Της Μαρίας Ηρακλέους
Μεγαλύτερη ευελιξία στη δημοσιονομική πολιτική, και ταυτόχρονα περισσότερη διαφάνεια φέρνει το νέο πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως ανέφερε ο Υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός, μιλώντας, κατά την παρουσίαση των νέων κανόνων δημοσιονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Υπενθυμίζεται ότι, το νέο πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης έχει συμφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και επηρεάζει την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η κυπριακή οικονομία και κατ' επέκταση προσδιορίζει τους νέους οικονομικούς σχεδιασμούς που πρέπει να ακολουθήσει η Κύπρος. Η ημερίδα συνδιοργανώθηκε από το Δημοσιονομικό Συμβούλιο Κύπρου και την κοινοβουλευτική επιτροπή Οικονομικών.
Κύριος στόχος της μεταρρύθμισης του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης, όπως ανέφερε ο Υπουργός Οικονομικών στην ομιλία του, να διασφαλιστούν υγιή και βιώσιμα δημόσια οικονομικά και παράλληλα να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Εξηγώντας και πώς αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την Κύπρο ο Μ. Κεραυνός ανέφερε ότι, σε σχέση με την Κύπρο, γενικότερα, θα μπορούμε να εφαρμόσουμε τη δημοσιονομική μας πολιτική με μεγαλύτερη ευελιξία, συνδυάζοντας ορθολογική δημοσιονομική πολιτική με αναπτυξιακή πολιτική, αφού θα υπάρχει περιθώριο για εφαρμογή επενδύσεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη.
Μόνο σε περίπτωση που δικαιολογείται επαρκώς το κράτος μέλος θα έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει διαφοροποιημένη δημοσιονομική πορεία.
Οι αλλαγές
Σύμφωνα με τον υπ. Οικονομικών, ως κυριότερη πρόκληση έχει αναδειχθεί ο τρόπος που θα διασφαλιστεί από τη μία η μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και από την άλλη η μετάβαση σε μια πιο πράσινη και ψηφιακή οικονομική ανάπτυξη, μέσω επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων.
Βασική καινοτομία στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης είναι η υιοθέτηση διαφοροποιημένης προσέγγισης έναντι κάθε κράτους μέλους, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η δημοσιονομική θέση της κάθε χώρας. Αυτό θα επιταγχάνεται μέσω της Ανάλυσης Βιωσιμότητας Χρέους (Debt Sustainability Analysis) για την κάθε χώρα από την Επιτροπή. Εξήγησε ότι, με βάση τη μέθοδο αυτή, σε περίπτωση υψηλού δημόσιου χρέους και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αυτά θα μειώνονται με σταδιακό, ρεαλιστικό και φιλικό προς την ανάπτυξη τρόπο, επιτρέποντας την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς, όπως η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση.
Σημείωσε επίσης ότι, με το νέο πλαίσιο διακυβέρνησης καταργείται το Πρόγραμμα Σταθερότητας και το Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα που ετοίμαζαν μέχρι τώρα τα κράτη-μέλη.
Πρακτική εφαρμογή
Όπως ανέφερε ο κ. Κεραυνός, ως προς την πρακτική εφαρμογή του νέου πλαισίου, θα καθορίζονται πολυετείς ειδικές ανά χώρα δημοσιονομικές πορείες (expenditure paths) από την Επιτροπή. Τα κράτη-μέλη με δημόσιο χρέος άνω της τιμής αναφοράς του 60% του ΑΕΠ ή με δημοσιονομικό έλλειμμα άνω της τιμής αναφοράς του 3% του ΑΕΠ, θα καθορίζεται από την Επιτροπή ανώτατο όριο αύξησης ονομαστικών καθαρών δαπανών (nominal net expenditure growth), το οποίο θα υπολογίζεται με βάση τη δημοσιονομική προσαρμογή που θα απαιτείται για σταδιακή βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών. Ο δείκτης αυτός θα εξαιρεί τις δαπάνες για τόκους, έκτακτες δαπάνες, δαπάνες που αφορούν τον οικονομικό κύκλο (π.χ ανεργιακά επιδόματα που επηρεάζονται από τον οικονομικό κύκλο) και τυχόν συγχρηματοδότηση του κράτους για ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
«Η χρησιμοποίηση ενός τέτοιου δείκτη όπως έχω περιγράψει, μειώνει την πολυπλοκότητα σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο διακυβέρνησης και ενισχύει τη διαφάνεια». Πιο συγκεκριμένα, πρόσθεσε, σε σχέση δηλαδή με το προηγούμενο πλαίσιο, καταργείται ο στόχος του διαρθρωτικού ισοζυγίου (structural balance), του οποίου ο υπολογισμός έχει αξιολογηθεί ως πολύπλοκος και αμφιλεγόμενος, αφού βασιζόταν στον υπολογισμό του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης μιας χώρας.
Ένα άλλο σημείο που ανέδειξε ο Υπουργός είναι το γεγονός, ότι το κράτος-μέλος θα έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει διαφοροποιημένη δημοσιονομική πορεία από την προτεινόμενη από την Επιτροπή, μόνο σε περίπτωση που αυτό δικαιολογείται επαρκώς. Εξήγησε ότι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταρτίζει ένα ενδεικτικό πλάνο με τις μελλοντικές καθαρές δαπάνες, το οποίο θα διαβιβάζεται στα κράτη μέλη σε χρόνο που να τους επιτρέπει να καταρτίζουν τα εθνικά Σχέδιά τους, αφού προηγηθεί διαβούλευση με την Επιτροπή. Η πορεία αυτή θα εξασφαλίζει ότι, έως το τέλος της εκάστοτε περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής, το δημόσιο χρέος θα βρίσκεται σε καθοδική πορεία ή θα διατηρείται σε συνετά επίπεδα κάτω του 60% σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και ότι το προβλεπόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα θα μειώνεται και θα διατηρείται σε επίπεδο κάτω του 3% του ΑΕΠ σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό θα επιτυγχάνεται μέσω της κατάρτισης ενός μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού-διαρθρωτικού σχεδίου (medium term fiscal-structural Plan) διάρκειας τεσσάρων ή πέντε ετών, με το οποίο θα δεσμεύεται να ακολουθεί συγκεκριμένη δημοσιονομική πορεία, καθώς και να πραγματοποιεί δημόσιες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που να διασφαλίζουν διαρκή και σταδιακή μείωση του χρέους.
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι, οι χώρες θα μπορούν να επωφελούνται από πορείες προσαρμογής μεγαλύτερης διάρκειας έως και επτά έτη εάν δεσμευτούν να πραγματοποιήσουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις υπέρ της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης.
Για την παράταση της περιόδου θα λαμβάνονται υπόψη οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όσο αυτό βρίσκεται σε λειτουργία. Μετά το 2026, οποιοδήποτε αίτημα παράτασης της περιόδου, θα πρέπει να συνοδεύεται με νέες προτάσεις για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Τα safeguards του δημόσιου χρέους
Σημειώνεται επίσης ότι, έχουν υιοθετηθεί οι λεγόμενες διασφαλίσεις (safeguards), ώστε να επιτυγχάνεται μια ελάχιστη μείωση του δημόσιου χρέους, και επίτευξη περιθωρίου ασφαλείας κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% για το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Προβλέπεται επίσης η δημιουργία λογαριασμού ελέγχου για την παρακολούθηση αποκλίσεων από τις συμφωνηθείσες πορείες των καθαρών δαπανών. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείματος θα ενεργοποιείται όταν ο λογαριασμός ελέγχου του κράτους μέλους υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο ποσοστό του ΑΕΠ (πέραν του 0.5% του ΑΕΠ ανά έτος και 0.75% του ΑΕΠ συνολικά).
Το Συμβούλιο και η Επιτροπή θα προβαίνουν σε συνολική αξιολόγηση όλων των σχετικών παραγόντων που επηρεάζουν την αξιολόγηση της συμμόρφωσης του συγκεκριμένου κράτους μέλους με τα κριτήρια του ελλείμματος και/ή του χρέους. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο βαθμός των προκλήσεων όσον αφορά το δημόσιο χρέος, το μέγεθος της απόκλισης, η πρόοδος στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων και η αύξηση των κρατικών δαπανών για την άμυνα.
Επιπλέον, το Συμβούλιο διατήρησε τους κανόνες της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος στο βαθμό, που όταν κινείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος με βάση το κριτήριο του ελλείμματος, η διορθωτική πορεία των καθαρών δαπανών θα πρέπει να συνάδει με ελάχιστη ετήσια διαρθρωτική προσαρμογή ύψους τουλάχιστον 0,5 % του ΑΕΠ.
Σε σχέση με τις ρήτρες διαφυγής (escape clauses), με το νέο πλαίσιο υπάρχει η δυνατότητα παρεκκλίσεων είτε σε περίπτωση που επέλθει σοβαρή οικονομική ύφεση στη ζώνη του ευρώ ή την ΕΕ («γενική ρήτρα»), είτε σε εξαιρετικές περιστάσεις ύπαρξης γεγονότων που βρίσκονται εκτός του ελέγχου των εθνικών κυβερνήσεων και έχουν σημαντική επίπτωση στα δημόσια οικονομικά («ειδική ρήτρα»).
Δεδομένου ότι η Κύπρος βρίσκεται πάνω από το όριο του χρέους, σημείωσε ο Υπουργός, αυτό θα πρέπει να μειωθεί σταδιακά, κάτι το οποίο αναμένεται να επιτευχθεί γιατί συνάδει και με τις προβλέψεις του κράτους.
Στα θετικά, είναι το γεγονός ότι, θα λαμβάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό υπόψη τα δημοσιονομικά χαρακτηριστικά της χώρας, ενώ ταυτόχρονα θα ενισχυθεί η εθνική ιδιοκτησία των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών και μεταρρυθμιστικών σχεδίων, αφού θα μπορούμε να προτείνουμε τη δική μας δημοσιονομική προσαρμογή, δεδομένου βεβαίως ότι θα προβάλουμε επαρκείς δικαιολογίες.
Από την άλλη πλευρά, η Κύπρος θα πρέπει να καταρτίζει ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τουλάχιστον τετραετή περίοδο, το οποίο θα δεσμεύει την Κύπρο για την περίοδο αυτή. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να πραγματοποιείται πολύ προσεκτικός προγραμματισμός, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος παρεκκλίσεων.
«Εμείς ως Κυβέρνηση θεωρούμε γενικά ότι οι αλλαγές που έχουν επέλθει στο οικονομικό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και ότι είναι υποβοηθητικό για τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. να εφαρμόσουν συνετές δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές, σε ένα ιδιαίτερα μεταβαλλόμενο και γεμάτο προκλήσεις διεθνές οικονομικό περιβάλλον» ανέφερε καταληκτικά ο κ. Κεραυνός.
