Το εγκώμιο της Κύπρου έπλεξαν επιφανείς ξένοι πολιτικοί και επιχειρηματίες, όσον αφορά στην ταχύτητα και σοβαρότητα της οικονομικής ανάκαμψης που πέτυχε η Κύπρος τα τελευταία τρία χρόνια, κρούοντας ταυτόχρονα τον κώδωνα του κινδύνου σε θέματα όπως τα δημόσια οικονομικά και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Στο πλαίσιο του 12ου συνεδρίου του Economist που φιλοξενήθηκε χθες στο HiltonPark, συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων, κυπριακή και ευρωπαϊκή οικονομία από ομιλητές όπως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, ο τέως Πρωθυπουργός του Βελγίου και νυν πρόεδρος της ομάδας της Συμμαχίας Φιλελεύθερων και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Guy Verhofstadt και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Klaus Regling. Παρόντες στο συνέδριο ήταν επίσης, μεταξύ άλλων, ο Υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης, ο Υφυπουργός Παρά τω Προέδρω Κωνσταντίνος Πετρίδης, η πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Τράπεζας Ειρένα Γεωργιάδου και ο Διευθύνων Σύμβουλος της PwC, Ευγένιος Ευγενίου.
Ανάπτυξη και λιτότητα
Για τον Υπουργό Οικονομικών, το δίλλημα «ανάπτυξη ή λιτότητα είναι ψευδοδίλλημα». Τόνισε παράλληλα ότι «σε αντίθεση με άλλους στην Ευρώπη, δεν πιστεύουμε στις πολιτικές των ελλειμμάτων, ούτε και θεωρούμε πως η ανάπτυξη έρχεται μέσα από τα ελλείμματα και το χρέος. Το αντίθετο». Σημείωσε ότι γι’ αυτό ακριβώς η Κύπρος διασφάλισε εξαιρετικά καλές δημοσιονομικές επιδόσεις, επειδή ήθελε να δημιουργήσει εμπιστοσύνη, αξιοπιστία και προβλεψιμότητα σε σχέση με την οικονομική πολιτική.
«Από το 2014 λειτουργούμε με πρωτογενές πλεόνασμα γύρω στο 2,5% του ΑΕΠ, ενώ για το 2017 καταθέσαμε ένα προϋπολογισμό που προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 2,1%. Μόνο ένα ή δύο άλλα κράτη επιδιώκουν και υπολογίζουν ότι θα έχουν ανάλογες επιδόσεις», είπε.
Πρόσθεσε ότι αυτά είναι πραγματικά δεδομένα που δεν αμφισβητούνται ούτε από την Κομισιόν, ούτε από κανένα, όπως και δεν αμφισβητούνται οι παράμετροι πάνω στις οποίες βασίζεται ο προϋπολογισμός, όπως για παράδειγμα ο προβλεπόμενος ρυθμός ανάπτυξης, που κινείται πλέον μεταξύ του 2,5%-3% του ΑΕΠ.«Είναι συνεπώς ατυχές να προκύπτει ζήτημα μέσα από μια όχι και τόσο διαφανή, τεχνική διαδικασία που υπολογίζει τη δυνητική παραγωγή και η οποία ουσιαστικά υιοθετεί παραμέτρους που υπονοούν ότι η οικονομία της Κύπρου περνά φάση υπερθέρμανσης, κάτι το οποίο είναι, βέβαια, εκτός λογικής», ανέφερε.
Αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις
Το μνημονιακό πρόγραμμα και οι στόχοι του έχουν πετύχει, αφού παρέδωσε μία οικονομία χωρίς δεκανίκια, ικανή να σταθεί στα πόδια της, ανέφερε ο υφυπουργός παρά τω Προέδρω Κωνσταντίνος Πετρίδης. Μιλώντας στο συνέδριο του Economist ανέφερε πως οι μεταρρυθμίσεις έχουν θετικά αποτελέσματα.
Στο γενικό δείκτη ανταγωνιστικότητας και οικονομικής ελευθερίας η Κύπρος είναι 41η ανάμεσα σε 198 και θεωρείται μέτρια φιλελεύθερη. Η δημιουργία Υφυπουργείου Ανάπτυξης θα θέσει την Κύπρο σε πιο ανταγωνιστική θέση για βελτίωση των οικονομικών δεικτών. Η ανάπτυξη δεν είναι κάτι που δημιουργείται με την διόγκωση των δημόσιων δαπανών, αλλά μέσω της δημιουργίας πλούτου. «Θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε τις ελάχιστες συναινέσεις για να εφαρμόσουμε αυτό το πρόγραμμα, για να άρουμε τις εναπομείνασες διαχρονικές παθογένειες του συστήματος και να αποφύγουμε την επανάληψη των λανθασμένων πολιτικών που τόσο πολύ μας κόστισαν στην προ-μνημονίου εποχή», είπε.
Ο κ. Πετρίδης ανέφερε ότι σε ένα σύγχρονο κράτος η συζήτηση περί ανταγωνιστικότητας δεν πρέπει να περιορίζεται στο στενό κύκλο των ακαδημαϊκών συζητήσεων ως γινόταν στο παρελθόν, αλλά να αποτελεί κύρια στόχευση πολιτικής του κράτους. Ανέφερε ακόμα ότι η ανάπτυξη ούτε δημιουργείται ούτε διατηρείται με το διαμοιρασμό του υφιστάμενου πλούτου, ούτε με τη συνεχή διόγκωση των δημοσίων δαπανών, αλλά δημιουργείται και διατηρείται από τη δημιουργία νέου πλούτου μέσω επενδύσεων.«Και οι επενδύσεις προϋποθέτουν μια ανταγωνιστική οικονομία, η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει μεταρρυθμίσεις. Κάτι που ισχύει και για την ίδια την ΕΕ, η οποία και η ίδια τα τελευταία χρόνια βρέθηκε και αυτή εγκλωβισμένη σε ένα γραφειοκρατικό κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο της δημιούργησε σοβαρά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα», ανέφερε.
Εντυπωσιακή ανάκαμψη
Ο John Peet από τον Economist στην ομιλία του τόνισε πως «η ευρωζώνη έχει ανακάμψει από την χειρότερη της φάση. Υπάρχει όμως υψηλή ανεργία και χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία αντιμετωπίζουν ακόμα προβλήματα. Βεβαίως, η κρίση του ευρώ σίγουρα δεν έχει τελειώσει ακόμα και υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν. Η ανάκαμψη της Κύπρου όμως ήταν αναπάντεχα καλή, καθώς έχει καταφέρει να βγει από το μνημόνιο ένα χρόνο νωρίτερα. Η διαφορά της Κύπρου και της υπόλοιπης ευρωζώνης είναι προφανής και η Ευρώπη έχει πολλά να μάθει από την απόδοση της Κύπρου επ΄ αυτού».
«Το Κυπριακό πρόβλημα υφίσταται εδώ και 40 χρόνια και δεν είναι απλά κυπριακό αλλά και ευρωπαϊκό πρόβλημα. Σε όλες τις 7 προσπάθειες μέχρι στιγμής, αυτή φαίνεται να είναι η πιο σοβαρή. Αναμένω ότι οι δυο βάσεις στην Κύπρο θα παίξουν επίσης ρόλο στις συνομιλίες. Λυπάμαι που η χώρα μου φεύγει από το ευρώ αλλά είναι απαραίτητο όπως οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο να τρέξουν ομαλά και να μην χαλάσουν οι ιστορικές σχέσεις τόσο μεταξύ ΗΒ-ΕΕ αλλά και με την Κύπρο», ανέφερε .Ερωτηθείς κατά πόσο οι λόρδοι δύνανται να σταματήσουν την διαδικασία, ο κ. Peet είπε κάτι τέτοιο δεν είναι αδύνατο αλλά είναι πολύ απίθανο καθώς θα έπρεπε να αλλάξει άρδην η κοινή γνώμη, κάτι το οποίο δεν προδιαγράφεται να συμβαίνει στο εγγύς μέλλον.
Έγιναν αλλαγές
Η ευρωπαϊκή οικονομία είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και η κρίση την έχει κάνει πιο δυνατή και το ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στηρίζουν το ευρώ είναι ένα σημαντικό επίτευγμα, σχολίασε ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ. Υπεραμύνθηκε των αλλαγών που έγιναν τα τελευταία χρόνια, σχολιάζοντας πως όσοι λένε πως έγιναν λίγες αλλαγές είτε είναι τυφλοί είτε μη αντικειμενικοί. Από την άλλη, παραδέχθηκε πως υπάρχουν ακόμα προβλήματα. Ανάμεσα σ’ άλλα αναφέρθηκε στο Brexit, στην κατάσταση των τραπεζών και στους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Μιλώντας στο συνέδριο του Economist εξήγησε πως αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έβαλαν σε τάξη τα δημόσια οικονομικά τους, ανάμεσα τους και η Κύπρος. Για την περίπτωση της Ελλάδας, σχολίασε πως θα μπορούσε να αντλήσει ξανά χρήμα από τις αγορές σύντομα, αν συνεχίσει την μεταρρυθμιστική της πορεία. Όσον αφορά το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ανέφερε πως οι τράπεζες πρέπει να προχωρήσουν σε δραστική μείωση τους και για να γίνει αυτό πρέπει επόπτες και πολιτικοί να δεσμευτούν σε αντιμετώπιση του προβλήματος.
«Μπράβο, αλλά…»
Ο επικεφαλής της αποστολής της Κομισιόν στην Κύπρο, Ντάνιελ Ντάκο, ανέφερε ότι παρά την ανάκαμψη η Κύπρος ακόμα είναι επιρρεπής σε σοκ. «Καθώς οι τιμές δεν είναι ανταγωνιστικές για τον τουρισμό αυτό μπορεί να αποδειχθεί πρόβλημα στο μέλλον και δεδομένου των ΜΕΔ, οι τράπεζες ακόμα δυσκολεύονται να παρέχουν δάνεια, προκαλώντας έτσι διάφορες προκλήσεις για την οικονομία. Η Κύπρος πρέπει να προωθήσει μεταρρυθμίσεις για να ανακάμψουν οι ξένες επενδύσεις. Η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος πρέπει να διευθετηθεί με γρηγορότερο ρυθμό», σημείωσε επίσης ο κ. Ντάκο.
Παρόλα αυτά, ο κ. Ντάκο αναγνώρισε ότι η οικονομική ανάπτυξη είναι πλέον πιο σθεναρή, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια επιτέλους μειώνονται, μειώθηκε η ανεργία, προσθέτοντας δε πως υπάρχει ατέλειωτη «εργασία». Αναφερόμενος στο έργο που επιτεύχθηκε κατά την περίοδο του προγράμματος προσαρμογής, ο κ. Ντάκο επεσήμανε ότι επιτεύχθηκε δημοσιονομική εξυγίανση χωρίς να υπάρχουν υπερβολικές φορολογίες, αυξάνονται τα κεφαλαιακά περιθώρια των τραπεζών, μειώνεται η έκθεση στον ELA, ενώ η Κύπρος εξήλθε από τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος το 2016, δηλαδή ένα χρόνο νωρίτερα απ` ότι αναμενόταν.
Επεσήμανε ωστόσο ότι ο ρυθμός ανάπτυξης οδηγείται από μια εξαιρετική τουριστική σεζόν, ενώ οι επενδύσεις παραμένουν υποτονικές.«Οι παράγοντες που υποστηρίζουν την ανάπτυξη θα μπορούσαν να εξαφανιστούν», είπε και πρόσθεσε ότι η γεωπολιτική κατάσταση στους ανταγωνιστικούς προορισμούς θα μπορούσε να βελτιωθεί, η ανταγωνιστικότητα των τιμών στον τουριστικό τομέα θα μπορούσε να υποχωρήσει λόγω της επιστροφής του πληθωρισμού, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση θα μπορούσε να μετριαστεί από το υψηλό ιδιωτικό χρέος, ενώ την ίδια ώρα ο τραπεζικός τομέας είναι μεγάλος και αντιμετωπίζει προβλήματα σχετικά με τα ΜΕΔ.«Το δημόσιο χρέος είναι υψηλό και ως εκ τούτου οι συνδεδεμένες υποχρεώσεις. Απλά δεν υπάρχει το δημοσιονομικό περιθώριο για να αντιμετωπιστεί μια νέα κρίση», υπογράμμισε, προσθέτοντας ότι «όλα αυτά επιβάλλουν προσεκτική δημοσιονομική πολιτική».
Συγχώνευση τραπεζών
Είναι η «μετά κρίση εποχή, όντως μετά το τέλος της κρίσης», διερωτήθηκε η πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Τράπεζας, Ειρένα Γεωργιάδου, αναφερόμενη στο ότι πιθανόν η ΕΕ να μην έχει εξέλθει ακόμα της ύφεσης. «Ιδίως, όταν συνεχώς αλλάζουν τα δεδομένα, ο λαϊκισμός αυξάνεται και οι εκλογές στην Αμερική έχουν ταράξει την παγκόσμια πολιτική σκηνή», πρόσθεσε η κ. Γεωργιάδου. Πάντως, όσον αφορά στην Κύπρο, υπάρχει αισιοδοξία κατά την ίδια. Παρόλα αυτά, με την έξοδο από το μνημόνιο, το νησί ακόμα έχει ανεπίλυτα προβλήματα.
Το πρώτο είναι τα ΜΕΔ. Πρόκειται για δάνεια που κατά κύριο λόγο έχουν δοθεί για ακίνητα φούσκες, δάνεια που έχουν δοθεί με κακές πρακτικές και «έχουμε ευθύνη απέναντι στους καταθέτες μας να επιλύσουμε το θέμα», είπε. Τα εργαλεία υπάρχουν αλλά μέσω των νομοθετικών διαδικασιών έχουν εντοπιστεί ότι κάποια από αυτά τα εργαλεία έχουν αδυναμίες.
Αστειευόμενη, η κ. Γεωργιάδου εξάλλου, διόρθωσε τον Υπουργό Οικονομικών ότι δεν είναι μόνο το όνομα των τραπεζών που δεν έχει αλλάξει από την προ 2013 εποχή, αλλά και η σχέση τραπεζών με ΕΤΥΚ. Επίσης, πρέπει να αναδιαρθρωθεί και να βελτιωθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον και οι διαδικασίες. Επικαλούμενη την κ. Λαγκάρντ, η κ. Γεωργιάδου τόνισε ότι είναι πιο επικίνδυνο να συνεχιστεί το status quo παρά να γίνουν τολμηρές κινήσεις για αλλαγή, προσθέτοντας ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για συγχώνευση των τραπεζικών ιδρυμάτων – σημείο εξάλλου που συμφώνησε και είχε τονίσει και στη δική του ομιλία ο κ. Ευγενίου. Συνάμα η κ. Γεωργιάδου τοποθετήθηκε, παραπονούμενη μάλιστα, για το γεγονός ότι δεν πραγματοποιήθηκε η δημιουργία κακής τράπεζας.
ΠτΔ: Σημαντικός πυλώνας είναι η προσέλκυση ξένων επενδύσεων
Εφόσον συγχάρηκε τους διοργανωτές της Συνόδου Κορυφής ο κ. Αναστασιάδης σημείωσε ότι είναι ευτυχής καθώς η Κυπριακή Οικονομία εξέρχεται ενδυναμωμένη από την κρίση και το μνημόνιο που είχε συμφωνηθεί τον Μάρτιο του 2013. «Μετά από σκληρή δουλειά, κατορθώσαμε να επανέλθουμε νωρίτερα από τις προβλέψεις εμπειρογνωμόνων», σημείωσε.Μεταξύ των πρώτων αποφάσεων που πάρθηκαν ήταν το νοικοκύρεμα και η εξυγίανση δημοσίων οικονομικών, καταφέρνοντας έτσι 2,5% πλεόνασμα. Μετά τα γεγονότα του Μαρτίου, σημαντική για την βιωσιμότητα του κράτους ήταν και η αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα, που ανακεφαλαιοποιήθηκε με 1,4 δισ. ευρώ. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι έχει διαμορφωθεί πρόγραμμα εξεύρεσης λύσεων από την κυβέρνηση, για τις αναδιαρθρώσεις των δανείων. Μετά από δυο χρόνια έχουν επίσης ανακάμψει τα ΜΕΔ και αναμένεται να βελτιωθούν ακόμα περισσότερο καθώς βελτιώνεται και η οικονομία.
Σημαντικός αριθμός μεταρρυθμίσεων ήταν το εργασιακό, συνταξιοδοτικό, κοινωνική πρόνοια (καλύτερη στόχευση κοινωνικών ωφελημάτων για αυτούς που έχουν πραγματική ανάγκη) και φορολογική μεταρρύθμιση. «Απαιτείται όμως αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και εγρήγορση. Στις μεταρρυθμίσεις συμπεριλαμβάνεται και η δημόσια υπηρεσία όπως και του κρατικού μισθολογίου. Έχουν ετοιμαστεί σειρά νομοσχεδίων που θα φέρουν μια πιο λειτουργική δημόσια υπηρεσία, καθώς και εκσυγχρονισμός διακυβέρνησης με τρία νέα υφυπουργεία», τόνισε ο Πρόεδρος.
Μπορούμε πλέον να δανειζόμαστε σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα ελέω οίκων αξιολόγησης. Ποσοστό 1,7% είναι το καλύτερο που λάβαμε εδώ και 7 χρόνια. Η μέχρι και 3% ανάπτυξη που αναμένεται να έχουμε θα είναι από τις καλύτερες στην ευρωζώνη. Η ανεργία αποκλιμακώνεται από το 2015. Από 16,1% (το 2014) πήγε στο 15% το 2015 και για φέτος θα περιοριστεί μέχρι και κάτω από 12%. Η ΕΕ βιώνει κρίση ταυτότητας μετά το Brexit. Πρέπει όμως να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία. Η Κύπρος είναι έτοιμη να συνδράμει με τους εταίρους για να οικοδομήσει μια νέα πιο ισχυρή Ευρώπη. Πέρσι τον Σεπτέμβριο ξεκινήσαμε μια πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο για εξάλειψη τις αδιαφάνειας, γραφειοκρατίας και έλλειψης εμπιστοσύνης από το κοινό στην πολιτική.
Verhofstadt: Εξωφρενική η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης
Αίσθηση προκάλεσε η τοποθέτηση του κ. Verhofstadt, ότι οι πρόσφατες αμφισβητήσεις του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν της Συνθήκης της Λωζάνης, είναι στην ουσία εξωφρενικές. «Είναι επικίνδυνο, και να μην πω εξωφρενικό, να θέτεις υπό αμφισβήτηση μια συνθήκη που συνομολογήθηκε πριν 100 χρόνια», είπε ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου στο συνέδριο του Economist, που διεξήχθη στη Λευκωσία. Ο κ. Verhofstadt εξέφρασε τη στήριξή του στις προσπάθειες του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη για εξεύρεση λύσης και για επανένωση της Κύπρου και πρόσθεσε ότι οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται σε μια περίοδο που ο κ. Ερντογάν διεκδικεί «το ένα ελληνικό νησί μετά το άλλο».
Παράλληλα, τόνισε πως η Κύπρος έχει κάνει μεγάλη πρόοδο την ώρα μάλιστα που στην Ευρώπη υπάρχει μεγάλο πρόβλημα λόγω μεταναστευτικού και Brexit.
Η συμφωνία με Ερντογάν, υποστήριξε, αντιμετωπίζει μόνο το σύμπτωμα της κρίσης και πρόκειται για μία προσωρινή λύση. «Όταν ο Ερντογάν πάψει να έχει υπομονή και πάλι θα υπάρξει μαζική μετανάστευση στην Ευρώπη». Αυτό που χρειάζεται είναι η αντιμετώπιση των πραγματικών αιτιών. Δεν χρειάζεται μία συμφωνία με μόνο μία χώρα αλλά μία πραγματική ευρωπαϊκή πολιτική, υπερθεμάτισε. «Θα πρέπει από κοινού να προστατευθούν τα εξωτερικά σύνορα. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα αλλά μόνο με τη συνοριο-φυλακή δεν είναι αρκετό. Χρειάζονται διαδικασίες καταγραφής των προσφύγων και θα πρέπει να αναπτυχθεί σχετικό σύστημα».
Η Ευρώπη απούσα
Κατά την άποψη του κ. Verhofstadt υπάρχει μεγάλη αναγκαιότητα για εξωτερική συνεργασία σε θέματα άμυνας, αφού σήμερα η Ευρώπη είναι διαιρεμένη, με αποτέλεσμα ΗΠΑ και Ρωσία να αποφασίζουν για τις εξελίξεις στη δική μας περιοχή. Έδωσε ως παράδειγμα τον πόλεμο στη Συρία για τον οποίο γίνεται διάλογος μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ ενώ «είναι εμείς οι Ευρωπαίοι που αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα». Είναι καιρός να λογικευτούμε και να αναλάβουμε την ευθύνη για ευρωπαϊκή στρατηγική ασφάλειας.
«Πολλοί άνθρωποι λένε πως η ευρωπαϊκή κοινότητα άμυνας είναι ένα μακρινό όνειρο, εγώ πιστεύω πως είναι πιο κοντά από ποτέ προηγουμένως», σημείωσε. Οι συνθήκες της ΕΕ, όπως είπε, πρέπει να ξαναγραφτούν κάτι που δίνει μία ευκαιρία για ολική αναμόρφωση της ΕΕ. «Είναι καιρός να υπάρξει πραγματική ένωση, γιατί μέχρι σήμερα υπάρχει πολύ λίγη ένωση. Πρέπει να αλλάξει η αλά καρτ ένωση, τόνισε».
Όταν αναδιαρθρωθούν οι συνθήκες, πρόσθεσε, δεν πρέπει να γίνουν απλώς μικρές αλλαγές, αλλά πρέπει να δώσουμε στην Ευρώπη εξουσίες για να αντιμετωπίσει τις γεωπολιτικές προκλήσεις και τα θέματα ασφάλειας.
Εξάλλου, ο κ. Verhofstadt εξήρε την καλή πρόοδο της Κύπρου για έξοδο από την οικονομική κρίση, προσθέτοντας ότι αυτό δεν συμβαίνει και για ολόκληρη την ΕΕ, η οποία μαστίζεται από «πολλαπλές κρίσεις», όπως την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση, την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, αλλά και τις οικονομικές δυσκολίες που διατηρούνται οκτώ χρόνια μετά την οικονομική κρίση.
Ζήτησε την υιοθέτηση κοινής στάσης για αντιμετώπισης της μεταναστευτικής κρίσης, τη θέσπιση μηχανισμού καταμερισμού των προσφύγων, αλλά και την κοινή εξωτερική πολιτική, σε μια στιγμή που παρατηρείται «η επιστροφή στο μέλλον» με την επιστροφή στον ψυχρό πόλεμο, καθώς στη Συρία παρατηρείται ένας πόλεμος μέσω αντιπροσώπων (Proxy war).
