Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Ιδιαίτερο χειρισμό στη διαχείριση και την προβολή του Σχεδίου των Πολιτογραφήσεων συστήνει ο πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης & Οικοδομών, Παντελής Λεπτός. Όπως τονίζει, ενδεχόμενος τραυματισμός του θα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο για τον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και για την οικονομία γενικότερα. Όσον αφορά στις αυξήσεις των τιμών των κατοικιών και των διαμερισμάτων, απαντά πως στα διαμερίσματα της Λεμεσού δεν έχουν επηρεαστεί από τις πολιτογραφήσεις, αφού σε πολύ μεγάλο βαθμό το επενδυτικό πρόγραμμα δεν αφορά ακίνητα που απευθύνονται στους Κύπριους αγοραστές.
Τέλος, επισημαίνει ότι μέσω του προγράμματος μπορούν να έρθουν στην Κύπρο αρκετοί επιχειρηματίες, γεγονός που συμβάλλει στην καθιέρωση της Κύπρου ως ένα ανταγωνιστικό κέντρο υπηρεσιών υψηλού κύρους.
–Τα στοιχεία δείχνουν πως το επενδυτικό πρόγραμμα έχει συμβάλει τα μέγιστα στον τομέα των κατασκευών. Εάν παύσει ή δεν θα έχει πλέον πρόνοιες θετικές για τον κατασκευαστικό τομέα, θα υπάρξουν επιπτώσεις;
–Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως το Πρόγραμμα δεν αφορά αποκλειστικά την αγορά ακινήτων. Αντιθέτωςδιευκολύνει επενδύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας, πλην της αγοράς γης που δεν είναι δυνατό να αναπτυχθεί. Επομένως, το Πρόγραμμα όχι μόνο δεν αποκλείει κλάδους της οικονομίας, αλλά αντίθετα ευνοεί την προσέλκυση επενδύσεων με σημαντικά οφέλη για τον τόπο. Αναμφίβολα το πρόγραμμα έχει σημαντική συνεισφορά και στη δυναμική επαναδραστηριοποίηση του κατασκευαστικού τομέα, συμβάλλοντας στην αύξηση των εσόδων του κράτους, αλλά πρωτίστως στη δραστική μείωση της ανεργίας και στη συρρίκνωση των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων. Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι τα οφέλη από τη δυναμική επαναδραστηριοποίηση του τομέα των ακινήτων, με τη συμβολή και του σχεδίου πολιτογράφησης μέσω επένδυσης, δεν περιορίζονται στον κλάδο, αλλά αγγίζουν το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας του τόπου. Ως εκ τούτου χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη διαχείριση και προβολή του σχεδίου αφού ενδεχόμενος τραυματισμός του θα έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο για τον κατασκευαστικό τομέα, αλλά και για την οικονομία γενικότερα.
–Η έκθεση οικονομικού αντίκτυπου του Υπουργείου Οικονομικών δείχνει πως οι τιμές στα διαμερίσματα της Λεμεσού έχουν επηρεαστεί από τις πολιτογραφήσεις. Πώς μπορεί να διορθωθεί αυτή η στρέβλωση κατά τη γνώμη σας;
–Είναι γεγονός πως μετά τη σημαντική υποχώρηση των τιμών κατά την κορύφωση της οικονομικής κρίσης, ακολούθησε σταθεροποίηση και στη συνέχεια οι τιμές, όχι μόνο στη Λεμεσό αλλά σε όλες σχεδόν τις περιοχές και όλες τις κατηγορίες ακινήτων, άρχισαν να καταγράφουν σταδιακή άνοδο. Δεν συμφωνώ όμως με την άποψη πως οι τιμές στα διαμερίσματα της Λεμεσού έχουν επηρεαστεί από τις πολιτογραφήσεις, αφού σε πολύ μεγάλο βαθμό το επενδυτικό πρόγραμμα δεν αφορά ακίνητα που απευθύνονται στους Κύπριους αγοραστές. Αντίθετα, η άνοδος που καταγράφεται οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αυξημένη ζήτηση από το ευρύ κοινό και τη μειωμένη προσφορά, διότι οι εταιρείες ανάπτυξης γης δεν κατασκεύαζαν νέα έργα κατά την περίοδο της κρίσης. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί, πως σύμφωνα και με τη μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, παρά τη σταδιακή άνοδο που καταγράφουν οι τιμές των ακινήτων, εξακολουθούν να βρίσκονται σε αισθητά πιο χαμηλά επίπεδα από τα αντίστοιχα της προ κρίσης περιόδου.
–Εάν προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα, έχουν εκφραστεί ανησυχίες για μία γενικότερη φούσκα στον τομέα των ακινήτων λόγω του επενδυτικού προγράμματος. Συμφωνείτε;
–Έχω διαφορετική άποψη και δεν εκτιμώ ως ρεαλιστικές αυτές τις ανησυχίες. Το Πρόγραμμα απευθύνεται σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό το οποίο διαθέτει ρευστότητα και αγοράζει χωρίς δανεισμό, κατηγορίες ακινήτων που αποτελούν ένα πολύ ιδιαίτερο κομμάτι της αγοράς. Όπως αναφέρει άλλωστε και η μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, η έκθεση και οι κίνδυνοι για το εγχώριο τραπεζικό τομέα στη χρηματοδότηση των επενδύσεων είναι αισθητά περιορισμένη, εφόσον αυτή προέρχεται από το εξωτερικό και από ιδίους πόρους των ξένων επενδυτών.
Πολλά επαγγέλματα
–Ποια πιστεύετε πως είναι τα υπέρ και ποια τα κατά του Σχεδίου των Πολιτογραφήσεων;
–Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι παρόμοια προγράμματα επενδυτών αποτελούν σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα προγράμματα αυτά συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στη δραστηριοποίηση και ανάπτυξη συγκεκριμένων τομέων οικονομικής δραστηριότητας, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην προσέλκυση κεφαλαίων και ταλέντου. Όσον αφορά στη χώρα μας, από το Πρόγραμμα και από την επακόλουθη παρουσία επιχειρηματιών μεγάλου μεγέθους και διεθνούς εμβέλειας, επωφελείται έμμεσα μια σειρά άλλων τομέων και επαγγελμάτων, όπως ελεγκτικοί και νομικοί οίκοι, τράπεζες, ιδιωτικά σχολεία, τουριστικές επιχειρήσεις, εστιατόρια κ.ά. Επιπρόσθετα, αρκετοί από τους επιχειρηματίες αυτούς προχωρούν και σε άλλες επενδύσεις στην Κύπρο. Μέσω του προγράμματος μπορούμε να φέρουμε στην Κύπρο τον κρίσιμο αριθμό των επιχειρηματιών που συμβάλλει στην καθιέρωση της Κύπρου ως ενός ανταγωνιστικού κέντρου υπηρεσιών υψηλού κύρους.
–Εκτός του Προγράμματος των Πολιτογραφήσεων που αποδεδειγμένα φέρνει χρήματα εντός της οικονομίας, τι άλλο εκτιμάτε πως θα πρέπει να γίνει για έρθουν και νέες επενδύσεις;
–Προϋπόθεση για να συνεχίσουν οι ξένοι επενδυτές να εμπιστεύονται τη χώρα μας, αποτελεί η ενδυνάμωση της προσπάθειας για διαμόρφωση ενός ελκυστικού και σταθερού φορολογικού περιβάλλοντος, ενός σταθερού και υγιούς τραπεζικού συστήματος και ενός σύγχρονου λειτουργικού κρατικού μοντέλου. Η Κύπρος έχει να αντιμετωπίσει έντονο διεθνή ανταγωνισμό. Ως εκ τούτου, η μεταρρυθμιστική προσπάθεια που ξεκίνησε για να γίνει το κράτος μας λιγότερο γραφειοκρατικό και περισσότερο ευέλικτο και αποτελεσματικό και η οικονομία μας πιο ανταγωνιστική και ελκυστική για επενδύσεις, πρέπει να συνεχιστεί. Μόνο έτσι θα μπορέσει ή Κύπρος να καθιερωθεί ως ένα δυναμικό περιφερειακό επιχειρηματικό κέντρο ανάπτυξης.
–Ακούγεται πως μέχρι το καλοκαίρι θα υπάρξουν και άλλες αλλαγές στο Πρόγραμμα. Ποια είναι η θέση σας, χρειάζονται αλλαγές;
–Η συχνή αλλαγή παραμέτρων του Προγράμματος είναι κάτι που γενικά πρέπει να αποφεύγουμε, διότι προκαλεί σύγχυση ή οποία αποθαρρύνει τους επενδυτές. Από το 2013 όταν η Κύπρος υιοθέτησε το δικό της Πρόγραμμα, το έχει διαφοροποιήσει τρεις φορές, προσαρμόζοντας συγκεκριμένες πρόνοιές του στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προτεραιότητες της κυπριακής οικονομίας. Όπως αντιλαμβάνεστε χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στη διαχείριση του Προγράμματος, μακριά από υπερβολές και ενέργειες οι οποίες ενδεχομένως αποδειχθούν ζημιογόνες.
–Εκτιμάτε πως θα πρέπει να γίνει η διαδικασία του due diligence και για τους ήδη πολιτογραφηθέντες για να σταματήσουν οι όποιες ανησυχίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Πρόγραμμα;
–Ως θέση αρχής, θεωρώ άδικη τη στοχοποίηση του Κυπριακού Προγράμματος. Οι πρόνοιές του δεν διαφέρουν ουσιαστικά από αυτές ανταγωνιστικών προγραμμάτων άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Όσον αφορά στη διαδικασία του due diligence, ο Σύνδεσμός μας υποστηρίζει ανεπιφύλακτα όλες τις προσπάθειες που καταβάλλει η πολιτεία, προκειμένου να προστατεύσει και θωρακίσει το Κυπριακό Πρόγραμμα. Η συμβολή του στην προσπάθεια για περαιτέρω ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας ήταν και παραμένει καταλυτική.
Κεντρικός πυλώνας οικονομικής ανάπτυξης ο τομέας των ακινήτων
–Πώς αξιολογείτε τον τομέα των ακινήτων στην Κύπρο στα επόμενα πέντε χρόνια;
–Οι προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου είναι θετικές. Ενδεικτικά, κατά το 2018 οι πωλήσεις ακινήτων κατέγραψαν άνοδο 6%, σε συνέχεια των αυξήσεων των προηγούμενων χρόνων, ενώ τους πρώτους δύο μήνες του 2019, καταγράφεται άνοδος 18%.Την ίδια ώρα, οι τιμές των ακινήτων, ως επακόλουθο της αύξησης της ζήτησης, συνεχίζουν να καταγράφουν άνοδο σε όλες σχεδόν τις περιοχές της ελεύθερης Κύπρου και σε όλες τις κατηγορίες ακινήτων, ενώ η ανεργία στον κλάδο καταγράφει μειώσεις αισθητά μεγαλύτερες από τον γενικό δείκτη ανεργίας. Παράλληλα, την ίδια θετική τάση καταγράφουν κι άλλοι σημαντικοί δείκτες που παρακολουθούν την πορεία του κλάδου, όπως οι άδειες οικοδομής, οι οποίες αφορούν τη μελλοντική του δραστηριότητα και κατά συνέπεια προδιαγράφουν τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξής του. Η Κύπρος παραμένει ελκυστικός προορισμός για αγορά ακίνητης περιουσίας από ξένους, συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η ιδιότητα του κράτους μέλους της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, με αυτά της ασφάλειας και της χαμηλής εγκληματικότητας, της ποιότητας ζωής και του καλού κλίματος. Τα πιο πάνω δεδομένα, μαζί με τα προσδοκώμενα οφέλη από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, συνθέτουν ένα θετικό περιβάλλον για τα επόμενα χρόνια. Ταυτόχρονα, επιβεβαιώνουν ότι ο τομέας ακινήτων, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε τα προηγούμενα χρόνια, παραμένει κεντρικός πυλώνας ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας και ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.
