντιακό γραμματισμό και μια ισορροπημένη ψυχική κατάσταση ανεξαρτήτως των παραπάνω.
Όσο ατομική είναι συνεπώς η ευθύνη, άλλο τόσο κι ακόμη περισσότερο είναι και συλλογική υπόθεση. Μπορεί να ακούγεται πανδύσκολο και χαοτικό, από κάπου όμως πρέπει να αρχίσουμε. Δεν νομίζω να μιλάμε για μία ανάμεσα σε πολλές προκλήσεις της εποχής: Νομίζω πως μιλάμε για τη μεγαλύτερη πρόκληση, αφού η ψηφιακή επίδραση και αλληλεπίδραση επηρεάζει κυριολεκτικά τα πάντα γύρω μας.
demetriadesp@sppmedia.com
