Του Απόστολου Τομαρά
Ενώπιον μιας νέας σύγκρουσης με αιτία το ηλεκτρικό καλώδιο GSI βρίσκεται η Λευκωσία και η Αθήνα. Την ώρα που το μεγαλεπήβολο ενεργειακό έργο βρίσκεται παγωμένο για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, η κυπριακή πλευρά δέχεται πιέσεις προκειμένου να ξεκλειδώσει την ανάκτηση εξόδων τα οποία θα επωμισθεί και ο Κύπριος καταναλωτής. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έντονη δραστηριότητα από πλευράς ΑΔΜΗΕ, υπό τη μορφή δημοσιευμάτων, τα οποία εμφανίζουν την κυπριακή πλευρά να βάζει εμπόδια στην κάλυψη του μεριδίου εξόδων που έχουν γίνει. Στο παιχνίδι των πιέσεων που ήδη ασκούνται έχει μπει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία όλο το προηγούμενο διάστημα απέφυγε κάθε δημόσια τοποθέτηση για τα προβλήματα που δημιουργούσε η Τουρκία στις ερευνητικές εργασίες πόντισης του ηλεκτρικού καλωδίου μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Και ενώ το πάγωμα των ερευνητικών εργασιών συνεχίζεται και ενώ δεν έχει πάρει θέση επί των εξελίξεων ανοιχτά της Κρήτης, η Κομισιόν αποφάσισε να συγκαλέσει σύσκεψη με τις δυο ρυθμιστικές αρχές Κύπρου και Ελλάδας (ΡΑΕΚ - ΡΑΑΕΥ). Η δημόσια επανεμφάνιση της Κομισιόν για το ηλεκτρικό καλώδιο έρχεται σε μια περίοδο έντονων πιέσεων του ΑΔΜΗΕ προς τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου για να εγκρίνει την ανάκτηση του εσόδου για το έργο προκειμένου ο ΑΔΜΗΕ να καλύψει ένα μέρος των δαπανών που έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα. Το υπόλοιπο μέρος θα καλυφθεί από την ελληνική πλευρά και ήδη η ΡΑΑΕΥ έχει προχωρήσει σε έγκριση του εσόδου για το ηλεκτρικό καλώδιο.
Οι Βρυξέλλες
Η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου με τα ηλεκτρικά δίκτυα της Ευρώπης μέσω Ελλάδας είναι Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος και χρηματοδοτείται με €657 εκατ. από τα ευρωπαϊκά ταμεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα τελευταία δυο χρόνια δείχνει μια αλλοπρόσαλλη τακτική σε ό,τι αφορά την εμπλοκή της στο έργο. Τον Σεπτέμβριο του 2024, όταν και πάλι κυπριακή και ελληνική πλευρά ήταν σε πορεία σύγκρουσης, η Κομισιόν έδειχνε μια έντονη δραστηριότητα προκειμένου οι δυο ρυθμιστικές αρχές να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με τον ΑΔΜΗΕ. Από τότε η Κομισιόν στην κυριολεξία σίγησε, ακόμα και την περίοδο που η Τουρκία επανέλαβε τις προκλήσεις της σε περιοχή του λεγόμενου τουρκολυβικού συμφώνου, χωρίς να χειριστεί διπλωματικά το γεωπολιτικό ρίσκο όπως είχε δεσμευθεί εκπρόσωπός της στη σύσκεψη της Λευκωσίας το 2024. Και ενώ εντείνονται οι φωνές ότι το ηλεκτρικό καλώδιο GSI κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά, η Επιτροπή εμφανίσθηκε αιφνιδίως να ανησυχεί για την τύχη του έργου επειδή η κυπριακή πλευρά έχει σοβαρές ενστάσεις στην ανάκτηση εσόδων από Κύπριους καταναλωτές που αφορούν δαπάνες, που όπως υποστηρίζει ο ΑΔΜΗΕ έχουν γίνει.
Ο ΑΔΜΗΕ
Ο ΑΔΜΗΕ (Φορέας Υλοποίησης του Έργου) υποστηρίζει πως έχει δαπανήσει κοντά στα €250 εκατ. για το ηλεκτρικό καλώδιο χωρίς να έχει ανακτήσει το ποσό που κατέβαλε. Τις προηγούμενες μέρες ηγετικά στελέχη του ΑΔΜΗΕ συνέδεαν την ανάκτηση των δαπανών που έχουν κάνει με την τύχη του έργου, με τον διευθύνοντα σύμβουλο Μάνο Μανουσάκη να ξεκαθαρίζει πως: «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να ξοδεύουμε ίδια κεφάλαια. Για να έχουμε πρόσβαση σε δάνεια από τράπεζες ή την ΕΙΒ, πρέπει να έχουμε διασφαλίσει από τους ρυθμιστές των δύο κρατών ότι θα ρέει έσοδο. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε διασφαλίσει κάτι τέτοιο, συνεπώς βρισκόμαστε μπροστά στην πιθανότητα να αναγκαστούμε να διακόψουμε τη χρηματοδότηση του έργου αν δεν διασφαλιστεί το έσοδο». Επίσης, από πλευράς ΑΔΜΗΕ λέγεται δημόσια πως αν δεν ληφθούν έγκαιρα αποφάσεις θα τερματιστεί η πληρωμή της εταιρείας NEXANS που κατασκευάζει το καλώδιο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το έργο.
Η Κύπρος
Στη Λευκωσία, το νέο σκηνικό που στήνεται με ενεργοποίηση και πάλι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ερμηνεύεται ως μοχλός πίεσης προς την κυπριακή πλευρά και πιο συγκεκριμένα τη ΡΑΕΚ, προκειμένου να εγκρίνει τις αποφάσεις για ανάκτηση του μεριδίου που αναλογεί στον Κύπριο καταναλωτή. Πηγές στην κυπριακή πρωτεύουσα μιλούν για αφήγημα του ΑΔΜΗΕ ότι δήθεν η Κυπριακή Δημοκρατία αρνείται να πληρώσει και πως το έργο βαίνει προς κατάρρευση για αυτό τον λόγο. Οι ίδιες πηγές εξήγησαν πως «η θέση της ΚΔ παραμένει αυτή που έχει συμφωνήσει με το πλαίσιο κατανόησης τον Σεπτέμβριο του 2024», ωστόσο, όπως τονίζεται, αυτό προϋποθέτει ότι η υλοποίηση του έργου προχωρά. Στη Λευκωσία μετά και τις πρόσφατες εξελίξεις με τις τουρκικές προκλήσεις και το πάγωμα των εργασιών, θεωρούν ότι οι ανησυχίες που είχαν εκφραστεί για το γεωπολιτικό ρίσκο δεν είναι θεωρητικές και ως εκ τούτου «η ΚΔ δεν μπορεί να ρίχνει χρήμα σε ένα έργο με εμφανή αβεβαιότητα γιατί η KWh στην Κύπρο είναι ακριβή και η συνολική κατανάλωση λιγοστή». Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί πως εκτός από το μερίδιο που αναλογεί για τις δαπάνες που έχει κάνει ο ΑΔΜΗΕ, η Κύπρος για τα επόμενα πέντε χρόνια θα πρέπει να καταβάλλει €25 εκατ. ετησίως (σύνολο €125 εκατ.) ως κόστος ανάκτησης εξόδων του έργου. Όπως έχει ανακοινωθεί, το ποσό θα καταβληθεί από το ταμείο ρύπων και δεν θα μετακυλισθεί στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
